در گذشته، قطره‌های باران سیاره سرخ از آنچه روی زمین می‌بینیم هم درشت‌تر بوده‌اند

* میلیاردها سال پیش، بارش باران روی سیاره‌ی بهرام (مریخ) به اندازه‌ای سنگین بوده که می‌توانسته سطح این سیاره را دگرگون کند، شیارها و دره‌هایی در خاک سرخ آن بکَند، و بخش‌هایی از دهانه‌های برخوردی را بشوید و با خود ببرد.

بر پایه‌ی یک پژوهش تازه، در روزگاران گذشته، برخی از قطره‌های باران سیاره‌ی سرخ به احتمال بسیار حتی از قطره‌هایی که ما روی زمین می‌بینیم هم درشت‌تر بوده‌اند.

شبکه‌ی دره‌ها روی سطح بهرام نشانه‌هایی از رواناب سطحی در اثر بارش باران را نشان می‌دهند. تصویر بزرگ‌تر

نویسنده‌ای این پژوهش (رابرت کرداک از بنیاد اسمیتسونیان در واشنگتن دی‌.سی.، و رالف لورنز از آزمایشگاه فیزیک کاربردی دانشگاه جانز هاپکینز در لورل مریلند) با در نظر گرفتن دگرگونی‌های جَوی سیاره در درازنای زمان، مدلی از بارندگی آن پدید آوردند.

این پژوهشگران تعیین کردند که بهرام درست پس از پیدایش در ۴.۵ میلیارد سال پیش، به احتمال بسیار جَوی چگال با فشاری حدود ۴ برابر جو کنونی زمین داشته. به برآورد آنها، در چنین فشار بالایی می‌بایست قطره‌هایی به اندازه‌ی حدود ۳ میلیمتر پدید می‌آمده.

ولی به گفته‌ی پژوهشگران، این فشار با گذشت زمان کاهش یافت و سرشت باران‌های سیاره را تغییر داد.

لورنز می‌گوید: «ما با بهره از اصول فیزیک پایه در شناخت پیوند میان جو، بزرگی قطره‌های باران، و شدت بارندگی نشان داده‌ایم که قطره‌های باران در بهرام [در دوره‌ای از زمان] به اندازه‌ی کافی بزرگ شده بودند که می‌توانستند تغییرات شدیدتری نسبت به قطره‌های مه‌مانند پیش از آن در سطح سیاره پدید بیاورند.»

برای نمونه، زمانی که فشار هوای بهرام هم‌ارز فشار هوای امروز زمین شد، پهنای قطره‌هایش تا حدود ۷.۳ میلیمتر رسیده بود- حدود ۱ میلیمتر بزرگ‌تر از قطره‌های امروزی زمین.

کرداک و لورنز در پژوهشنامه‌ی خود که در نگارش برخطِ نشریه‌ی ایکاروس منتشر شده نوشته‌اند: «ولی شدت چنین بارشی [روی زمین] تنها حدود ۷۰ درصد بهرام است زیرا به دلیل گرانش کمترِ بهرام، "سرعت‌های حد" قطره‌ها هم کمتر بود.»

کرداک می‌گوید: «بی‌شک همیشه ناشناخته‌هایی وجود دارد، از جمله این که ابرهای بهرام تا چه فرازاهایی در جو بالا می‌رفتند. ولی ما کوشیدیم طیف گسترده‌ای از متغیرها -که در پژوهشنامه آورده‌ایم- را برای بارندگی زمین به کار ببریم. بعید است که بارندگی در روزگار باستان بهرام تفاوت چشمگیری با آنچه در پژوهشنامه نوشته‌ایم داشته باشد. یافته‌های ما محدوده‌های تازه‌ و قطعی‌تری درباره‌ی تاریخچه‌ی آب و شرایط آب و هوایی بهرام فراهم می‌کند.»

این عکس توسط خودروی کنجکاوی ناسا گرفته شده و ته‌نشست‌های بسیار ریزدانه‌ای دا نشان می‌دهد که از ته‌نشینی در آب‌های دریاچه‌ای که میلیاردها سال پیش در دهانه‌ی گیل سیاره‌ی بهرام وجود داشت به جا مانده‌اند.

این تاریخچه‌ای پرحادثه بوده. داده‌های ماهواره‌ی بهرام‌گرد ماوِن (MAVEN) نشان می‌دهد که ۳.۷ میلیارد سال پیش، بادهای خورشیدی بیشترِ جو سیاره‌ی سرخ را از آن جدا کرده بودند [خواندید: * سیاره‌ی سرخ و هوایی که بر باد رفت]. امروزه، جوِ عمدتا دی‌اکسیدکربنی بهرام تنها ۱ درصد چگالی هوای زمین را دارد.

در نتیجه‌ی این دسترفت، بهرام از یک دنیای گرم و آبناک -با رودها، دریاچه‌ها و حتی چه بسا اقیانوس‌ها- به برهوت سرد و خشکی که امروزه می‌بینیم تبدیل شد.

---------------------------------------------

کانال تلگرام یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

Mars - planet - impact crater - Red Planet - raindrop - Earth - Robert Craddock - Smithsonian Institution - Washington, D.C. - Ralph Lorenz - Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory - Laurel - Maryland - rain - fog - droplet - terminal velocity - Icarus - NASA - MAVEN - solar wind - carbon dioxide - Curiosity - sediment - Gale Crater - Surface runoff

منبع: Space.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان