یک ابرنواختر درخشان تازه در "کهکشان آتش‌بازی" رخ داده

* به نظر می‌رسد یک ابرنواختر تازه و بسیار درخشان در کهکشان ان‌جی‌سی ۶۹۴۶ رخ داده که حتی از پشت تلسکوپ‌های میان-اندازه هم دیده می‌شود.

در شب ۱۴ می، یک اخترشناس آماتور اهل یوتا به نام پاتریک ویگینز یک ابرنواختر احتمالی درخشان را در کهکشان مارپیچی ان‌جی‌سی ۶۹۴۶ در مرزصورت‌های فلکی ماکیان و قیفاووس یافت. اگر تایید شود، این ابرنواختر که "ای‌تی ۲۰۱۷ ئی‌ای‌دبلیو" نامیده شده دهمین ابرنواختری خواهد بود که در یک سده‌ی گذشته در این کهکشان پرانفجار رخ داده؛ تاکید دیگری بر نامی که رویش گذاشته شده: آتش‌بازی، آن هم از بزرگ‌ترین گونه.

این پویانمایی از پیوند عکسی که در سال ۲۰۱۱ گرفته شده بود (بدون ابرنواختر) و عکس ۱۴ می ۲۰۱۷ درست شده. انفجار به شکل نقطه‌ای چشمک‌زن در بالا، سمت راست مرکز کهکشان دیده می شود.

این سومین ابرنواختر ویگینز است. وی آن را با مقایسه‌ی یک تصویر سی‌سی‌دی که در ۱۴ ماه می از پشت تلسکوپ بازتابی خود در اردای یوتا گرفته بود، با عکسی که چند سال پیش گرفته بود و همچنین عکس دیگری که ۱۲ می گرفته بود یافت. در دو تصویر نخست هیچ چیزی دیده نمی‌شد، از همین رو وی به یک ابرنواختر گمان برد.

وی برای اطمینان، این جرم را به مدت یک ساعت رصد کرد تا ببیند حرکت می‌کند یا نه. در گذشته پیش آمده بوده که سیارک‌هایی به جای ابرنواختر گرفته شده بودند، ولی این یکی از جایش تکان نمی‌خورد.اخترشناس ایتالیایی جیانلوکا ماسی هم سیارک‌های شناخته شده در آن محدوده را بررسی کرد و چیزی نیافت. اینجا بود که دیدیم گویا به راستی یک انفجار ستاره‌ای تازه در آسمان شبمان رخ داده.

ابرنواختر تازه‌ی ای‌تی۲۰۱۷ئی‌ای دبلیو در بالا، مرکز کهکشان با دو خط سرخ نشان داده شده. این کهکشان به دلیل ابرنواخترهای پرشمارش، به نام کهکشان آتش‌بازی نامیده شده.

ویگینز با آمیزه‌ای خوش‌شانسی و سخت‌کوشی، این ستاره را در نخستین گام‌های انفجارش یافته بود. وی فروغ (قدر) آن را ۱۲.۸+ برآورد کرد. پس از آن، دیگران هم این کشف را تایید کرده و درخشش آن را از قدر ۱۲.۶+ دانستند، به اندازه‌ی کافی روشن برای تلسکوپ هایی به کوچکی ۶ اینچ!

این ابرنواختر احتمالی (پی‌اس‌ان) تازه که ای‌تی ۲۰۱۷ ئی‌ای‌دبلیو نامیده شده، ۶۱ ثانیه‌ی باختر و ۱۴۳ ثانیه‌ی شمال هسته‌ی کهکشان جای دارد، نه چندان دورتر از دو ستاره‌ای با درخشش همسان که در نقشه نشان داده شده. اگرچه طیف آن هنوز برای این که از گونه‌ی Ia (انفجار کوتوله‌ی سفید) یا گونه‌ی II (رُمبش و انفجار یک ستاره‌ی بزرگ) دانسته شود تایید نشده، ولی با توجه به چیزی که ویگینز از همان آغاز دیده، ای‌تی ۲۰۱۷ ئی‌ای‌دبلیو تقریبا صد در صد به روشن‌تر شدن ادامه خواهد داد.

آخرین ابرنواختر که سال ۲۰۰۸ در این کهکشان رخ داد (اس‌ان ۲۰۰۸اس)، در اوج درخشش به قدر ۱۶+ رسید. درخشان‌ترین آنها هم اس‌ان۱۹۸۴کی بود که سال ۱۹۸۴ رخ داد و قدرش به حدود ۱۱.۴+ رسید. چقدر خوب می‌شود اگر این ابرنواختر هم به چنین قدری برسد. زمان برای دیدن این ستاره عالیست: کهکشان آتش‌بازی در ساعت ۱۰:۳۰ به وقت محلی در عرض‌های میانی‌ شمالی، در حدود ۲۵ درجه‌ی شمال خاور آسمان خواهد بود و ماه هم تا پس از نیمه شب طلوع نخواهد کرد.

کهکشان آتش‌بازی (ان‌جی‌سی ۶۹۴۶) در مرز صورت‌های فلکی ماکیان و قیفاووس، حدود یک درجه دورتر از خوشه‌ی باز ان‌جی‌سی ۶۹۳۹ جای داشته و در شب‌های ماه می به آسانی یافته می‌شود. قدر این کهکشان ۹.۵+ است و در یک میدان پرستاره، با ستارگان اتا و تتا قیفاووس سه‌گوش زیبایی می‌سازد. پس از یافتن کهکشان، به کمک این نقشه ابرنواختر را پیدا کنید.

سه ستاره‌ی درخشان در لبه‌ی جنوب خاوری کهکشان آتش‌بازی هم می‌تواند راهنمای شما در یافتن این ابرنواختر احتمالی باشد، زیرا ابرنواختر درست در خلاف جهت این سه‌گوش نسبت به مرکز کهکشان جای دارد. عددها، قدرهای ستارگان هستند که ممیزشان نشان داده نشده. شمال بالا، سمت راست است.

ان‌جی‌سی ۶۹۴۶ به خوبی برای آماتورها شناخته شده است. این کهکشان باشکوه که یک مارپیچی از رده‌ی Sc است، حدود ۲۲ میلیون سال نوری از زمین فاصله دارد و در سال ۱۷۹۸ توسط ویلیام هرشل یافته شد.

---------------------------------------------

کانال تلگرام یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

supernova - NGC 6946 - Utah - Patrick Wiggins - spiral galaxy - Cygnus - fireworks - CCD - reflector - Erda - asteroid - Gianluca Masi - star - magnitude - possible supernova - PSN - nucleus - Type Ia - white dwarf - Type II - AT 2017 eaw - Cephei - SN 2008S - SN 1980K - latitude - Moon - Fireworks - Cepheus - open cluster - NGC 6939 - Eta (η) Cephei - Theta (θ) Cephei - type Sc - William Herschel

منبع: skyandtelescope

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان