کشف کهکشانی که می‌تواند نماینده‌ای برای نخستین کهکشان‌های کیهان باشد
* بر پایه‌ی گزارش گروهی از پژوهشگران، کهکشان کوتوله‌‌ای که به تازگی در صورت فلکی سیاهگوش یافته شده شاید بتواند به ما در شناخت رشد و فرگشت شیمیایی کیهان آغازین کمک کند.
این یافته‌ی تازه که گزارش آن در ماهنامه‌ی انجمن سلطنتی اخترشناسی منتشر شده نشان می‌دهد که سطح اکسیژن در این کهکشان کوچک، که ۶۳۰ میلیون سال نوری با زمین فاصله دارد، از هر کهکشان ستاره‌ساز دیگری که تاکنون یافته شده کمتر است، و از همین رو می‌تواند نمایی از کهکشان‌های روزگار آغازین کیهان را به ما نشان دهد.
 |
| این کهکشان ستاره‌ساز کوچک با نام J0811+4730، نماینده‌ای برای کهکشان‌های آغازین کیهانست |
اخترشناسان می‌دانند که نخستین کهکشان‌های کیهان در زمان شکل‌گیری، همنهش شیمیایی ساده‌ای داشتند- به طور عمده از هیدروژن و هلیوم ساخته شده بودند، یعنی عنصرهایی که پس از مهبانگ (انفجار بزرگ)، در سه دقیقه‌ی نخست تاریخ کیهان ساخته شده بودند. اکسیژن بعدها آمد، هنگامی که ستارگان بزرگ ساخته شدند و با همجوشی هسته‌ای در مرکرشان، و نیز در روند مرگ انقجاریشان عنصرهای سنگین‌تر و پیچیده‌تر را ساختند، و سرانجام جهانی پر از کهکشان اکسیژن‌دار، از جمله راه شیری خودمان را ساختند.
کهکشان‌های کم‌اکسیژن آغازین به اندازه‌ای از ما دورند و به اندازه‌ای کم‌نورند که دیدنشان تقریبا ناممکن است، ولی کهکشان‌های کوتوله‌ی ستاره‌زای نزدیک‌تر، که مانند کهکشان‌های آغازین اکسیژن بسیار کمی هم دارند، دیدنشان آسان‌تر است و می‌توانند نمایی از آنها به ما بدهند. بدبختانه این کهکشان‌های کوچک و کم‌اکسیژن نزدیک، که اکنون ستارگان بزرگ و آبی‌فام بسیاری می‌سازند، بسیار کمیابند. ولی اگر یافته شوند می‌توانند بینش‌هایی ارزشمند درباره‌ی چگونگی پیدایش نخستین کهکشان‌های کیهان در ۱۳ میلیارد سال پیش، و در نتیجه درباره‌ی دگرگونی‌های کیهان آغازین به ما بدهند.
کهکشان کوتوله‌ی ستاره‌زایِ درون این پژوهش، در فرآیند یک نقشه‌برداری گسترده از آسمان که همچنان ادامه دارد، به نام "پیمایش دیجیتالی آسمان اسلون" (SDSS) یافته شد. این کهکشان در نقشه‌ها مانند نقطه‌ای که ارزش یررسی داشت دیده می‌شد. اخترشناسان سپس با بهره از "تلسکوپ دوچشمی بزرگ" نیرومند در آریزونا، بررسی بیشتری روی آن انجام دادند. داده‌های این تلسکوپ نشان دادند که این کهکشان ستاره‌ساز کوچک که J0811+4730 نامیده شده، یک رکوردشکن است: محتوای اکسیژن آن -نشانه‌ای از سادگی یک کهکشان- ۹ درصد کمتر از همه‌ی کهکشان‌هاییست که تاکنون یافته شده.
اخترشناس دانشگاه ویرجینیا، ترینه توآن که یکی از نویسندگان پژوهش نیز هست می‌گوید: «ما دریافتیم که درصد چشمگیری از جرم ستاره‌ای این کهکشان تنها همین چند میلیون سال پیش ساخته شده، یعنی این یکی از بهترین همتاهای کهکشان‌های آغازینست که تاکنون یافته‌ایم. این کهکشان به دلیل سطح بی‌اندازه پایین اکسیژنش، نماینده‌ای در دسترس برای کهکشان‌های ستارزایی‌ست که یک تا دو میلیارد سال پس از مهبانگ پدید آمدند، در دوره‌ی آغازینِ کیهانی ۱۴ میلیارد ساله‌مان.»
این کهکشان کوتوله به یک دلیل دیگر نیز مورد علاقه‌ی دانشمندان است: می‌تواند سرنخ‌هایی درباره‌ی چگونگی فرآیند باز-یونش (یونش دوباره‌ی) کیهانِ ساده‌ی آغازین توسط نخستین ستارگان به ما بدهد، فرآیندی که "دوران تاریک" کیهان را پایان داد و کیهان را از محیطی تاریک و انباشته از گازهای خنثا به محیطی یونیده با ساختارهای پیچیده‌ای که امروزه می‌بینیم تبدیل کرد.
به گفته‌ی توآن، این کهکشان کوچک دارد به سرعت و با نرخ یک چهارم راه شیری ستاره می‌سازد- با آن که جرم ستاره‌ایش ۳۰ هزار بار کمتر از راه شیری است. ۸۰ درصد از ستارگان این کهکشان تنها در چند میلیون سال گذشته پدید آمده‌‌اند و از آن کهکشانی بسیار جوان ساخته‌اند که پرتوهای یونیده کننده‌ی فراوانی تولید می‌کند.
در همین زمینه:
--------------------------------------------
کانال تلگرام یک ستاره در هفت آسمان:
واژه‌نامه:
dwarf galaxy - constellation Lynx - University of Virginia - Monthly Notices of the Royal Astronomical Society - oxygen - hydrogen - helium - element - Big Bang - nuclear fusion - Milky Way - star - galaxy - Sloan Digital Sky Survey - Large Binocular Telescope - Arizona - J0811+4730 - UVA - Trinh Thuan - re-ionized - Dark Ages - neutral
منبع: sciencedaily
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان
0 دیدگاه شما:
پست کردن نظر