چرا خورشیدگرفتگی از غرب آغاز می‌شود؟

* هر روز مانند روز پیش، خورشید از خاور (شرق) طلوع و در باختر (غرب) غروب می‌کند. این روالیست که برای همه‌ی زمینیان آشناست. ما نسل اندر نسل پی برده‌ایم که برای نشان‌گذاری زمان می‌توانیم به چرخه‌ی منظم آسمان‌ها اعتماد کنیم.

ولی یک خورشیدگرفتگی کامل، مانند آنچه در روز ۲۱ اوت در خاک کشور آمریکا رخ خواهد داد، این نظم را می‌شکند. افزون بر آن که ماه به کلی قرص خورشید را می‌پوشاند (چیزی که بسیار دیدنی هم هست)، این رویداد به شیوه‌ای ناآشنا و دلهره‌آور و در جهتی وارونه رخ خواهد داد: از غرب به شرق.

"گردش مداری" ماه به گرد زمین همراستا با چرخش زمین، از باختر به خاور است، به همین دلیل با آن که خودش از شرق بالا آمده و به غرب می‌رود، سایه‌ی آن در یک خورشیدگرفتگی کامل از غرب به شرق جابجا می‌شود.

طلوع و غروب معمول اجرام آسمانی ارتباطی با جابجایی آنها در آسمان ندارد، بلکه به دلیل چرخش خود زمین است. با چرخش سیاره‌ی ما به گرد محورش، اجرام آسمان هم از دیدمان گنبد آسمان را در راستای شرق به غرب می‌پیمایند.

به دشواری می‌توانیم نیاکانمان را که سرسختانه می‌پنداشتند زمین (که به نظرشان بسیار بزرگ و نیرومند می‌آمد)، جابجا نمی‌شود و این گنبد آسمانست که به گرد آن می‌چرخد و جابجایی منظم و آشنای اجرام درونش را برای آنها پدید می‌آورد سرزنش کنیم.

پس از سده‌ها کار و تلاش، انسان‌ها پی بردند که زمین در واقع می‌چرخد و حرکت خورشید، ماه و ستارگان تنها ظاهری است. ولی پای خورشیدگرفتگی که به میان بیاید، با ناسازگاری تازه‌ای روبرو می‌شویم: چرا مسیر خورشیدگرفتگی از غرب آغاز می‌شود و در شرق پایان می‌یابد؟

پاسخ ساده است، ولی چیزی نیست که به فکر کردن درباره‌اش خو داشته باشیم:

خود ماه از "غرب به شرق" به گرد زمین می‌چرخد. به بیان دیگر، اگر ما بتوانیم به بالاترین نقطه‌ی قطب شمال رویم، ماه را با گردشی پادساعتگرد در یک دایره می‌بینیم. ولی در هر یک از این دورهای ماه، زمین حدود ۳۰ بار به گرد محورش می‌چرخد، برای همین گردش پادساعتگرد ماه چیزی نیست که به طور معمول متوجهش شویم. به هنگام یک خورشیدگرفتگی، مسیر سایه‌ی ماه روی زمین مسیر خود ماه را دنبال خواهد کرد: رو به شرق.

خورشیدگرفتگی فرصتی شگفت‌انگیز برای آزمودن ستاره‌شناسی در پایه‌ای‌ترین شکلش است: آشنایی با رقص پیچیده‌ی اجرام آسمانی.

-------------------------------------------

کانال تلگرام یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

same - Earth - total solar eclipse - United States - crystal spheres - moon -star - North Pole - lunar orbit

منبع: Space.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان