دریاچه‌ باستانی بهرام چند لایه زیست‌پذیر داشته

* گویا دریاچه‌های باستانی بهرام دارای دو منطقه‌ی زیست‌پذیر بوده‌اند. بررسی گِل‌سنگ‌های دهانه‌ی گیل نشان می‌دهند که دریاچه‌ای که روزگاری این دهانه را پر کرده بوده، دو لایه‌ی جداگانه داشته است: یکی نزدیک‌تر به لبه‌ها و سطح آب، و دیگری در ژرفای پایین‌تر. هر دو لایه، همه‌ی چیزهایی که برای زندگی جانداران ذره‌بینی نیاز است را در بر داشته‌اند.

سنگ‌های لایه‌ای در این عکسِ سال ۲۰۱۴ خودروی کنجکاوی، الگوی معمولی ته‌نشست‌های بستر یک دریاچه، نزدیک ورودی یک رود به دریاچه را نشان می‌دهند.

خودروی کنجکاوی ناسا در اوت ۲۰۱۲ در دهانه‌‌ی گیل فرود آمد. از آن هنگام تاکنون در راه رسیدن به کوه مرکز دهانه -کوه شارپ- بوده‌ است این خودرو بیش از ۱۸ کیلومتر را در درازنای ۱۷۰۰ روز بهرامی (که هر یک کمی بلندتر از یک روز زمینی است) پیموده و سنگ‌های سر راهش را بررسی کرده است.

اکنون جوئل هوروویتز از دانشگاه استونی بروک نیویورک به همراه همکارانش، با بهره از سنجش‌های ۱۳۰۰ روزِ نخست کنجکاوی، به بررسی ویژگی‌های دریاچه‌ای که بیش از ۳ میلیارد سال پیش در این دهانه بوده پرداخته‌اند.

آنها دریافتند که ته‌نشست‌های آهنی فراوانِ نزدیک لبه‌های دریاچه زنگ زده هستند، نشانه‌ی این که آب‌های نزدیک سطح دریاچه سرشار از اکسیدان‌ها (اُکسَنده‌ها) بوده‌اند، ترکیباتی که مواد دیگر را وادار به از دست دادن الکترون می‌کنند.

نمونه‌های ته‌نشست در میانه‌ی بستر دریاچه اکسیده نشده‌اند. آهن آنجا احتمالا از از زیر، از آب‌های زیرزمینی به درون دریاچه تراوش کرده بوده، بر خلاف ته‌نشست‌های لبه‌های دریاچه که آهنشان را از رودهایی که به آن می‌ریختند دریافت می‌کردند.

هوروویتز می‌گوید: «دریاچه‌های روی زمین هم بیشتر وقت‌ها از همین راه چینه‌بندی شیمیایی می‌شوند. این برای ما پدیده‌ی بیگانه یا ناشناخته‌ای نیست.»

این به اصطلاح "شیب اُکسایش"، به همراه گزارش‌های پیشین درباره‌ی وجود کانی‌ها و ترکیبات آلی گوناگون در این منطقه، نشان می‌دهند که این دریاچه می‌توانسته محیطی خوب برای زندگی بوده باشد- هم برای گونه‌هایی که نیاز به اکسیدان دارند و هم آنهایی که نیاز به اکسیدان ندارند.

هوروویتز می‌گوید: «این دریاچه نه تنها یک محیط زیست‌پذیر روی بهرام بوده، بلکه دارای چندین زیرمحیط هم بوده. اگر جانداران ذره‌بینی در آن روزگار در سیاره‌‌ی سرخ وجود داشتند، کُنام‌های گوناگونی برایشان فراهم بوده که می‌توانستند از میانشان یکی را برای خود برگزینند.»

دو منطقه‌ی درون دریاچه هم از پرتوهای نیرومند فرابنفشی که به آن برخورد می‌کردند، و هم از اکسیژن درون هوای سیاره تاثیر می‌پذیرفتند، بنابراین پژوهشگران می‌توانند با بررسی لایه‌های سنگی بستر دریاچه، آگاهی‌هایی درباره‌ی آب و هوای باستانی بهرام در بیرون از دریاچه به دست آورند. مدل‌های آنها نشان می‌دهد که در صدها هزار تا میلیون‌ها سالی که دریاچه برقرار بوده، منطقه‌ی پیرامون آن به آرامی داشته گرم می‌شده.»

بروس جاکوسکی از دانشگاه کلرادو، بولدر می‌گوید: «دهانه‌‌ی گیل یک جایگاه است، و مشکلی که ما با کنجکاوی داریم، جدا کردن تاریخ این جایگاه از تاریخ همه‌ی جایگاه‌های دیگر است.»

حتی با این که سنگ‌های بستر دریاچه افزایش دما در یک بازه‌ی کوتاه زمانی [از دید کیهانی] را نشان می‌دهند، ولی آب و هوای کلی سیاره در آن بازه آغاز به سرد و خشک شدن کرده بود. جاکوسکی می‌گوید: «این اطلاعات پرجزییات شاید بتواند به ما در پی بردن به شرایط این دریاچه‌ها در محیط‌ها و چرخه‌های آب‌شناختی (هیدرولوژیکی) گسترده‌تر کمک کند.»

این یافته‌های تازه یکی دیگر از شواهدیست که نشان می‌دهد بهرام باستان محیطی زیست‌پذیر داشته، با آب، مواد شیمیایی، و چشمه‌های انرژی که جانداران می‌توانستند نیاز داشته باشند.

نیکلاس توسکا از دانشگاه آکسفورد می‌گوید: «دهانه ی گیل، جایگاه فرود کنجکاوی، ثابت کرده که یکی از جالب‌ترین و باارزش‌ترین جاها برای آموختن درباره‌ی تاریخ سیاره‌ی بهرام است و در پشتیبانی از کُنش‌های زیستی توانمند بوده.»

گزارش این پژوهش در نشریه‌ی ساینس منتشر شده است.

---------------------------------------------

کانال تلگرام یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

Mars - lake - habitable zone - mudstone - Gale crater - microbe - Curiosity rover - Earth - Joel Hurowitz - Stony Brook University - New York - iron - deposit - rusty - oxidant - electron - lakebed - oxidise - groundwater - mineral - organic - life - sub-environment - niche - ultraviolet - oxygen - Bruce Jakosky - University of Colorado - Boulder - planet - hydrology - organism - biological activity - Nicholas Tosca - University of Oxford - Science

منبع: newscientist

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان