نمای سه بعدی از دنباله‌دار ۶۷پی

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

عینک‌ آبی/سرخ خود را بزنید و سطح دنباله‌دار چوریموف-گراسیمنکو یا دنباله‌دار ۶۷پی را به گونه‌ی سه‌بعدی تماشا کنید.

این تصویر برجسته‌نما از پیوند دو عکس درست شده که فضاپیمای روزتا با دوربین زاویه‌باریک اوزیریس خود در روز ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۴ گرفته بود.

این چشم‌انداز خشن و ناهموار منطقه‌ای از هسته‌ی دوتکه‌ی این دنباله‌دار به نام منطقه‌ی ست (Seth) را نشان می‌دهد که پهنایی حدود ۹۸۵ در ۸۲۰ متر دارد و در جای جایش پشته‌های دایره‌ای، گودال، و سطح‌های تخت و همواری که پوشیده از خاک و تخته سنگند به چشم می‌خورد.

گودال دایره‌ای بزرگ با دیواره‌های شیب‌داری که در پیش‌زمینه به چشم می‌خورد قطری به اندازه‌ی ۱۸۰ متر دارد.

ماموریت فضاپیمای روزتا در دیدار با دنباله‌دار ۶۷پی در سپتامبر ۲۰۱۶ پایان یافت. در آن هنگام به این فضاپیما فرمان داده شد تا در مسیری مهارشده، خود را به سطح این دنباله‌دار بکوبد.

--------------------------------------------

به تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

67P - red/cyan glasses - Churyumov-Gerasimenko - Comet 67P - stereo - anaglyph - Rosetta spacecraft - OSIRIS - Seth region - nucleus - ridge - depression - comet

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

کهکشانی که رده‌بندی‌اش سخت است

این تصویر در دو اندازه‌ی بزرگ- بسیار بزرگ (۵.۹ مگابایت)

رده‌بندی برخی کهکشان‌ها سخت‌تر از دیگران است.

این عکس که به کمک دوربین میدان‌گسترده‌ی شماره ۳ی تلسکوپ فضایی هابل (WFC3) گرفته شده نمایی خیره‌کننده از دو کهکشان برخوردی در فاصله‌ی حدود ۶۰ میلیون سال نوری زمین، در صورت فلکی شیر (به عربی: اسد) را نشان می‌دهد.

لکه‌ی آبی‌فام افشان و پراکنده‌ای که در سمت راست چارچوب دیده می‌شود ان‌جی‌سی ۳۴۴۷ نام دارد ولی از آنجایی که لکه‌ی کوچک‌تر بالا سمت چپ به نام ان‌جی‌سی ۳۴۴۷آ شناخته می‌شود، گاهی به آن ان جی‌سی ۳۴۴۷ب، و به هر دوی آنها با هم ان‌جی‌سی ۳۴۴۷ می‌گویند.

مشکل ما با فضا اینست که بسیار بسیار بزرگ است. اخترشناسان صدها سال است که کهکشان‌ها، ستارگان، ابرهای کیهانی و چیزهای دیگر را در آن پیدا کرده و رویشان نام می‌گذارند. یگانه‌سازی و نظم‌بخشی و دسته‌بندی همه‌ی چیزهایی که تاکنون دیده شده بسیار دشوار است، به ویژه هنگامی که با جرم رازگونه‌ای مانند ان‌جی‌سی ۳۴۴۷ سر و کار داریم که سرسختانه در برابر رده‌بندی ساده پایداری می‌کند.

روی هم رفته می‌دانیم که ان‌جی‌سی ۳۴۴۷ از یک جفت کهکشان برخوردی تشکیل شده، ولی درست نمی‌دانیم که هر یک از آنها پیش از گلاویز شدن با یکدیگر چه ریختی داشته‌اند. این دو به اندازه‌ای به هم نزدیکند که برهم‌کنش‌های گرانشی نیرومند میانشان، چهره‌ی آنها را دگرگون کرده و نمای ویژه‌ای که اکنون می‌بینیم را به آنها داده.

ان‌جی‌سی ۳۴۴۷آ به نظر می‌رسد پسماندهای یک ساختار میله‌ی مرکزی و بازوهای مارپیچیِ به هم ریخته باشد، دو ساختار ویژه‌ی کهکشان‌های مارپیچی. برخی ان‌جی‌سی ۳۴۴۷ب را کهکشانی می‌دانند که در گذشته یک کهکشان مارپیچی بوده، ولی برخی دیگر آن را در رده‌ی کهکشان‌های نامنظم جای داده‌اند.

-------------------------------------------------

تلگرام یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

galaxy - Hubble - Wide Field Camera 3 - WFC3 - constellation of Leo - The Lion - NGC 3447 - NGC 3447B - NGC 3447 - NGC 3447A - star - gravitational force - central bar - spiral arm - spiral galaxy - irregular galaxy

منبع: nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

سیاره سرخ و هوایی که بر باد رفت

* سیاره‌ی بهرام (مریخ) روزگاری هوایی به فشردگی جو زمین داشته، ولی با گذشت زمان، بادها و پرتوهای فرابنفش خورشید بیشتر آن را از او گرفته‌اند.

اینها یافته‌های پژوهشی تازه هستند که می‌تواند بر دانش ما از زیست‌پذیریِ نه تنها بهرام آغازین، بلکه زیست‌پذیری دنیاهای دوردست بیافزاید.

برداشت هنری از محیط بهرام با جو چگال و آب مایع سطحی در گذشته‌ی دور (راست)، و محیط خشکی که امروزه دارد (چپ)- این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

بهرام امروزه یک دنیای بیابانی سرد با جوی بی‌اندازه تُنُک و نازک است. میانگین فشار هوا روی سطح این سیاره تنها حدود یک-صدم تا یک-هزارم فشار هوای زمین روی سطح دریاست (برای مقایسه، فشار هوای زمین در بالاترین نقطه‌ی سطح، یعنی نوک ستیغ اورست حدود یک-سوم فشار هوا روی سطح دریاست).

در این هوای تنک (رقیق) بهرام، آب به آسانی به جوش می‌آید. با این حال، پژوهش‌ گذشته شواهد فراوانی را آشکار کرده بود که نشان می‌داد سطح بهرام در گذشته پوشیده از آب مایع بوده است؛ از جمله ی این شواهد، بسترهای خشک رودها و وجود کانی‌هایی بود که تنها می‌توانسته‌اند در حضور آب پدید بیایند. این نشان می‌دهد که جو بهرام در گذشته بسیار چگال‌تر از امروزه بوده، و دریاهایی داشته که می‌توانسته‌اند میلیاردها سال پیش پشتیبان زندگی باشند.

دانشمندان در این پژوهش تازه برای به دست آوردن آگاهی بیشتر درباره‌ی چگونگی تغیرات هوای بهرام، داده‌های فضاپیمای تکامل جو و گازهای گریزای بهرام ناسا (ماون، MAVEN) را بررسی کردند. تمرکز اصلی آنها روی آرگون بود، گازی که تقریبا هیچ واکنش شیمیایی با عنصرهای دیگر انجام نمی‌دهد. [به دلیل همین واکنش‌ناپذیری، آرگون نمی‌تواند در سنگ‌های سطح به دام بیفتند و در نتیجه تنها راه ناپدید شدن آن از جو، فرآیندی به نام کندوپاش یا اُسپَرانی (sputtering) در اثر باد خورشید است- منبع: ناسا.]

این پژوهشگران دو گونه ایزوتوپ آرگون را آزمودند: ایزوتوپ سبک‌تر آرگون-۳۶ و ایزوتوپ سنگین‌تر آرگون-۳۸. هر یک از ایزوتوپ‌های یک عنصر دارای شمار نوترون متفاوتی هستند؛ برای نمونه، آرگون-۳۶ و آرگون-۳۸ به ترتیب ۱۸ و ۲۰ نوترون در هسته‌شان دارند.

آرگون-۳۶ در فرازهای بالاتر، فراوان‌تر از همتای سنگینش، آرگون-۳۸ است. این باعث می‌شود ایزوتوپ سبک‌تر آمادگی بیشتری برای جدا شدن از جو در اثر پرتوهای فرابنفش خورشید و بادهای پرانرژی آن که از ذرات باردار تشکیل شده داشته باشد.

این داده‌نمایی نشان می‌دهد که سیاره‌ی بهرام چگونه آرگون و گازهای دیگرش را با گذشت زمان از دست داد. این تصویر در اندازه‌ی بسیار بزرگ‌تر (۴.۲ مگابایت)

به گفته‌ی این پژوهشگران، غلظت این دو ایزوتوپ آرگون در فرازهای متفاوت جو بهرام نشان می‌دهد که از زمان پیدایش سیاره‌ی سرخ تاکنون، ۶۵ درصد از آرگون این سیاره ناپدید شده است. بروس جاکوسکی، دانشمند سیاره‌ای در دانشگاه کلرادو، بولدر و نویسنده‌ی اصلی این پژوهش می‌گوید: «گریز گازها به فضا اگر نگوییم نقش اصلی، ولی نقش مهمی در دگرگونی آب و هوای بهرام در گذر زمان می‌توانسته بازی کرده باشد.»

دانشمندان با بهره از این داده‌های دسترفت آرگون، میزان گازهای دیگری که بهرام به همین شیوه از دست داده بوده را برآورد کردند. یافته‌های آنها نشان داد که هوای بهرام چگال و پر از دی اکسید کربن بوده، و فشار سطحی آن نیز تقریبا با فشار هوای زمین در سطح دریا برابری می‌کرده.

دی اکسید کربن یک "گاز گلخانه‌ای" است، یعنی گرما را به دام می‌اندازد و به گرم شدن سیاره کمک می‌کند. به گفته‌ی جاکوسکی: «دسترفت این گاز از سیاره‌ی سرخ می‌تواند به ما بگوید که چرا سطح این سیاره از محیطی زیست‌پذیر در روزگار باستان به محیط خشن و زیست‌ناپذیر کنونی تبدیل شده.»

وی می‌افزاید: «افزون بر این، ما مجموعه‌ای از فرآیندها را شناسایی کرده‌ایم که به طور کلی می‌توانند آگاهی‌های بیشتری درباره‌ی زیست‌پذیری سیاره‌های پیرامون ستارگان دیگر به ما بدهند.» یافته‌های این دانشمندان در شماره‌ی ۳۱ مارس نشریه‌ی ساینس منتشر شده است.

در اینجا ویدیویی از سال ۲۰۱۳ را می‌بینید که نشان می‌دهد چگونه فرایند کندوپاش (اُسپرانی) می‌توانسته باعث از دست رفتن هوای بهرام شده باشد. اگر این ویدیو اینجا اجرا نشد می‌توانید آن را در کانال تلگرام یک ستاره در هفت آسمان ببینید و یا به بزرگی ۷۳ مگابایت از اینجا دریافت نمایید.

--------------------------------------------

به کانال تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

Mars - Earth - solar wind - ultraviolet - atmospheric pressure - Mount Everest - water - mineral - NASA - Mars Atmosphere and Volatile Evolution - MAVEN - element - isotope - argon - neutron - nucleus - sun - Red Planet - Bruce Jakosky - planetary scientist - University of Colorado - Boulder - carbon dioxide - greenhouse gas - planet - habitable - habitability - star

منبع: Space.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

جوانان غرق در غبار

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۴ مگابایت)

این مجموعه سحابی‌های گرد و غباری در لبه‌ی ابر مولکولی گاو (ثور) در فاصله‌ی تنها ۴۵۰ سال نوری زمین جای دارد. در این چشم‌انداز کیهانی ستارگان دارند ساخته می‌شوند. این چشم‌انداز تلسکوپی از پیوند داده‌های به دست آمده در حدود ۴۰ ساعت درست شده و نزدیک به ۲ درجه از آسمان را می‌پوشاند.

از جمله اجرام درون این پهنه‌ی آسمان می‌توان از برخی از ستارگان جوان رده‌ی تی-گاوی (T-Tauri) نام برد که هنوز در پسمانده‌ی ابرهای زاینده‌شان در سمت راست چارچوب جای دارند. این ستارگان چند میلیون ساله که هنوز در دوره‌ی نوجوانی خود به سر می‌برند، ستارگانی با درخشش متغیرند که واپسین گام‌های رُمبش گرانشی خود را می‌گذرانند.

با افزایش سن این ستارگان و ورود به رشته‌ی اصلی که گامی پایدار و کم‌جرم در روند فرگشت ستارگان است، دمای هسته‌شان نیز برای نگه داشتن همجوشی هسته‌ای افزایش می‌یابد. خورشید میانسال ما حدود ۴.۵ میلیارد سال است که در گام رشته‌ی اصلی به سر می‌برد.

در سمت چپ یک ستاره‌ی متغیر و جوان دیگر به نام "وی۱۰۲۳ گاوی" دیده می‌شود. ابر زاینده‌ی زردفام این ستاره در همسایگی یک سحابی بازتابی آبی‌فام خیره‌کننده به نام "سیِدِربلاد ۳۰" یا "ال‌بی‌ان ۷۸۲" جای دارد.

درست بالای این سحابی بازتابی آبی‌فام درخشان هم یک سحابی غبارآلود تاریک به نام بارنارد ۷ دیده می‌شود.

--------------------------------------------

به تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

nebula - Taurus molecular cloud - T-Tauri - star - gravitational collapse - nuclear fusion - main sequence - stellar evolution - Sun - variable star - V1023 Tauri - reflection nebula - Cederblad 30 - LBN 782 - dark nebula - Barnard 7

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

دقیق‌ترین نقشه از میدان مغناطیسی پوسته زمین

ناهنجاری شدید مغناطیسی در بانگی، پایتخت آفریقای مرکزی. تصویر بزرگ‌تر

سه سال است که ماهواره‌هایی سرگرم نقشه‌برداری از بخش بالایی میدان مغناطیسی زمینند و تاکنون به ویژگی‌های شگفت‌انگیزی درباره‌ی پوسته‌ی زمین پی برده‌اند. دستاورد این سه سال، انتشار پُروضوح‌ترین نقشه از این میدان است که تاکنون از فضا دیده شده. این "میدان مغناطیسی سنگ‌کره‌ای" (لیتوسفری) بسیار ضعیف است و بنابراین نقشه‌برداری آن از فضا کار دشواری است. ولی اکنون به کمک یگان ماهواره‌های "سوارم" (Swarm)، این کار امکان‌پذیر شده.

پرفسور نیلز اولسن از دانشگاه صنعتی دانمارک (DTU) و یکی از دانشمندان گروه تهیه‌کننده‌ی این نقشه که به تازگی در نشست علمی سوارم در بنف کانادا منتشر شده می‌گوید: «با ترکیب سنجش‌های سوارم و داده‌های پیشین که از ماهواره‌ی آلمانی چمپ (CHAMP) به دست آمده بود، توانستیم سیگنال‌های مغناطیسی ریز در میدان پوسته‌ای را با دقتی بی‌سابقه آشکار کنیم.»

بیشتر میدان مغناطیسی زمین در ژرفایی بیش از ۳۰۰۰ کیلومتر، و در اثر جابجایی آهن گداخته (مذاب) در هسته‌ی بیرونی تولید می‌شود. ۶ درصد باقی می‌ماند (میدان مغناطیسی سنگ‌کره‌ای جزو آنست) که بخشی از آن به دلیل جریان‌های الکتریکی در فضای پیرامون زمین، و بخشی از آن هم توسط سنگ‌های مغناطیده در سنگ‌کره‌ی بالایی پدید می‌آید- سنگ‌کره‌ی بالایی بخش سفت و سخت بیرونی زمین است که از پوسته و بخش بالایی گوشته‌ تشکیل شده.

سوارم یک پیکره‌بندی از سه ماهواره‌ی همسان است که توسط سازمان فضایی اروپا (اِسا) برای ردیابی و بررسی میدان مغناطیسی زمین به فضا پرتاب شده‌اند.

میدان مغناطیسی سنگ‌کره‌ای. اگر این ویدیو اینجا اجرا نشد، می‌توانید آن را در فیسبوک یا کانال تلگرام یک ستاره در هفت آسمان، و یا در این پیوند ببینید.

برخورد احتمالی شهاب‌سنگ

این نقشه‌ی تازه ناهنجای‌های پرجزییاتی که توسط ساختارهای زمین‌شناختی پوسته‌ی زمین در این میدان پدید آمده را نشان می‌دهد. یکی از این ناهنجاری‌ها در خاک کشور آفریقای مرکزی، پیرامون شهر بانگی دیده می‌شود، جایی که میدان مغناطیسی به گونه‌ی چشمگیری بیشتر و نیرومندتر است. دلیل این ناهنجاری هنوز ناشناخته است، ولی دانشمندان بر این گمانند که شاید دستاورد برخورد یک شهاب‌سنگ در حدود ۵۴۰ میلیون سال پیش باشد.

نشانه‌های تغییر قطب

در این نقشه همچنین جزییات بیشتری درباره‌ی میدان مغناطیسی زمین که در میلیون‌ها سال گذشته بارها قطب‌هایش جابجا شده می‌بینیم. میدان مغناطیسی در یک حالت شار پایدار است. قطب شمال مغناطیسی به آرامی جابجا می‌شود و هر چند صدهزار سال، قطب‌ها وارونه می‌شوند، به گونه‌ای که قطب‌نما به جای شمال، جنوب را نشان می دهند.

هنگامی که پوسته‌ی زمین در اثر فعالیت‌های آتشفشانی نوسازی می‌شود، به ویژه در بستر اقیانوس‌ها، کانی‌های آهن‌دار در تفتال‌های سردشونده رو به شمال مغناطیسی تراز می‌شوند، از همین رو با سفت شدن گدازه‌ها، گویی یک "عکس فوری" از میدان مغناطیسی در همان زمان سرد شدن سنگ‌ها گرفته می‌شود.

از آنجا که قطب‌های مغناطیسی زمین با گذشت زمان پس و پیش می‌شوند، کانی‌های سفت شده "نوارهایی" در بستر دریا پدید می‌آورند و پیشینه‌ای برای تاریخ مغناطیسی زمین درست می‌کنند.

دانانجای راوات از دانشگاه کنتاکی آمریکا می گوید: «این نوارهای مغناطیسی شواهد وارونگی قطب‌ها هستند و بررسی مُهرهای مغناطیسی بستر اقیانوس به ما اجازه می‌دهد تاریخچه‌ی تغییرات میدان هسته را بازسازی کنیم. آنها همچنین به ما کمک می‌کنند جنبش‌های زمین‌ساخت صفحه‌ای را نیز بررسی کنیم.»

سه ماهواره‌ی یگان سوارم. اندازه‌ی بزرگ‌تر

«این نقشه‌ی تازه ویژگی‌های میدان مغناطیسی زمین را تا ژرفای حدود ۲۵۰ کیلومتری مشخص کرده و به بررسی زمین‌شناسی و دماهای سنگ‌کره‌ی زمین می‌کند.»

رون فلوبرهاگن، مدیر ماموریت سوارم سازمان فضایی اروپا می‌گوید: «شناخت پوسته‌ی سیاره‌مان کار آسانی نیست. سنجش‌های فضایی ارزش بسیاری دارند زیرا یک دیدگاه پُروضوح سرتاسری از ساختار مغناطیسی پوسته‌ی سخت بیرونی زمین برای ما فراهم می‌کنند.»

میدان مغناطیسی زمین را می‌توان مانند یک پیله‌ی غول‌آسا در نظر گرفت که ما را از پرتوهای کیهانی و ذرات باردار درون باد خورشیدی که زمین را بمباران می‌کنند در امان نگه می‌دارد. بدون این پیله، زندگی از گونه‌ای که می‌شناسیم نمی‌توانست به وجود آید.

در همین زمینه: * کشف رودی از آهن مذاب در هسته زمین

--------------------------------------------

به کانال تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

Earth - magnetic field - crust - Swarm - German - CHAMP - magnetization - Nils Olsen - Technical University of Denmark - DTU - Swarm Science Meeting - Banff - Canada - outer core - lithospheric magnetic field - electrical current - magnetised rock - lithosphere - mantle - European Space Agency - ESA - meteorite - Central African Republic - Bangui - polarity - flux - compass - volcanic activity - iron - mineral - magma - seafloor - tectonic - Dhananjay Ravat - University of Kentucky - USA - geology - Rune Floberghagen - planet - cocoon - cosmic radiation - solar wind

منبع: sciencedaily

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

رازی به نام "مساله پیچش"

در این تصویر چهار نقطه در بخشی از یک بازو نشان داده شده‌اند که اگر آنها را دنبال کنیم، پس از چند دور چرخش، بازویی که در آن هستند تنگ و تنگ‌تر می‌شود

ساده‌ترین نظریه درباره‌ی چگونگی پیدایش بازوهای مارپیچی کهکشان‌ها اینست که مواد درون کهکشان، به گونه‌ای، از همان آغاز در الگویی مارپیچی فشرده شدند و این الگو از آن زمان هنوز دست نخورده است [شاید توسط چیزی مانند امواج چگالی. اینجا بخوانید-م].

شوربختانه این نظریه بی‌درنگ به مشکل بر می‌خورد زیرا اجرام درون کهکشان‌ها دارای سرعت‌های چرخش متفاوتی هستند. دور مداری همه‌ی اجرام در این کهکشان‌ها با هم برابر است، ولی از آنجایی که اجرامِ دورتر از مرکز مدارهای بلندتری دارند نسبت به اجرام نزدیک‌تر زمان بیشتری طول می‌کشد تا یک دور به گرد مرکز بچرخند. نتیجه این می‌شود که اجرام دورتر، از اجرام درونی‌تر عقب می‌افتند و این هم باعث می‌شود مارپیچ‌ کهکشان تنگ و تنگ‌تر شود تا جایی که به کلی ناپدید گردد.

این رازیست که اخترشناسان آن را به عنوان "مساله‌ی پیچش" (winding problem) می‌شناسند.

--------------------------------------------

به تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

Winding Problem - spiral arm - galaxy - spiral pattern - orbital speed

منبع: دانشگاه سوینبرن

خلاصه برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

الکتریسیته ساکن بر شن‌های تیتان فرمان می‌راند

* آزمایش‌هایی که به رهبری بنیاد فناوری جورجیا در آتلانتا انجام شده نشان می‌دهند که ذراتی که سطح تیتان، بزرگ‌ترین ماه سیاره‌ی کیوان (زحل) را پوشانده‌اند دارای "بار الکتریکی" هستند. 

هنگامی که باد به اندازه‌ی کافی سریع (حدود ۱۵ مایل بر ساعت) روی تیتان می‌وزد، دانه‌های غیرسیلیکاتی از جا کنده می‌شوند و در حرکتی به نام "جهش" (saltation) به پرواز در می‌آیند. در این روند، آنها با برخورد و اصطکاک با یکدیگر باردار می‌شوند -مانند بادکنکی که روی موها کشیده شود- و به شیوه‌ای که در شنزارهای زمین دیده نشده، توده می‌شوند، به گونه‌ای که در برابر حرکت بیشتر پایداری می‌کنند. این دانه‌ها بار الکتریکی خود را تا چند روز یا چند ماه حفظ می‌کنند و به مواد هیدروکربنی دیگر می‌چسبند، بسیار همانند دانه‌های یونولیت در جعبه‌های فروشگاه‌های زمین.

چند میدان‌ تلماسه‌ای تیتان که نامشان از روی همتایان زمینی‌شان برگزیده شده. تصویر بزرگ‌تر

یوزف دوفک، استاد جورجیاتک و رهبر این پژوهش می‌گوید: «اگر روی تیتان چند مشت ماسه را برداریم و با آن یک قلعه‌ی شنی درست کنیم، شاید به دلیل ویژگی‌های الکتروستاتیکی تا هفته‌ها کنار هم بمانند. هر فضاپیمایی که روی مناطق شنی تیتان فرود بیاید، به سختی می‌تواند تمیز بماند. انگار که گربه‌ای را در جعبه‌ای پر از دانه‌های یونولیت بگذاریم.»

کشف این باردار شدن ماسه‌ها شاید بتواند یک پدیده‌ی شگفت‌انگیز را توضیح دهد. بادهای غالب سطح تیتان از خاور به باختر می‌وزند، ولی به نظر می‌رسد تلماسه‌های آن که بلندیشان به ۱۰۰ متر می‌رسد، در جهت خلاف شکل می‌گیرند.

جاش مندز هارپر، زمین‌شناس در جورجیاتک و دانشجوی دکترای مهندسی برق که نویسنده‌ی اصلی این پژوهش نیز بود می‌گوید: «این نیروهای الکتروستاتیکی آستانه‌ی اصطکاک را بالا می‌برند. این باعث می‌شود دانه‌های به اندازه‌ای به هم بچسبند و یکپارچه شوند که تنها بادهای سهمگین بتوانند جابجایشان کنند. بادهای غالب تیتان هم به اندازه‌ی کافی نیرو ندارند که به تلماسه‌ها شکل دهند.»

این پژوهشگران برای آزمایش جریان ذرات در شرایط همسان با تیتان، در آزمایشگاه جرجیاتک آزمایشی با فشار تعریف شده انجام دادند. آنها دانه‌های نفتالین و بی‌فنیل (دو ماده‌ی سمی هیدروکربنی که به باور دانشمندان روی سطح تیتان وجود دارد) را در یک استوانه‌ی کوچک ریختند. سپس استوانه را تا ۲۰ دقیقه در یک محیط خشک نیتروژن خالص (۹۸ درصد هوای تیتان را نیتروژن تشکیل داده) چرخاندند. پس از آن، ویژگی‌های الکتریکی هر یک از دانه‌ها را به هنگام بیرون ریختن از استوانه سنجیدند.

مندز هارپر می‌گوید: «همه‌ی ذرات باردار شده بودند، و ۲ تا ۵ درصد آنها از استوانه بیرون نیامدند. آنها به یکدیگر و به دیواره‌ی استوانه چسبیده بودند. هنگامی که همین آزمایش را با ماسه و خاکستر آتشفشانی در محیط زمین-مانند انجام دادیم، همه‌ی دانه‌ها از استوانه بیرون آمدند و هیچ کدام به چیزی نچسبیدند.»

شن و ماسه‌های زمین هم در اثر جابجایی باردار می‌شوند، ولی بار الکتریکی‌شان کمتر است و آن را به تندی از دست می‌دهند. این یک دلیل اینست که چرا هنگام ساختن قلعه‌ی شنی، برای کنار هم نگه داشتن ماسه‌ها نیاز به آب داریم. تیتان این گونه نیست.

جورج مک‌دانلد، دانشجوی کارشناسی ارشد در دانشکده‌ی علوم زمین و جو، و یکی از نویسندگان این پژوهش می‌گوید: «این مواد دانه‌ای غیرسیلیکاتی می‌توانند بار الکتریکی خود را تا چند روز، چند هفته، یا چند ماه در شرایط کم-گرانش نگه دارند.»

از نظر دیداری، تیتان در سامانه‌ی خورشیدی بیشترین همانندی را با زمین دارد. داده‌هایی که فضاپیمای کاسینی از ۲۰۰۵ تاکنون، در چندین بار گذر از کنار تیتان گرد آورده، دریاچه‌های مایع بزرگی در قطب‌های آن، و همچنین کوه‌ها، رودها و همچنین آتشفشان‌های احتمالی را روی آن آشکار کرده. ولی این رودها و دریاچه‌ها به جای آب، با متان و اتان مایعی که از ابرهای هیدروکربن‌دار آن می‌بارد پر شده‌اند. فشار سطح تیتان کمی بیش از سیاره‌ی ماست: ایستادن روی سطح آن هم‌ارز ایستادن در ژرفای ۱۵ فوتی زیر آب‌های زمین است.

دوفک می‌گوید: «محیط فیزیکی سخت تیتان دانشمندان را واداشته تا متفاوت با آنچه از دینامیک دانه‌های زمین آموخته‌ایم فکر کنند. [در تیتان]، زمین‌چهرها زیر نفوذ نیروهایی هستند که شناخت مستقیمی از آنها نداریم زیرا این نیروها روی زمین چندان اهمیت ندارند. تیتان یک دنیای شگفت‌انگیز با چسبندگی الکتروستاتیکی است.»

یافته‌های این پژوهش در نشریه‌ی نیچر جئوساینس منتشر شده.

--------------------------------------------

به تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

Georgia Institute of Technology - Saturn - moon - Titan - electrically charged - silicate - granule - saltation - Earth - hydrocarbon - packing peanut - Earth - Nature Geoscience - electrostatic - Josef Dufek - Georgia Tech - sandy dune - electrostatic force - Josh Méndez Harper - naphthalene - biphenyl - toxic - carbon - hydrogen - nitrogen - volcanic ash - electrical charge - sand castle - George McDonald - School of Earth and Atmospheric Sciences - Cassini - methane - ethane - hydrocarbon - planet - Landform

منبع: sciencedaily

خلاصه برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

حمله به شکارچی با لیزر

چهار باریکه‌ی لیزر در این تصویر شگفت‌انگیز از سحابی شکارچی که از روی زمین و از رصدخانه‌ی پارنال در رصدخانه‌ی جنوبی اروپا در بیابان آتاکامای شیلی گرفته شده به چشم می‌خورد.

این لیزرها مربوط به یک نبرد میان‌ستاره‌ای نیستند، بلکه برای رصد سحابی شکارچی توسط "یوتی۴"، یکی از چهار تلسکوپ بسیار بزرگِ این رصدخانه، در یک آزمایش فنی سامانه‌ی اپتیک سازگار شلیک شده‌اند. این لیزرها به دانشمندان در سنجش آشفتگی‌ها و اغتشاش‌های جوِ همیشه در تغییرِ زمین به کار می‌روند؛ اتم‌های موجود در لایه‌های بالای جو، توسط لیزربرانگیخته شده و مانند ستاره‌ای ساختگی و واضح دیده می‌شوند.

عکس سحابی و لیزرها به کمک یک تلسکوپ کوچک در بیرون از ساختمان یوتی۴ گرفته شده. لیزرها از این چشم‌انداز دیده می‌شوند زیرا در چند کیلومتر نخست بالای رصدخانه، هوای چگال لایه‌ی پایین جو نور لیزرها را پراکنده و به چشم ما رسانده است [اگر هوایی نبود، لیزرها هم دیده نمی‌شدند-م].

چهار تکه ی کوچک جلوی باریکه‌ها پرتوهایی هستند که از یک لایه‌ی اتم‌ سدیم در فرازای ۸۰-۹۰ کیلومتری جو، که نور لیزر آنها را برانگیخته تابیده شده‌اند.

از چشم خود یوتی۴، این تکه‌ها مانند چهار نقطه‌ی درخشان یا در واقع چهار ستاره‌ی ساختگی راهنما دیده می‌شوند. رصدها و تصویربرداری‌های پیوسته و مداومی که سپس روی این ستاره‌ی ساختگی انجام می‌شود می‌تواند آگاهی‌هایی بسیار دقیق درباره‌ی اثرهای تارکنندگی و کج‌نمایی جو زمین در آن بخش آسمان به ستاره‌شناسان بدهد و به آنان امکان دهد که هم‌زمان، تارشدگی و کج‌نمایی تصویر در اثر جو را اندازه بگیرند.

داده‌های به دست آمده از این سنجش نیز بی‌درنگ به آینه‌های تلسکوپ‌ها فرستاده می‌شود و سپس با کمی تغییر شکل آینه، کج‌نمایی تصویر در راستای دید تلسکوپ به کمینه رسانده می‌شود.

رصدخانه‌های روی زمین می‌توانند با بهره از این ترفندهای اپتیک سازگار (تطبیقی)، ستارگان واقعی، سیاره‌ها، و سحابی‌ها را با کیفیت و واگشودِ (رزولوشن) بالا رصد کنند. [ببینید: * تنها مرز، پراش نور]

--------------------------------------------

به تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

laser - Orion Nebula - ESO - Paranal Observatory - Atacama desert - planet - Earth - UT4 - adaptive optics - sodium - atom

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

راز چرخش دیوانه‌وار هوای ناهید در "نسیم نیمروزی" آنست

سیاره‌ی ناهید دو گونه باد دارد. بر پایه‌ی پژوهشی تازه، بادها نه تنها در راستای استوای همسایه‌ی ما به گرد آن می‌وزند، بلکه از استوا به قطب‌هایش هم جریان دارند، چیزی که تاکنون به طور قطعی دیده نشده بود. وجود این دو باد می‌تواند بزرگ‌ترین راز جو این سیاره را آشکار کند: چرخش سریع آن.

تصویر ناهید با رنگ‌آمیزی علمی از چشم کاوشگر ونوس اکسپرس

ناهید هر ۲۴۳ روز زمینی یک بار به گرد محورش می‌چرخد، ولی جو آن هر ۴ روز یک بار این سیاره را دور می‌زند، با سرعت‌هایی بیش از ۴۰۰ کیلومتر بر ساعت و همراستا (موازی) با استوا. برای پایدار ماندن این سرعت دیوانه‌دار نیاز به انرژی تابش آفتاب است. ولی از آنجایی که نور خورشید بر استوا بیش از قطب‌ها می‌تابد، این که انرژی مورد نیاز قطب‌ها چگونه به آنجا می‌رسد برای دانشمندان یک راز بوده.

این باد نیمروزی (نصف‌النهاری) که تازه شناسایی شده، با سرعتِ به نسبت آرامِ ۸۰ کیلومتر بر ساعت می‌وزد و می‌تواند بخشی از این انرژی را از مناطق استوایی با خود ببرد و به گونه‌ی یکدست‌تری در جو پخش کند.

پدرو ماچادو از رصدخانه‌ی اخترشناسی لیسبون پرتغال می‌گوید: «برایمان سخت بود که بفهمیم جو ناهید چگونه سرعتش را در عرض‌های بالا حفظ می‌کند. ولی [اکنون دریافته‌ایم که] این بادهای نیمروزی انرژی و تکانه‌ (اندازه حرکت) را از مناطق استوایی به عرض‌های بالاتر جابجا می‌کند.»

ماچادو و همکارانش توانستند این باد را با بهره از پدیده‌ی دوپلر "ببینند". درست مانند صدای آژیر که با دور و نزدیک شدن نسبت به ما، زیر و بمی‌اش تغییر می‌کند، طول موج نور بازتابیده از روی جو ناهید هم بسته به حرکت جو، افزایش و کاهش می‌یابد.

ولی جابجایی دوپلری برای چیزی مانند بادهای ناهید ناچیز است. از همین رو این دانشمندان به بررسی نور بازتابیده از روی ابرهای ناهید پرداختند که به همراه بادها جابجا می‌شوند. می‌دانیم که اتم‌ها و مولکول‌های گوناگون نور را به شیوه‌های گوناگون می‌درآشامند (جذب می‌کنند) و با این کار، یک شناسه‌ی طیفی ویژه‌ی خود پدید می‌آورند. ماچادو و همکارانش برای دیدن حرکت ابرها و در نتیجه بادهایی که آنها را می‌برند، نوری که دیده می‌شد و به دلیل پدیده‌ی دوپلر، طیفش جابجا شده بود را با شناسه‌های طیفیِ شناخته شده‌ مقایسه کردند.

گلین کالینسون از مرکز پروازهای فضایی گودارد ناسا در گرین‌بلت مریلند می‌گوید: «این گونه اندازه‌گیری‌ها به طور شگفت‌آوری سخت و چالش‌برانگیز است. پژوهشنامه را که خواندم گفتم یا خدا، شما این اندازه‌گیری‌ها را انجام دادید؟»

پیش از این در داده‌های فضاپیمای ونوس اکسپرس هم نشانه‌هایی از گردش جَوی نیمروزی ناهید دیده شده بود، ولی مدار آن تنها اجازه‌ی بررسی بادهای نیمکره‌ی جنوبی این سیاره را به دانشمندان می‌داد. ماچادو و گروهش با بهره از تلسکوپ کانادا-فرانسه-هاوایی در هاوایی توانستند این بادها را در هر دو نیمکره بسنجند و به تقارن آنها پی ببرند.

ریکاردو اوئسو از دانشگاه باسک در بیلبائوی اسپانیا می‌گوید: «این بسیار مهم است زیرا از چگونگی کارکرد جو ناهید آگاهی نداریم. شناخت گردش نیمروزی یکی از عنصرهای کلیدی در حل این مساله [چرخش سریع هوای ناهید] است.»

ماچادو امیدوار است اکنون که توانسته‌اند با بهره از پدیده‌ی دوپلر، بدون ترک زمین، به دقتی نزدیک به داده‌های فضاپیما دسترسی بیابند، بتوانند جو سیاره‌های دیگر مانند کیوان و ماه مه‌آلودش، تیتان را نیز از همین راه بررسی کنند.

گزارش این پژوهش در نشریه‌ی ایکاروس منتشر شده است.

--------------------------------------------

به تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

Venus - equator - planet - Earth - latitude - Pedro Machado - Astronomical Observatory - Lisbon - Portugal - Doppler effect - atom - molecule - Glyn Collinson - NASA - Goddard Space Flight Center - Greenbelt - Maryland - meridional circulation - Venus Express - Canada-France-Hawaii Telescope - Hawaii - Ricardo Hueso - University of the Basque Country - Bilbao - Spain - Saturn - moon - Titan - Icarus

منبع: newscientist

خلاصه برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

پادشاه بال‌ها زیر پای کهکشان

این تصویر در اندازه ی بسیار بزرگ‌تر (۸.۵ مگابایت)

این ساختار سنگی نه تنها فراواقعی (سوررئال) نیست، بلکه کاملا هم واقعی است.

دلیل این که چندان آوازه‌ای ندارد شاید این باشد که از چیزی که فکر می‌کنید کوچک‌تر است: یک پوش‌سنگ به اندازه‌ی تنها چند متر.

این برونزد با نام "پادشاه بال‌ها" در نیومکزیکوی آمریکا جای دارد و نمونه‌ی فریبنده‌ای از یک گونه ساختار سنگی نامعمول به نام "دودکش جن" (هودو) است.

دودکش‌های جن می‌توانند زمانی پدید بیایند که لایه‌ای از سنگ سخت بر روی لایه‌ای از سنگ نرم‌تر و فرساینده جای داشته باشد. سنگ‌های سخت‌ترِ بالایی نسبت به سنگ‌های زیرین کُندتر دچار فرسایش بادی شده و در نتیجه با گذشت زمان، چنین ساختاری به جا می‌گذارند.

عکاس این تصویر برای نشان دادن جزییات این دودکش جن بر پس‌زمینه‌ی آسمان شب بیش از یک سال برنامه‌ریزی کرده بود: آسمان پس‌زمینه می بایست تماشایی و با کمترین میزان ابر باشد و پیش‌زمینه هم می‌بایست با نورپردازی مناسب نسبت به نورهای پس‌زمینه روشن شود.

سرانجام پس از برنامه‌ریزی و شکیبایی بسیار، زمان مناسب در ماه می ۲۰۱۶ فرارسید و دستاوردش این تصویر بود که در آن گویی نوار کشیده‌ی کهکشان راه شیری در دل آسمان، شکل این میله‌ی افقی روی زمین را بارتاب داده.

--------------------------------------------

به تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

surreal - capstone - King of Wings - outcrop - New Mexico - USA - hoodoo - eroding - Milky Way Galaxy

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

سیاهچاله چرخان با قرص و فواره‌اش

این تصویر در اندازه‌ی بسیار بزرگ‌تر (۵.۷ مگابایت)

هنگامی که یک سیاهچاله یک ستاره را می‌بلعد چه رخ می‌دهد؟

جزییات بسیاری درباره‌ی این فرایند هنوز ناشناخته است، ولی مشاهدات تازه سرنخ‌های تازه‌ای به ما می‌دهند.

در سال ۲۰۱۴، تلسکوپ‌های روباتیک پروژه‌ی "پیمایش خودکار سراسر آسمان برای ابرنواخترها" (ASAS-SN) از روی زمین و در پی آن هم دستگاه‌های دیگری مانند ماهواره‌ی سویفت ناسا، نور یک انفجار سهمگین را در فضا ثبت کردند.

مدل‌سازی‌های رایانه‌ای از این نورافشانی با ستاره‌ای همخوانی داشت که در چنگ یک ابرسیاهچاله‌ی دوردست پاره پاره شده باشد.
در این تصویر که یک نگاره‌ی هنری است، پیامدهای چنین رویدادی نمایش داده شده.

خود سیاهچاله مانند یک نقطه‌ی ریز سیاه در مرکز دیده می‌شود. موادی که به سوی این نقطه فروکشیده می‌شوند، با دیگر مواد برخورد کرده و دمایشان بالا می‌رود. پیرامون سیاهچاله را قرصی به نام قرص برافزایشی در بر گرفته که از پیکره‌ی همان ستاره‌ی نگونبخت درست شده. فواره‌ای از مواد هم پدید آمده که در راستای محور چرخش سیاهچاله از قرص بیرون زده است.

--------------------------------------------

به تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

black hole - star - All Sky Automated Survey for SuperNovae - ASAS-SN - NASA - Earth - Swift satellite - supermassive black hole - accretion disk - jet - spin axis

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

رشد جهشی یک جنین

این عکس که با بهره آرایه‌ی بزرگ میلیمتری/زیرمیلیمتری آتاکاما (آلما، ALMA) در شیلی گرفته شده، غبارهای برافروخته درون پیش‌خوشه‌ی ان‌جی‌سی ۶۳۳۴آی در سحابی پنجه‌ی گربه (ان‌جی‌سی ۶۳۳۴) را نشان می دهد.

اخترشناسان با بررسی این ابر ستاره‌زا به کمک آلما و آرایه‌ی زیرمیلیمتری (SMA) در هاوایی، توانستند دریابند که چیزی چشمگیر در آن رخ داده بوده، رویدادی که یک پرورشگاه ستاره‌ای را در یک بازه‌ی زمانی بسیار کوتاه، به کلی دگرگون کرده.

این را می‌دانیم که ستارگان جوان درون پیش‌خوشه‌ها زمانی ساخته می‌شوند که توده‌های گاز [در یک ابر مولکولی] بی‌اندازه چگالیده شده و زیر فشار گرانش خودشان می‌رُمبند. با گذشت زمان، قرص‌های گاز و غبار پیرامون این جنین‌های ستاره‌ای شکل می‌گیرد و با فروکشیده شدن مواد از این قرص‌ها به سطح ستاره‌ها، به رشد آنها کمک می‌کنند.

ولی این تصویر تازه‌ی آلما یک پیش‌ستاره‌ی بزرگ، در ژرفای درون این پرورشگاه غبارآلود را نشان می‌دهد که دارد به سرعت و به گونه‌ای جهشی رشد می‌کند، به احتمال بسیار در اثر فرو ریختن بهمنی از گاز به روی سطحش. این فروریزش تازه‌ی مواد باعث شده پیش‌ستاره حدود ۱۰۰ برابر درخشان‌تر از پیش شود. کشف این رویداد پشتیبان نظریه‌ایست که می‌گوید ستارگان جوان می‌توانند دستخوش رشدی آن‌چنان ناگهانی شوند که محیط پیرامونشان را دگرگون کند.

-------------------------------------------------

تلگرام یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

Atacama Large Millimeter/submillimeter Array - ALMA - Chile - protocluster - NGC 6334I - Cat’s Paw Nebula - NGC 6334 - Submillimeter Array - SMA - Hawaii - star - protostar

منبع: eso

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

این یک موجود فضایی نیست، ولی می‌تواند باشد!

آیا این یک موجود فضاییست؟

شاید نباشد، ولی از میان همه‌ی جانوران روی زمین، این جانور، یعنی خرس آبی (خوکچه‌ی خزه ای، tardigrade) می‌تواند بهترین گزینه برای این عنوان باشد. دلیلش آنست که دانشمندان دریافته‌اند خرس آبی می‌تواند تا چند دهه بدون آب و غذا زندگی کند، از دماهایی نزدیک صفر مطلق تا بسیار بیش از نقطه‌ی جوش آب جان به در برد، فشار نزدیک به صفر تا بسیار بالاتر از بستر اقیانوس را برتابد، و از تابش مستقیم پرتوهای زیانبار هم آسیبی نبیند.

توانمندی های بسیار بالای این جانوران "سختی‌دوست" (اکسترموفیل) برای زنده ماندن، در سال ۲۰۱۱ بیرون از یک شاتل فضایی که در مداری به گرد زمین می‌چرخید به آزمایش گذاشته شد. بخشی از دلایل سخت‌جانی خرس‌های آبی اینست که این جانوران می‌توانند دی‌ان‌آی خود را بازسازی نموده و محتوای آب بدن خود را پایین آورده و به درصدی ناچیز برسانند.
شماری از این خرس‌های آبی مینیاتوری نزدیک بود فرازمینی هم بشوند: آنها سوار بر فضاپیمای روسی فوبوس-گرانت بودند که قرار بود راهی فوبوس، ماه سیاره‌ی بهرام شود ولی با از کار افتادن یکی از موشک‌ها، کپسولی که در آن بودند در مدار زمین سرگردان شد و این موجودات هم در مدار زمین ماندگار شدند.

شمار خرس‌های آبی در بسیاری از بخش‌های زمین بیشتر از انسان‌هاست. در این تصویر که یک ریزنگاشت الکترونی با رنگ های بهبودیافته است، یک خرس آبی یک میلیمتری را می‌بینیم که دارد روی خزه‌ها می‌خزد.

--------------------------------------------

به تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

Tardigrade - Moss - alien - animal - Earth - absolute zero - boiling point - extremophile - space shuttle - DNA - water-bear - extraterrestrial - Martian moon - Phobos - Fobos-Grunt - terrestrial - orbit - micrograph

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

لکه تاریک و "کهکشان" بر روی مشتری

* فضاپیمای جونوی ناسا در روز دوشنبه، ۲۷ مارس، ساعت ۸:۵۲ به وقت جهانی برای پنجمین بار از فراز قله‌ی ابرهای پرراز و رمز مشتری خواهد گذشت.

در زمان رسیدن به نزدیک‌ترین نقطه (نقطه‌ی perijove یا پیرامشتری)، جونو با سرعتی نزدیک به ۵۷.۸ کیلومتر بر ثانیه نسبت به این غول گازی، از فاصله‌ی حدود ۴۴۰۰ کیلومتری قله‌ی ابرهای آن خواهد گذشت. هر هشت دستگاه علمی جونو به هنگام گذر روشن خواهند بود و به گردآوری داده‌ها خواهند پرداخت.

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

اسکات بولتون، پژوهشگر اصلی جونو از بنیاد پژوهشی جنوب باختر در سن آنتونیو می‌گوید: «این چهارمین گذر علمی (پنجمین گذر جونو) از کنار مشتری خواهد بود و ما از ناشناخته‌هایی که جونو برایمان آشکار خواهد کرد هیجان‌زده‌ایم. هر بار به قله‌ی ابرهای مشتری نزدیک می‌شویم، به بینش‌های تازه‌ای دست می‌یابیم که به ما در شناخت این سیاره‌ی غول‌پیکر شگفت‌انگیز کمک می‌کنند.»

جونوکم، دوربین فضاپیمای جونو، این تصویر را در ۲ فوریه‌ی ۲۰۱۷، ساعت ۱۴:۱۳ به وقت جهانی از فراز ۱۴۵۰۰ کیلومتری قله‌ی ابرهای مشتری گرفت. این هدف که یکی از گزینه‌های سفارش مردمی بود تنها به نام "لکه‌ی تاریک" شناخته شده است. از چشم تلسکوپ‌های زمینی به سختی می‌شد آن را به عنوان یک توفان تیره شناسایی کرد.

شهروند-دانشمند، رومن تکاچنکو رنگ‌های این تصویر را بهبود داده تا جزییات بسیارِ این توفان و ابرهای پیرامونش را نمایان‌ کند. درست زیر این توفان تاریک یک توفان روشن و بیضی-شکل، با ابرهای سفید و روشن و فراز بالا با نمای یک کهکشان مارپیچی جای دارد. تکاچنکو تصویر را ۹۰ درجه نیز چرخانده [به همین دلیل توفان کهکشانی در سمت چپ لکه‌ی تاریک دیده می‌شود] و آن را به یک اثر هنری تبدیل کرده است.

گروه علمی جونو به بررسی داده‌های به دست آمده از گذرهای پیشین ادامه می دهند. دانشمندان دریافته‌اند که میدان‌های مغناطیسی مشتری بسیار پیچیده‌تر از چیزیست که در آغاز پنداشته می‌شد، و این که نوارها و ناحیه‌هایی (نوارهای عرضی) که نمای ویژه‌ی قله‌ی ابرهای مشتری را به آن داده‌اند، تا ژرفای درون سیاره ادامه یافته‌اند. داده‌های گرد آمده از ذرات پرانرژی که شفق‌های درخشان مشتری را پدید می‌آورند نشانگر سامانه‌ی جریانی پیچیده‌ای از مواد باردار است که از آیو، ماه آتشفشانی این سیاره سرچشمه می‌گیرند.

انتظار می‌رود پژوهشنامه‌های کارشناسی شده و یافته‌های ژرف‌تر از نخستین گذر جونو در ماه‌های آینده منتشر شود.

--------------------------------------------

به کانال تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

NASA - Juno - Jupiter - cloud top - perijove - planet - gas giant - flyby - Scott Bolton - Southwest Research Institute - San Antonio - Jovian - galaxy - JunoCam - Dark Spot - Citizen scientist - Roman Tkachenko - magnetic fields - belt - zone - aurora - volcano - moon - Io

منبع: nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

شگفتی تازه انسلادوس: بخش‌هایی از سطح آن گرم‌تر از جاهای دیگر است!

در این تصویر پررنگ شده‌ی فضاپیمای کاسینی ازعرض‌های جنوبی انسلادوس، "راه راه های ببری" آبی‌فام آن را روی منطقه‌ی قطب جنوب آن نشان می‌دهد. این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۲.۴ مگابایت)

بر پایه‌ی پژوهش تازه‌ای که در نشریه‌ی نیچر آسترونومی منتشر شده، منطقه‌ی قطب جنوب انسلادوس، ماه یخی سیاره‌ی کیوان (زحل)، تنها چند فوت زیر سطح یخ‌زده‌اش گرم‌تر از چیزیست که انتظار می‌رفت. این نشان می‌دهد که اقیانوس آب مایع زیر این منطقه شاید تنها چند کیلومتر با سطح فاصله داشته باشد- نزدیک‌تر از چیزی که پیش از این گمان می‌رفت.

این فزونی گرما به ویژه روی سه ساختار بیشتر حس می‌شود که بی‌شباهت به "راه‌راه‌های ببری" (ترک‌خوردگی‌های آشکار برجسته‌ای روی قطب جنوب انسلادوس که یخ‌فشان‌ها از آنها بیرون می‌زند) نیستند، ولی بر خلاف راه‌راه‌های ببری، به نظر نمی‌رسد اکنون فعال باشند. این شکستگی‌های به ظاهر خفته‌ روی یک اقیانوس زیرزمینی و گرم، به پویایی زمین‌شناسی انسلادوس اشاره دارند، و نشان می دهند که این ماه می‌توانسته در گذشته چندین دوره‌ی فعالیت، در بخش‌های گوناگون سطحش را پشت سر گذاشته باشد.

به گفته‌ی یکی از این پژوهشگران، این فزونی دما را نمی‌توان به تابش آفتاب یا گرمایش خود کیوان نسبت داد، بنابراین باید به دنبال چشمه‌ی گرمایی دیگری در آنجا بود.

این یافته با نتایج پژوهش سال ۲۰۱۶ که به دست گروهی جدا از گروه علمی کاسینی انجام شد و کلفتی پوسته‌ی یخی انسلادوس را برآورد کرده بود سازگار است. این پژوهش‌ها ژرفای میانگین پوسته‌ی یخی را ۱۸ تا ۲۲ کیلومتر نشان می‌دهند، با کلفتی کمتر از ۵ کیلومتر در قطب جنوب.

لیندا اسپیلکر، دانشمند پروژه‌ی کاسینی در آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا در پاسادینای کالیفرنیا می گوید: «یافتن دماهایی بالاتر از چشمداشت بر فراز این سه منطقه‌ی خفته، شگفتی دیگری بر شگفتی‌های انسلادوس می‌افزاید. اقیانوس زیرزمینی آن چگونه است و آیا زندگی می‌تواند در آن وجود داشته باشد؟ اینها پرسش‌هایی هستند که ماموریت‌های آینده در این دنیای اقیانوسی پاسخش را خواهند یافت.»

--------------------------------------------

به کانال تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

Nature Astronomy - Saturn - moon - Enceladus - water - tiger stripes - geology - Cassini - Cassini Project Scientist - Linda Spilker - NASA - Jet Propulsion Laboratory - Pasadena - California - south polar

منبع: nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

سایه پسر بر سر پدر

سیاره‌ی مشتری که دارد به نقطه‌ی پادیستان (مقابله) نزدیک می‌شود و اوایل ماه آینده به آن خواهد رسید، اکنون برخی از بهترین نماهای خود را از پشت تلسکوپ‌های زمینی به ما نشان می‌دهد.

تصویر باکیفیتی که اینجا می‌بینید روز ۱۷ مارس در یک رصدخانه‌ی دورافتاده در شیلی از این غول گازی فرمانروای سامانه‌ی خورشیدی گرفته شده. کمربندهای تیره و ناحیه‌های روشن آشنا که محدود به بادهای سیاره‌اند، در بخش‌هایی با توفان‌های چرخان بیضی‌شکل لکه‌دار شده‌اند.

گانیمد، بزرگ ترین ماه (قمر) سامانه‌ی خورشیدی را در بالا، سمت چپ چارچوب می‌بینیم با سایه‌ی آن که دارد از روی قله‌ی ابرهای شمال چهره‌ی پدر می‌گذرد.

یکی دیگر از ماه‌های گالیله‌ای مشتری -آیو- هم در پایین، سمت راست به همراه جزییات چشمگیر و ویژگی‌های درخشان سطحش نمایان است.

--------------------------------------------

به تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

Ganymede - opposition - Jupiter - planet - Earth - solar system - gas giant - Chile - belt - zone - oval storm - moon - Jovian - cloud top - Galilean moon - Io

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

همنشینی یک دنباله‌دار با دو جرم مسیه

در این تصویر تلسکوپی روز ۲۱ مارس، دنباله‌دار ۴۱پی/تاتل-جیاکوبینی-کرساک را می‌بینیم که در واقع خودش را وارد این چشم‌انداز ۱ درجه‌ای با دو جرم شناخته شده از فهرست پرآوازه‌ی ستاره‌شناسِ دنباله‌دار-یابِ سده‌ی ۱۸، شارل مسیه کرده.

دنباله‌دار سبزفام و کم‌نور ۴۱پی در آن شب در آسمان بهاری نیمکره‌ی شمالی، درست از زیر پای هفت برادران (ملاقه‌ی خرس بزرگ) می‌گذشت و فاصله‌اش از سیاره‌ی ما حدود ۷۵ ثانیه‌ی نوری بود. کهکشان مارپیچی لبه‌نما و غبارآلود ام ۱۰۸ که پایین مرکز چارچوب دیده می‌شود، حدود ۴۵ میلیون سال نوری از آن دورتر است.

بالا، سمت راست، سحابی سیاره‌نمای مسیه ۹۷ (سحابی جغد) با ستاره‌ای پیر ولی به شدت داغ در مرکزش را می‌بینیم که حدود ۱۲ هزار سال نوری از ما فاصله دارد، با این وجود هم‌کهکشانی خودمانست.

این دنباله‌دار دوره‌ای که به نام یابنده‌‌ی نخست و باز-یابنده‌هایش نامیده شده، نخستین بار در ۱۸۵۸ شناسایی شد و در سال‌های ۱۹۰۷ و ۱۹۵۱ دوباره دیده شد. همخوانی برآوردهای مداری نشان می‌داد که دو یابنده‌ی بعدی، همان دنباله‌دار سال ۱۸۵۸ را دیده‌اند ولی با فاصله‌های زمانی بسیار.

دنباله‌دار ۴۱پی که هر ۵.۴ سال یک بار خورشید را دور می‌زند، در روز ۱ آوریل به نزدیک‌ترین و بهترین چشم‌اندازش در ۱۰۰ سال گذشته خواهد رسید.

--------------------------------------------

به تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

Comet 41P/Tuttle-Giacobini-Kresak - Messier - comet - Big Dipper - planet - edge-on - spiral galaxy - Messier 108 - planetary nebula - owl - Messier 97 - Milky Way galaxy - periodic comet - Earth - Sun

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

غولی که از خانه رانده شد

* یک گروه بین‌المللی از دانشمندان با بهره از تلسکوپ فضایی هابل ناسا یک ابرسیاهچاله (سیاهچاله‌ی ابرپرجرم) را یافته‌اند که از مرکز کهکشان دوردست ۳سی۱۸۶ به بیرون رانده شده و دلیل آن هم به احتمال بسیار، نیروی امواج گرانشی بوده است. این نخستین بار است که اخترشناسان یک ابرسیاهچاله را در چنین فاصله‌ی دوری از مرکز کهکشان میزبانش می یابند.

کهکشان ۳سی۱۸۶ که دستاورد ادغام دو کهکشان برخوردی است. اختروش آن که مانند ستاره‌ای می‌درخشد در مرکز تصویر دیده می‌شود.

در گذشته سیاهچاله‌های گریزان دیگری هم یافته شده بودند ولی نه این همه دور از خانه [۱]. جرم این ابرسیاهچاله یک میلیارد برابر جرم خورشید است. استفانو بیانکی، نویسنده‌ی اصلی این پژوهش از دانشگاه رُما تره در ایتالیا می‌گوید: «به برآورد ما، پرتاب شدن این ابرسیاهچاله نیاز به انرژی‌ای هم‌ارز انفجار همزمانِ ۱۰۰ میلیون ابرنواختر داشته است.»

عکس‌های تلسکوپ هابل نخستین سرنخ‌ از نامعمول بودنِ کهکشان ۳سی۱۸۶ که ۸ میلیارد سال نوری از زمین فاصله دارد را به دانشمندان داد. عکس‌های این کهکشان وجود یک اختروش درخشان (نشانه‌ی پرانرژی یک سیاهچاله‌ی فعال) را در جایی دور از هسته‌ی کهکشان آشکار کرد. مارکو کیابرگه، رهبر پژوهشگران و پژوهشگر بنیاد علمی تلسکوپ فضایی در آمریکا می گوید: «سیاهچاله‌ها [ابرسیاهچاله‌ها-م] در مرکز کهکشان‌ها جای دارند، از همین رو دیدن یک اختروش در جایی بیرون از مرکز یک کهکشان مایه‌ی شگفتی است.»

محاسبه‌ی این پژوهشگران نشان می دهد که این سیاهچاله تاکنون ۳۵۰۰۰ سال نوری از مرکز دور شده است، یعنی از فاصله‌ی میان خورشید تا مرکز کهکشان راه شیری هم بیشتر؛ و همچنین دارد به سرعت ۷.۵ میلیون کیلومتر بر ساعت به راه خود ادامه می‌دهد [۲]. با چنین سرعتی، مسیر میان زمین تا ماه را می‌توان در سه دقیقه پیمود.

اگرچه توضیح‌های احتمالی دیگر را نمی‌توان کنار گذاشت، ولی پذیرفتنی‌ترین سرچشمه‌ی انرژی پیشران اینست که این ابرسیاهچاله لگدی از امواج گرانشی‌ای خورده بوده که در پی ادغام دو ابرسیاهچاله‌ی جدا در مرکز کهکشان میزبان آن پدید آمده بودند [۳]. دنباله‌های کشندی کمانی-شکلی که توسط این دانشمندان شناسایی شده و دستاورد کشمکش گرانشی میان دو کهکشان برخوردی است، از این نظریه پشتیبانی می‌کنند.

بر پایه‌ی نظریه‌ی این دانشمندان، ۱ تا ۲ میلیارد سال پیش دو کهکشان که هر یک دارای ابرسیاهچاله‌ای در مرکزشان بودند، با یکدیگر ادغام شدند و یک کهکشان بیضیگون درست کردند. سیاهچاله‌های مرکزی دو کهکشانِ نخست در مرکز کهکشان تازه به طور مارپیچ به گرد یکدیگر نزدیک شدند و در این چرخش، امواج گرانشی پدید آوردند که مانند آب یک آبپاش چرخان، در فضا پخش می‌شد [۴]. از آنجایی که جرم و نرخ چرخش دو سیاهچاله با هم برابر نبود، امواج گرانشی گسیلیده از آنها در یک راستا نیرومندتر از راستای دیگر بود. سرانجام با به هم پیوستن دو سیاهچاله، گسیلش ناهمسانگرد امواج گرانشی لگدی پدید آورد که تک-سیاهچاله‌ی به وجود آمده را از مرکز کهکشان به بیرون پرتاب کرد.

۱) برهم‌کنش دو کهکشان به ادغام آنها می‌انجامد و ابرسیاهچاله‌های مرکزشان به سوی هم کشیده می‌شوند.۲) با نزدیک شدن دو ابرسیاهچاله به هم، چرخش به گرد هم را آغاز می‌کنند، فرایندی که به تابش امواج گرانشی نیرومند می‌انجامد.۳) دو ابرسیاهچاله با گسیل امواج گرانشی و از دست دادن انرژی گرانشی، به هم نزدیک و نزدیک‌تر می‌شوند تا سرانجام به هم می پیوندند.۴) اگر جرم و سرعت چرخش دو ابرسیاهچاله بابر نباشد، امواج گرانشی که در یک راستا می‌گسیلند از راستاهای دیگر نیرومندتر می‌شود. سرانجام با برخورد دو ابرسیاهچاله، دیگ موج گرانشی تولید نمی‌کنند و تک-ابرسیاهچاله‌ی پدید آمده در خلاف جهت نیرومندترین امواج گرانشی پس زده شده و از کهکشان میزبان به بیرون پرتاب می‌شود.

استفانو بیانکی درباره‌ی اهمیت این کشف می‌گوید: «اگر نظریه‌ی ما درست باشد، این مشاهدات شواهد نیرومندی از این هستند که ابرسیاهاله‌ها هم در عمل می‌توانند با هم ادغام شوند. تا پیش از این، شواهدی از برخورد و ادغام سیاهچاله‌های ستاره‌وار در دست داشتیم، ولی فرآیندی که مهارکننده و سامان‌بخش ابرسیاهچاله‌هاست پیچیده‌تر است و هنوز به طور کامل شناخته نشده.»

این پژوهشگران شانس آورده‌اند که این رویداد یگانه را شناسایی کرده‌اند زیرا همه‌ی ادغام‌های سیاهچاله‌ای امواج گرانشی نامتوازنی که یکی از آنها را از کهکشان بیرون بیاندازد تولید نمی‌کنند. آنها اکنون می‌خواهند وقت بیشتری برای رصد با هابل گرفته و به جز آن، از آرایه‌ی بزرگ میلیمتری/زیرمیلیمتری آتاکاما (آلما) و تاسیسات دیگر نیز کمک بگیرند تا سرعت این سیاهچاله و قرص گاز پیرامونش را با دقت بیشتری بسنجند تا به آگاهی‌های بیشتری درباره‌ی سرشت این جرم کمیاب دست بیابند.

-------------------------------------------------------

یادداشت‌ها:

۱] خوانده بودید: * دو کهکشان جنگیدند، یک سیاهچاله آواره شد

۲] از آنجایی که سیاهچاله‌ها را نمی‌توان به طور مستقیم دید، جرم و سرعت ابرسیاهچاله را از راه بررسی‌های طیفی گازهای پیرامونشان تعیین می کنند.

۳] امواج گرانشی که نخستین بار توسط آلبرت اینشتین پیش‌بینی شده بودند، چین و شکن‌هایی در فضا هستند که توسط اجرام بزرگ و شتابدار پدید می‌آیند. این امواج مانند دایره‌های هم‌مرکزی که در اثر افتادن یک سنگ به درون یک ابگیر درست شده، به بیرون گسترده می‌شوند. در سال ۲۰۱۶، رصدخانه‌ی تداخل‌سنج لیزری امواج گرانشی (لیگو) به اخترشناسان کمک کرد تا وجود امواج گرانشی را اثبات کنند؛ امواجی که این رصدخانه دریافت کرد از به هم پیوستن دو سیاهچاله‌ی ستاره‌وار سرچشمه گرفته بود که هر یک چندین برابر خورشید جرم داشتند.

۴] سیاهچاله‌ها با گذشت زمان، به دلیل از دست دادن انرژی گرانشی از راه گسیل امواج گرانشی، به هم نزدیک و نزدیک‌تر می‌شوند.

--------------------------------------------

به تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

NASA - ESA - Hubble Space Telescope - supermassive black hole - galaxy - 3C186 - gravitational wave - black hole - Sun - supernova - Stefano Bianchi - Roma Tre University - Italy - quasar - galactic core - Marco Chiaberge - AURA - Space Telescope Science Institute - USA - Milky Way - Earth - Moon - elliptical galaxy - lawn sprinkler - anisotropic - galactic centre - stellar-mass black hole - Atacama Large Millimeter/submillimeter Array - ALMA - spectroscopic - Albert Einstein - Laser Interferometer Gravitational-wave Observatory - LIGO

منبع: spacetelescope

خلاصه برگردان: یک ستاره در هفت آسمان