تلسکوپ جیمز وب به جستجوی زندگی در منظومه خودمان هم خواهد پرداخت

* بر پایه‌ی یکی از بیانیه‌های تازه‌ی ناسا، تلسکوپ فضایی جیمز وب که به زودی راهی فضا می‌شود، چشم نیرومند و تیزبین خود را به دو تا از نخستین نامزدهای وجود زندگی بیگانه خواهد دوخت: ماه‌های یخی فواره‌دار انسلادوس و اروپا.

هم اروپا (ماه مشتری) و هم انسلادوس (ماه کیوان) به احتمال بسیار اقیانوسی از آب مایع زیر پوسته‌ی یخی خود هستند. همچنین در هر دو نشانه‌های فواره‌هایی غول‌پیکر از مایع دیده شده که از میان شکاف‌های یخ سطحشان بیرون می‌زند؛ به گفته‌ی دانشمندان، این فواره‌ها می‌توانند توسط آبفشان‌های زیرسطحی پدید آمده باشند که شاید یک چشمه‌ی گرمایی و مواد مغذی برای گونه‌های زیستی درونشان فراهم کنند.

نمونه‌ای احتمالی از طیف‌سنجی‌های آینده‌ی تلسکوپ جیمز وب برای آبقشان‌های اروپا

هایدی همل، دستیار اجرایی "همکاری دانشگاه‌ها برای پژوهش اخترشناسی" (ای‌یوآرای) است می‌گوید:«دلیل ما برای گزینش این دو ماه این بود که هر دو شناسه‌های شیمیایی مناسب برای زندگی را در خود دارند.» همل رهبر چالشی بود که برای بهره گرفتن از جیمز وب در بررسی اجرام سامانه‌ی خورشیدی انجام شد.

تلسکوپ فضایی جیمز وب (JWST) که تنها "وب" نیز خوانده می‌شود، تصاویری در نور فروسرخ خواهد گرفت؛ این نور می‌تواند برای شناسایی اجرامی به کار رود که خودشان گرما تولید می‌کنند ولی به اندازه‌ی کافی داغ نیستند که نور بتابانند (مانند انسان، که به همین دلیل هم بیشتر دستگاه‌های دید در شب با نور فروسرخ کار می‌کنند). پژوهشگران امیدوارند وب در شناسایی مناطقی روی اروپا و انسلادوس که فعالیت زمین‌شناختی دارند، از جمله فوران‌های مایع، به آنها کمک کند.

آبفشان‌های انسلادوس توسط فضاپیمای کاسینی به دقت بررسی شده‌اند. این کاوشگر از درون آنها هم گذشت و از همنهش مواد آنها نمونه برداشت. آبفشان‌های اروپا را تلسکوپ فضایی هابل یافت، و پژوهشگران بسیار کمتر از انسلادوس درباره‌ی آنها آگاهی دارند.

جرونیمو ویلانووا، دانشمند اصلی برنامه‌ی رصدهای اروپا و انسلادوس با تلسکوپ وب می‌گوید: «آیا آنها از آبِ یخ‌زده‌اند؟ آیا بخار آب داغ آزاد می‌کنند؟ دمای این مناطق فعال و آبی که بیرون می‌پاشند چقدر است؟ سنجش‌های تلسکوپ وب به ما اجازه خواهد داد تا با دقت و درستی بی‌سابقه‌ای پاسخ این پرسش‌ها را بیابیم.»

رصدهای وب می‌تواند راه را برای ماموریت فضاپیمای "یوروپا کلیپر" (Europa Clipper) هموار کند، یک کاوشگر مداری ۲ میلیارد دلاری که به جستجوی نشانه‌های زندگی روی اروپا خواهد پرداخت. به گفته‌ی ویلانووا، جیمز وب جاهایی که مناسب جستجوهای یوروپا کلیپر است را شناسایی خواهد کرد.

این تصویر نشان می‌دهد که چگونه فعالیت‌های آبگرمایی
(هیدروترمال) زیر پوسته‌ی انسلادوس می‌تواند آبفشان‌های
سطحش را پدید بیاورد. تصویر بزرگ‌تر

انسلادوس از چشم وب حدود ۱۰ برابر کوچک‌تر از اروپا دیده می‌شود، بنابراین دانشمندان نخواهند توانست عکس‌های پُروضوحی از سطح انسلادوس بگیرند، ولی باز هم می‌تواند ساختارهای مولکولی آبفشان‌های آن را بررسی کند.

ولی این احتمال هم هست که رصدهای وب هیچ آبفشان فعالی در اروپا ثبت نکند؛ دانشمندان نمی‌دانند که این آبفشان‌ها چه زمانی و هر چند وقت یک بار فوران می‌کنند، و وقت این رصدهای وب هم محدود است و شاید هیچگاه با فوران آنها همزمان نشود. این تلسکوپ می‌تواند مواد آلی -که برای پیدایش زندگی از گونه‌ی آشنای ما بنیادی هستند- را در فواره‌ها شناسایی کند. ولی ویلانووا هشدار می‌دهد که وب توانایی شناسایی مستفیم گونه‌های زیستی در این فواره‌ها را ندارد.

تلسکوپ جیمز وب در سال ۲۰۱۸ به فضا پرتاب شده و در نقطه ی لاگرانژ ال‌۲ در فاصله‌ی ۱.۷ میلیون کیلومتری زمین جای خواهد گرفت [بخوانید: * تلسکوپ "جیمز وب" وارد چه مداری خواهد شد؟]. این تلسکوپ برای ما دیدگاهی با وضوح بسیار بالا هم از فضای نزدیک و هم از دوردست‌های کیوان فراهم خواهد کرد. دانشمنمدان پیشاپیش گزینش اجرام یا مناطق مورد علاقه برای رصد با تلسکوپ پرقدرت وب را آغاز کرده‌اند، و اروپا و انسلادوس از جمله اجرامیند که رصدشان قطعی خواهد بود.

--------------------------------------------

تلگرام یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

James Webb Space Telescope - solar system - life - moon - Enceladus - Europa - Jupiter - Saturn - water - astrobiological - Heidi Hammel - Association of Universities for Research in Astronomy - AURA - Earth - infrared - night-vision - geologic activity - plume - Cassini spacecraft - Hubble Space Telescope - Geronimo Villanueva - Europa Clipper - molecular - geyser - organics - element - carbon - L2 - Lagrange point - sun

منبع: Space.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان