سیاره‌ای تیره‌تر از آسفالت!

* سیاره‌های بیگانه هر رنگی می‌توانند داشته باشند، از جمله رنگی به سیاهی قیر. بر پایه‌ی پژوهشی تازه، سیاره‌ی فراخورشیدی غول‌پیکر و داغ وسپ-۱۲بی (WASP-12b) به اندازه‌ای تیره است که سپیدایی یا آلبدوی آن در بالاترین اندازه‌اش تنها به ۰.۰۶۴ می‌رسد.

برداشت هنری از فراسیاره‌ی وسپ-۱۲بی که به سیاهیِ آسفالت تازه است و به گرد بک ستاره‌ی خورشیدسان می‌گردد. دانشمندان آلییدو یا سپیدایی آن -درصد نوری که باز می‌تاباند- را اندازه گرفتند و پی بردند که این سیاره در طول موج‌های نور دیدنی (مریی) بی‌اندازه تیره است. تصویر بزرگ‌تر

نویسنده‌ی اصلی پژوهش، تیلور بل، دانشجوی کارشناسی ارشد اخترشناسی در دانشگاه مک‌گیل مونترآل می‌گوید: «این مقداری بی‌اندازه کم است و باعث شده این سیاره از آسفالت تازه هم تیره‌تر باشد!»

برای این که بهتر این تیرگی را بفهمید، سپیدایی ماه خودمان ۰.۱۲ است و سپیدایی زمین ۰.۳۷. انسلادوس، ماه یخی کیوان که بازتابنده‌ترین جرم سامانه‌ی خورشیدی است، سپیدایی‌اش به ۱.۴ می‌رسد. این رقم‌ها "سپیدایی هندسی" این اجرامست‌، یعنی نسبت روشنیِ جرم اگر بیننده پشت به چشمهء‌ی نور باشد، به روشنی یک صفحه‌ی بازتابنده‌ی کامل در همان نقطه و همان اندازه. مقیاس دیگری که برای سپیدایی به کار می‌رود "سپیدایی باند" است است که مقدار کل انرژی بازتابیده از جرم در همه‌ی طول موج‌ها را نشان می‌دهد و از ۰ تا ۱ را در بر دارد.)

وسپ-۱۲بی حدود ۱۴۰۰ سال نوری از زمین فاصله دارد. این فراسیاره (سیاره‌ی فراخورشیدی) دارای قطری تقریبا ۲ برابر مشتری است و در زمانی به اندازه‌ی ۱.۱ روز زمین، یک دور به گرد ستاره‌اش که یک ستاره‌ی خورشیدسان است می‌چرخد.

نزدیکی بی‌اندازه‌ی وسپ-۱۲بی به ستاره‌ی میزبانش از آن دنیایی شگفت‌انگیز و دوزخی ساخته (سیاره‌هایی که تا این اندازه به ستاره‌شان نزدیکند درگیر قفل گرانشی با آن شده و همیشه یک سمتشان رو به آنست، مانند ماه و زمین). به گفته‌ی این دانشمندان، کشش گرانشی نیرومند ستاره پیکره‌ی آن را تخم مرغی کرده، و دمای سمت روز این سیاره هم به ۲۶۰۰ درجه‌ی سلسیوس می‌رسد.

وسپ-۱۲بی از زمان یافته شدنش در سال ۲۰۰۸ تاکنون به طور گسترده‌ای بررسی شده. ولی بل و گروهش در اکتبر ۲۰۱۶ نگاه دیگری به آن انداخته و این "مشتری داغ" را به کمک تصویربردار طیفی تلسکوپ فضایی (STIS) در تلسکوپ فضایی هابل بر رسی کردند.

بل می‌گوید این سپیدایی پایین ما را شگفت‌زده ساخت. وی می‌افزاید: «مشتری‌های داغ دیگری هم یافته شده که بسیار سیاهند، ولی آنها بسیار خنک‌تر از وسپ-۱۲بی بوده‌اند. در مورد آنها نظر داده شده که چیزهایی مانند ابرها و فلزهای قلیایی باعث درآشامش (جذب) نور می‌شوند، ولی چنین چیزی برای وسپ-۱۲بی کاربرد ندارد زیرا بی‌اندازه داغست.»

در واقع وسپ-۱۲بی به اندازه‌ای داغست که مولکول هیدروژن (همان اچ۲) در آسمانش می‌شکند و به هیدروژن اتمی تبدیل می‌شود. پژوهش این گروه نشان می‌دهد که جو این سیاره به طور عمده از هلیوم و هیدروژن اتمی تشکیل شده، این همنهش است که چنین نمای قیرگونی به سیاره داده.

وسپ-۱۲بی تنها دومین فراسیاره‌ایست که سپیدایی طیفی آن با این روش اندازه گرفته می‌شود. پیش از آن، مشتری داغِ اچ‌دی ۱۸۹۷۳۳بی را داشتیم که به رنگ آبی تیره دیده می‌شد. [درباره‌اش خواندید:  * هابل یک سیاره آبی‌رنگ یافت؛ واقعا آبی!]

بل می‌گوید: «این حقیقت که دو فراسیاره‌ی نخستی که سپیدایی طیفی‌شان اندازه گرفته شده این همه با هم متفاوتند، اهمیت این گونه رصدهای طیفی، و همچنین گوناگونی مشتری‌های داغ را نشان می‌دهد.»

اگرچه وسپ-۱۲بی تقریبا هیچ نوری بازنمی‌تاباند، ولی [خودش] مقداری نور می‌گسیلد: این سیاره به اندازه‌ای داغست که مانند فلز گداخته، پرتویی سرخ‌فام از خود می‌تاباند.

این نوشته‌ی کوتاه را درباره ی این سیاره خوانده بودید: * دنیای محکوم به نابودی

--------------------------------------------

تلگرام یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

WASP-12b - reflectance - albedo - planet - asphalt - Taylor Bell - McGill University - Montreal - moon - Earth - Saturn - Enceladus - solar system - geometric albedo - Bond scale - Jupiter - gravitational tug - star - tidally locked - hot Jupiter - Space Telescope Imaging Spectrograph - NASA - Hubble Space Telescope - alkali metal - molecular hydrogen - H2 - atomic hydrogen - helium - HD 189733b - exoplanet - spectral observation -

منبع: Space.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان