برای نخستین بار: دریافت همزمان امواج گرانشی و امواج الکترومغناطیسی از یک رویداد کیهانی

چند هفته پیش ما گزارشی را منتشر کردیم که خبر از یافته‌ای احتمالی درباره‌ی گونه‌ای تازه از امواج گرانشی می‌داد: * آیا گونه تازه‌ای از امواج گرانشی دریافت شده؟

اکنون این خبر به طور رسمی منتشر شده:

برای نخستین بار، هم امواج گرانشی و هم امواج الکترومغناطیسی ناشی از یک برخورد و ادغام سهمگین کیهانی پی در پی دریافت شد.

داده‌ها به خوبی  با انفجار دو ستاره‌ی نوترونی که در رقص مارپیچ مرگ به هم نزدیک می‌شدند همخوانی دارد. این انفجار در روز ۱۷ اوت در کهکشان ان‌جی‌سی ۴۹۹۳ دیده شد، یک کهکشان بیضیگون که تنها ۱۳۰ میلیون سال نوری از زمین فاصله دارد و در صورت فلکی مار باریک دیده می‌شود.

نخست امواج گرانشی این رویداد در رصدخانه‌های زمینی لایگو و ویرگو دریافت شد و چند ثانیه بعد، رصدخانه‌ی فضایی فرمی هم پرتوهای گامای آن را دید. چند ساعت بعد هم نوبت تلسکوپ هابل و دیگر رصدخانه‌ها بود که نور آن را در سرتاسر طیف الکترومغناطیسی ببینند. گفتنیست این رویداد به نام GW170817 رده‌بندی شده.

این ویدیوی پویانمایی، زاینده‌های احتمالی این امواج را نمایش می‌دهد. در ویدیو دو ستاره‌ی نوترونی داغ را می‌بینیم که مارپیچ‌وار به یکدیگر نزدیک می‌شوند و امواج گرانشی از خود می‌گسیلند. 

در پی ادغام آنها، فواره‌ای نیرومند بیرون می‌زند که یک انفجار پرتو گامای زودگذر (کوتاه-دوره) است. پس از آن هم ابری از پرتابه‌ها درست می‌شود، و باز هم در پی آن، یک دوره‌ی ابرنواختر-مانند با نام "کیلونواختر" (kilonova) از راه می‌رسد.

این رصدهای همزمان که برای نخستین بار انجام می‌شدند، تایید می‌کنند که رویدادهای لایگو می‌توانند در پیوند با انفجارهای پرتو گامای زودگذر باشند.

به باور دانشمندان، همین گونه ادغام نیرومند ستارگان نوترونی سرچشمه‌ی بسیار از عنصرهای سنگین کیهان بوده‌، عنصرهایی مانند یُد که زندگی به آن نیاز دارد و اورانیوم و پلوتونیوم که برای همجوشی هسته‌ای موردنیازند.

شاید شما هم تکه‌ای از ره‌آورد این انفجارها را در دست خود داشته باشد، زیرا آنها سرچشمه‌ی طلا نیز پنداشته شده‌اند.

-------------------------------------------

کانال تلگرام یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

gold - Solar System - star - supernova - neutron - element - neutron star - gamma-ray burst - GRB

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان