کشف کوتوله سفیدی که از یک انفجار ابرنواختری جان به در برده

* یک ابرنواختر همیشه هم نابود نمی‌کند. یک کوتوله‌ی سفید که دارد در کهکشان به پیش می‌رود، به احتمال بسیار نخستین بازمانده‌ی یک گونه‌ ابرنواختر کمیاب و ضعیف است که تاکنون دیده شده.

در آستانه‌ی یک انفجار کیهانی

ابرنواخترهای گونه‌ی Iax که نخستین بار در سال ۲۰۱۳ یافته شدند [خواندید: * کشف رده‌ای تازه از ابرنواخترها] کم‌نورتر و کم‌انرژی‌تر از خویشاوندشان، گونه‌ی Ia که درخششی اعتمادپذیر داشته و می‌توانند به عنوان "شمع‌های استاندارد" برای اندازه‌گیری فاصله‌های کیهانی به کار روند هستند. هر دو در سامانه‌هایی رخ می‌دهند که در آن، دو ستاره به گرد یکدیگر می‌چرخند و به نام سامانه‌های ستاره‌ای دوتایی شناخته می‌شوند. اگر در این سامانه، یک کوتوله‌ی سفید مواد لایه‌های بیرونی ستاره‌ی همدم بزرگ‌تر از خودش را بمکد و بر جرم خود بیفزاید، سرانجام به جرمی بحرانی می‌رسد که به انفجارش می‌انجامد.

ابرنواخترهای گونه‌ی Ia هیچ چیز سالمی به جا نمی‌گذارند، ولی بر پایه‌ی بررسی‌های تازه، ابرنواخترهای Iax می‌توانند به اندازه‌ی کافی ضعیف باشند که کوتوله‌ی سفید جان به در ببرد. مدل‌ها نشان می‌دهند که این ابرنواخترها لگدی پرسرعت پدید می‌آورند که ستاره را به پرواز در می‌آورد.

تاکنون شواهد سرراستی از این بازماندگان یافته نشده، ولی استفانه ون از بنیاد اخترفیزیک آکادمی علوم چک و همکارانش بر این باورند که یکی از چنین بازماندگانی را شناسایی کرده‌اند: ستاره‌ای به نام ال‌پی ۳۶۵-۴۰.

ترکیب در هم آمیخته‌ی این کوتوله‌ی سفید و چرخش سریعش نشان می‌دهد که احتمالا زمانی یک همدم داشته است. و سرعت بسیار و مسیر آن هم در راستا و جهتی‌ست که برای لگد یک ابرنواختر گونه‌ی Iax انتظار می‌رود.

سریع و آتشین

به طور معمول، ستارگان تنها و پرسرعت از دوتایی‌هایی می‌آیند که مدارشان آنها را بیش از اندازه به مرکز کهکشان نزدیک کرده و این باعث شده بوده یکی از آنها به بیرون پرتاب شود.

ولی با دنبال کردن مدار ال‌پی ۳۶۵-۴۰ به زمان گذشته، روشن شد که این ستاره هرگز نزدیک مرکز کهکشان نبوده.

ون و گروهش با ترکیب همنهش و برآورد سن به این نتیجه رسیدند که به احتمال بسیار، ال‌پی ۳۶۵-۴۰ بازمانده‌ی ابرنواختری از گونه‌ی Iax است که ۵ تا ۵۰ میلیون سال پیش، در فاصله‌ی ده‌ها هزار سال نوری زمین رخ داده بوده.

اشلی پانیوتا از کالج چارلستون در کارولینای جنوبی می‌گوید: «ابرنواخترهای گونه‌ی Iax بسیار کم شناخته شده‌اند و شمار ابرنواخترهای شناخته شده از این گونه هم هم چندان نیست، بنابراین هر اطلاعات تازه‌ای درباره‌ی آنها اطلاعات سودمندیست.»

از آنجایی که ابرنواخترها در چند ثانیه رخ می‌دهند و ما نیز زمان دقیق رخ دادنشان را نمی‌توانیم پیش‌بینی کنیم، هر چه درباره‌شان می‌دانیم با بررسی پیامدهای آنها به دست آمده. کوتوله‌های سفید نجات‌یافته‌ای مانند ال‌پی ۳۶۵-۴۰ می‌توانند به ما در شناسایی دقیق‌ترِ چیزی که به رخ دادن ابرنواخترهای Iax می‌انجامد کمک کنند، و چه بسا آگاهی‌هایی درباره‌ی پسرعموهایشان، ابرنواخترهای Ia که برای شناخت نرخ گسترش کیهان کلیدی هستند نیز به ما بدهند.

پژوهشنامه‌ی این دانشمندان در نشریه‌ی ساینس منتشر شده است.

--------------------------------------------

کانال تلگرام یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

supernova - white dwarf - sta - galaxy - Type Iax - standard candles - binary - Type Ia - Stephane Vennes - Astronomical Institute - Czech Academy of Sciences - LP 40-365 - Earth - Ashley Pagnotta - College of Charleston - South Carolina - Science

منبع: newscientist

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان