حفره‌های ترسناک و غول‌پیکر فضا
* تاریکی گسترده‌ی فضا کمی هراس‌انگیز است. جای شگفتی نیست که ما معمولا ترجیح می‌دهیم بر اجرام درخشان تمرکز کنیم. ولی شاید این پوچی‌های فضا (تُهیک‌ها، پهنه‌های کاملا تهی) باشند که بتوانند گره‌گشای بسیاری از رازهای جهان هستی باشند.
در سال ۱۹۲۳، ادوین هابل دریافت که آنچه فکر می‌کردیم توده‌های در هم پیچیده‌ی گاز در لبه‌ی کهکشانمان هستند، در واقع هر یک کهکشان‌هایی جداگانه‌اند: "جزیره‌های کیهانی" تنها در دریای تهی و سیاه فضا. هابل با این کشف نشان داد که جهان هستی بسیار بزرگ‌تر از چیزیست که انتظار داشتیم. این به ما آرامش داد: دیگر می‌دانیم که اگر با تلسکوپی که به نام این دانشمند نامیده شده، حتی تاریک‌ترین بخش‌های آسمان را هم نگاه کنیم آن را پر از لکه‌های درخشانِ اجرامی مانند راه شیری خواهیم یافت.
 |
| تُهیک یا ناحیه‌ی پوچ گاوران- ستارگانی که در تصویر می‌بینید همگی در پیش‌زمینه‌اند. |
ولی کیهان روی دیگری هم دارد، مانند کلیشه‌های ترسناکی که در آنها تصویری به نگاتیوش تغییر می‌کند. در سال ۱۹۸۱، هنگامی که اخترشناسان یک پهنه‌ی تهی به نام "پوچی گاوران" (Boötes void) را در فضا یافتند، این را هم فهمیدیم که کیهان چیزهای ترسناکی هم دارد: حفره‌هایی پوک، سرد و تاریک، بسیار بزرگ‌تر از هر چه تصور می‌کردیم. برای شناخت درست و واقعی جهان هستی، شاید همین برهوت‌های کیهانی باید دیده و بررسی شوند.
حبابی در فضا
پوچی گاوران در صورت فلکی گاوران، همسایه‌ی صورت فلکی خرس بزرگ، یک کره‌ی ناهموار با قطری نزدیک به ۲۸۰ میلیون سال نوری است. مرکز این پوچی حدود ۷۰۰ میلیون سال نوری از زمین فاصله دارد.
بر خلاف کهکشان‌ها که جزیره‌هایی کیهانی‌اند، نواحی پوچ شهرهای ارواحند. هنگامی که دانشمندان نخستین بار پوچی گاوران را یافتند تنها یک کهکشان را توانستند در آن شناسایی کنند. از آن زمان تاکنون تنها چند ده کهکشان دیگر در آن یافته شده. آن را مقایسه کنید با ابرخوشه‌ی کهکشانی دوشیزه، یک منطقه‌ی کوچک‌تر از پوچی گاوران که کهکشان خودمان را هم در بر دارد و بیش از ۲۰۰۰ کهکشان را در خود جای داده.
انسان‌ها به عنوان باشندگان کهکشان راه شیری، یک کهکشان بزرگ دیگر را هم می‌توانند با چشم نامسلح ببینند- کهکشان زن در زنجیر یا آندرومدا. ادوین هابل به دلیل نزدیک بودن این کهکشان توانست تک ستارگان آن را هم ببیند و از این راه گره از راز گستردگی واقعی فضا بگشاید. اگر کهکشان ما در پوچی گاوران بود، نزدیک‌ترین کهکشان به ما بسیار دورتر از زن برزنجیر بود و این توهم که در مرکز کیهانیم تا مدت درازتری دوام می‌آورد.
این یک تصادف آماری نیست. در مقیاس‌های بزرگ، کیهان اغلب به عنوان یک شبکه‌ی کیهانی توصیف می‌شود که در آن، رشته‌هایی از ماده‌ی تاریک یک استخوان‌بندی برای ساختارهای معمولی دیدارپذیر ساخته‌اند. اینجا شاید بهتر باشد آن را مانند یک توده کف کیهانی در نظر بگیریم، مانند حباب‌های صابون در وان حمام. در جاهایی که حباب‌های کف همدیگر را قطع می‌کنند چیزهایی مانند دیواره پدید می‌آید و خوشه‌های کهکشانی هم درست در چنین دیواره‌هایی انباشته شده‌اند. میان آنها هم به طور عمده فضای پوچ و تهی است.
 |
| تُهی‌جاها یا نواحی پوچ کیهان- پوچی گاوران در سمت راست دیده می‌شود. تصویر بزرگ‌تر |
آشتی با خلا
مشکل این بود که پوچی گاوران بسیار بزرگ بود. پوچی‌ها به این دلیل رشد می‌کنند که لبه‌های چگالشان دارای کشش گرانشی بسیار نیرومندتری است تا هر چیزی که در مرکزشان است. ولی کیهان به ادازه‌ی کافی برای باد کردن چنین حباب بزرگی سن نداشت.
برای پی بردن به این راز، باید تا سال ۱۹۹۸ و کشف انرژی تاریک منتظر می‌ماندیم: یک فشار کیهانی که مناطق پوچ کیهان را وادار به گسترش می‌کند انگار کسی همزمان در تک تک حباب‌های کف کیهانی بدمد و آنها را باد کند.
بسیاری از اخترشناسان که اکنون به شدت سرگرم نقشه برداری و رده‌بندی پوچی‌ها هستند فکر می‌کنند این نواحی وهم‌انگیز که بافت کیهان را باز و آشکار نمایش می‌دهند، می‌توانند ما را به کشف بزرگ بعدی رهنمون شوند.
شاید به زودی به کمک بررسی‌های آماریِ شکل این پوچی‌ها بتوانیم انرژی تاریک، گرانش، و هر نیروی رازگونه‌ی تازه‌ای را بهتر از همیشه بسنجیم. و شاید در این فرآیند بتوانیم چگونگی کنار آمدن و آشتی با این تهی‌جاها را نیز بیاموزیم.
--------------------------------------------
کانال تلگرام یک ستاره در هفت آسمان:
واژه نامه:
void - Edwin Hubble - galaxy - island universe - Hubble - Milky Way - cliché - photonegative - Boötes void - ploughman - constellation - Big Dipper - Virgo Supercluster - Andromeda - vacuum - dark energy - soap bubble
منبع: newscientist
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان
