کشف سیاره غول‌پیکری که "نباید وجود داشته باشد"!

* سیاره‌ی غول‌پیکری یافته شده که به گرد یک ستاره‌ی کوتوله‌ی فراسرد می‌گردد. این بزگ‌ترین سیاره نسبت به ستاره‌اش است که تاکنون یافته شده و دانشمندان را درباره‌ی چگونگی شکل‌گیری‌اش با چالش روبرو کرده.

به گزارش دانشگاه واریک، این سیاره‌ با نام ان‌جی‌تی‌اس-۱بی (NGTS-1b) در فاصله‌ی ۶۰۰ سال نوری زمین جای دارد و یک غول گازی تقریبا هم‌اندازه‌ی مشتریست. از سوی دیگر، ستاره‌ی میزبانش تنها نصف شعاع خورشید را دارد. فاصله‌ی این سیاره از ستاره‌اش ۳ درصد فاصله‌ی زمین تا خورشید است و هر ۲.۶ روز زمینی یک دور مدارش به گرد ستاره را کامل می‌کند. [پس این سیاره در حقیقت یک مشتری داغ است- م]

برداشت هنری از ستاره‌ی کوتوله‌ی سرخ و سرد ان‌تی‌جی‌اس-۱ در آسمان سیاره‌ی غول گازی‌اش، ان تی‌جی‌اس-۱بی- تصویر بزرگ‌تر

یک گروه بین‌المللی از پژوهشگران این سیاره را به کمک "پیمایشگر گذر نسل آینده" (NGTS) پیدا کردند، آرایه‌ای از ۱۲ تلسکوپ در رصدخانه‌ی پارانال در شمال شیلی که به جستجوی نشانه‌های اُفت ستارگان دوردست در اثر گذر یک سیاره از کنارش می‌پردازد.

دانیل بیلیس، نویسنده‌ی اصلی این پژوهش و پژوهشگر دانشگاه واریک بریتانیا می‌گوید: «کشف سیاره‌ی ان‌جی‌تی‌اس-۱بی یک شگفتی کامل برای ما بود [زیرا] فکر نمی‌کردیم چنین سیاره‌ی بزرگی بتواند پیرامون ستاره‌ای به این کوچکی وجود داشته باشد. این نخستین سیاره‌ی فراخورشیدی است که با دستگاه تازه‌ی NGTS یافته‌ می‌شود و هنوز هیچ نشده ما را با شناختمان از فرآیند سیاره‌زایی درگیر چالش کرده.»

ستاره‌ی میزبان این سیاره یک کوتوله‌ی کوچک و کم‌نور رده‌ی ام [یک کوتوله‌ی سرخ] است- فراوان‌ترین گونه‌ی ستاره‌ای در آسمان. کوتوله‌های سرخ سوختشان را بسیار کندتر از ستارگان خورشیدسان می‌سوزانند و از همین رو می‌توانند تریلیون‌ها سال عمر کنند. بر پایه‌ی این پژوهش تازه، این سومین بارست که یک غول گازی به گرد یک کوتوله‌ی سرخ یافته می‌شود، ولی این سیاره بزرگ‌ترین موردست.

به نوشته‌ی انجمن سلطنتی اخترشناسی بریتانیا، با آن که دیدن سیاره‌ها به گرد کوتوله‌های رده‌ی ام به اندازه‌ی کافی سخت است، ولی این روزها پژوهشگران سیاره‌های سنگی بسیاری را به گرد آنها پیدا می‌کنند، نمونه‌اش همین هفت سیاره‌ی سنگی‌ای که پیرامون ستاره‌ی کوچک و کم‌نور تراپیست-۱ یافته شده. ستاره‌ی ان‌جی‌تی‌اس-۱ بزرگ‌تر از تراپیست-۱ است ولی پژوهشگران هنوز سر در نمی‌آورند که این ستاره در دوره‌ی شکل‌گیری سامانه، چگونه توانسته به اندازه‌ی کافی مواد گردآوری کند تا چنین غول گازی بزرگی بسازد.

پیمایشگر NGTS برای یافتن این سیاره، تا چند ماه با دوربین‌های حسمند به نور سرخ خود بخش‌های ویژه‌ای از آسمان را برای مشاهده‌ی هر گونه تغییری در نور ستارگان درون میدان دیدش زیر نظر گرفت. پژوهشگران یک کاهش نور که هر ۲.۶ روز یک بار رخ می‌داد را در این کوتوله‌ی ام دیدند که نشان می‌داد یک همدم سیاره‌ای دارد. سپس با سنجش این که ستاره در هر دور مدار سیاره‌اش چگونه در اثر کشش گرانشی آن "می‌لولد" (اندازه‌گیری سرعت شعاعی) پی بردند که با سیاره‌ای غول‌آسا روبرو هستند.

بیلیس می‌گوید: «ان‌جی‌تی‌اس-۱بی اگرچه سیاره‌ای غول‌پیکر است ولی یافتنش دشوار بود زیرا ستاره‌ی میزبانش کوچک و کم‌نور است. ستارگان کوچک عملا فراوان‌ترین ستارگان کیهانند، بنابراین نتیجه می‌گیریم که شمار فراوانی از این سیاره‌های غول‌پیکر چشم به راهِ یافته شدنند.»

وی می‌افزاید: «تاکنون چالش ما یافتن میزان فراوانی این گونه سیاره‌ها در کهکشان بوده، و اکنون با یافته‌ی تازه‌ی آرایه‌ی NGTS در جایگاه خوبی قرارگرفته‌ایم.»

گزارش این دانشمندان اکنون در arXiv.org در دسترس است و برای چاپ در ماهنامه‌ی انجمن سلطنتی اخترشناسی بریتانیا پذیرفته شده است.

--------------------------------------------

کانال تلگرام یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

planet - star - NGTS-1b - solar system - University of Warwick - gas giant - Jupiter - radius - sun - Earth - Next-Generation Transit Survey - Paranal Observatory - Chile - Daniel Bayliss - United Kingdom - NGTS - M-dwarf - Red dwarf - rocky planet - Royal Astronomical Society - TRAPPIST-1 - NGTS-1 - radial velocity - galaxy - arXiv

منبع: Space.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان