سیاره زمین به تازگی مهمانی از فضای میان‌ستاره‌ای داشته!

* گویا خورشید و خانواده‌اش به تازگی میزبان بازدیدکننده‌ای از سوی ستارگان بوده‌اند! 

برای نخستین بار، جرمی که از فضای میان‌ستاره‌ای پا به سامانه‌ی خورشیدی ما گذاشته دیده و شناسایی شده. این جرم که A/2017 U1 (ای/۲۰۱۷ یو۱) نامیده شده، هفته‌ی گذشته با تلسکوپ پان-استارز۱ در هاوایی دیده و شناسایی شد.

پل شوداز، مدیر مرکز اجرام نزدیک-زمین ناسا (NEO) در آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا در پاسادینای کالیفرنیا می‌گوید: «ما چندین دهه است در انتظار چنین روزی بوده‌ایم.»

ای/۲۰۱۷ یو۱ به احتمال بسیار از بالای صفحه‌ی برجگاه (دایره‌البروج) وارد سامانه‌ی خورشیدی شد؛ در ۹ سپتامبر از نزدیک‌ترین فاصله‌ی خورشید گذشت و اکنون رهسپار فضای میان‌ستاره‌ای شده.

وی می‌افزاید: «از مدت‌ها پیش نظریه‌ها وجود چنین اجرامی را پیشگویی کرده‌ بودند -سیارک‌ها یا دنباله‌دارهایی که میان ستارگان در حرکتند و گاهی از درون سامانه‌ی خورشیدی می‌گذرند؛ ولی این نخستین موردیست که دیده می‌شود. فعلا همه چیز نشان می‌دهد که این جرم به احتمال بسیار یک جرم میان‌ستاره‌ای است، ولی برای تایید آن به داده‌های بیشتری نیازست.»

اخترشناسان در همان آغاز با توجه به هذلولی بودن مسیر ای/۲۰۱۷ یو۱ چنین حدسی زدند- این که مسیرش به گونه‌ایست که آن را به بیرون از سامانه‌ی خورشیدی خواهد فرستاد. در گذشته هم اجرامی با مسیر هذلولی یافته شده بود ولی به گفته‌ی متیو هولمن، آنها اجرامی [اهل خود سامانه‌ی خورشیدی] بودند که در اثر برهم‌کنش‌های گرانشی از مسیرشان بیرون رانده شده بودند. هولمن مدیر مرکز ریزسیاره (MPC) در کمبریج ماساچوست است، سازمانی که کار گرآوری داده‌ها درباره‌ی سیارک‌ها و دنباله‌دارها در سامانه‌ی خورشیدی را بر عهده دارد.

هولمن می‌افزاید ای/۲۰۱۷ یو۱ چنین رویارویی‌های نزدیکی نداشته. از دید نظری، برون‌ریزی گاز می‌تواند یک دنباله‌دار را وارد مسیر هذلولی کند ولی این هم به نظر نمی‌رسد یرای ای/۲۰۱۷ یو۱ روی داده باشد.

هولمن به اسپیس دات کام گفت: «هیچ یک از توضیح‌های ممکن در این مورد کارایی ندارند. پس تنها چیزی که می‌ماند اینست که بگوییم از جاهایی در فضای بیرون آمده.»

هنوز به طور دقیق نمی‌دانیم ای/۲۰۱۷ یو۱ چیست. نخستین بار که دیده شد، آن را یک دنباله‌دار دانستند (و به همین دلیل نام سی/۲۰۱۷ یو۱ را رویش گذاشتند). ولی در رصدهای بعدی هیچ نشانی از یک گیسو دیده نشد -ابر افشانی از گاز و غبار که هسته‌ی دنباله‌دارها را در بر گرفته- از همین رو آن را سیارک دانسته و عنوانش به ای/۲۰۱۷ یو۱ تغییر دادند.

البته به گمان هولمن، ای/۲۰۱۷ یو۱ بیشتر یخی است تا سنگی. دلیلش هم اینست که اجرامی به نسبت دور از ستارگان که راحت‌تر از سامانه‌شان به بیرون پرتاب می‌شوند بیشتر یخی هستند [مانند اجرام ابر اورت خودمان-م]. هولمن می‌گوید دنباله‌دارها همیشه هم گیسو ندارند؛ آنها زمانی گیسودار می‌شوند که به اندازه‌ی کافی به ستاره نزدیک شده و گاز و غبارشان آزاد شود.

سه تصویر که در روز ۲۱ اکتبر، به فاصله‌های زمانی ۹ دقیقه از هم از سیارک ای/۲۰۱۷ یو۱ گرفته شدند. در این دقیقه‌ها، تلسکوپ تنها این جرم را دنبال می‌کرده و به همین دلیل ستاره‌های پس‌زمینه به شکل خط دیده می‌شوند. گستردگی هر یک از این سه چارچوب ۳ دقیقه‌ی قوس، و شمال رو به بالاست 

اخترشناسان بر پایه‌ی چیزهایی که از مدار ای/۲۰۱۷ یو۱ می‌دانند، مسیر آن در سامانه‌ی خورشیدی را بازسازی کردند. ای/۲۰۱۷ یو۱ که به نظر می‌رسد پهنایی کمتر از ۴۰۰ متر دارد، با سرعت سرسام‌آور ۹۲ هزار کیلومتر بر ساعت، از مسیر صورت فلکی دیگ‌پایه (شلیاق) به این سو آمد

مسیر ورود ای/۲۰۱۷ یو۱ تقریبا عمود بر صفحه‌ی برجگاه (دایره‌البروج) بود، صفحه‌ای که هشت سیاره‌ی اصلی سامانه‌ی خورشیدی در آنند. در ۲ سپتامبر، ای/۲۰۱۷ یو۱ از درون مدار سیاره‌ی تیر از این صفحه گشت و سپس یک هفته بعد، نزدیک‌ترین نقطه‌ی مدارش به خورشید را پشت سر گذاشت.

ای/۲۰۱۷ یو۱ روز ۱۴ اکتبر نزدیک‌ترین دیدارش با زمین را انجام داد و از فاصله‌ی حدود ۲۴ میلیون کیلومتری آن گذشت (حدود ۶۰ برابر فاصله‌ی زمین-ماه). این جرم اکنون بالای صفحه‌ی برجگاهست و دارد با سرعت ۱۵۶۴۰۰ کیلومتر بر ساعت نسبت به خورشید، زوزه‌کشان از سامانه‌ی خورشیدی می‌گریزد و رو به صورت فلکی اسب بالدار می‌رود.

اخترشناسان در تلاشند ای/۲۰۱۷ یو۱ را پیش از آن که برای همیشه از دیدرس ما بیرون رود با تلسکوپ‌های گوناگون بررسی کنند. به گفته‌ی هولمن، این کار می‌تواند به دانشمندان در شناخت سرگذشت و خاستگاه آن کمک کرده و نیز بر آگاهی‌هایمان از فرآیندهای سیاره‌زایی در فضای نزدیک بیفزاید.

وی می‌گوید: «[این را بفهمیم که] چند تا از این اجرام در فضای میان‌ستاره‌ای سرگردان است؟ و پس از آن، چگونه شمار بیشتری از آنها را پیدا کنیم؟»

-------------------------------------------

کانال تلگرام یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

interstellar space - solar system - A/2017 U1 - Pan-STARRS 1 - Hawaii - Paul Chodas - Center for Near-Earth Object Studies - NASA - Jet Propulsion Laboratory - Pasadena - California - asteroid - comet - hyperbolic - planet - Matthew Holman - Minor Planet Center - Cambridge - Massachusetts - C/2017 U1 - star - coma - constellation Lyra - ecliptic - plane - Mercury - Earth - moon - sun - constellation Pegasus

منبع: Space.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان