بررسی محیط مریخ در مریخی‌ترین نقطه زمین

* یک آبگیر آب شور کم‌ژرفا در مریخی‌ترین جای سیاره‌ی زمین که گویا به جای نم و رطوبت پایین آمده از جو، از بیرون زدن آب‌های زیرزمینی سیراب می‌شود، شاید بتواند درباره‌ی ذخایر آب مایع احتمالی در سیاره‌ی بهرام (مریخ) سرنخی به ما بدهند.

حدود ۴۵ درصد از وزن آب آبگیر کم‌ژرفای دن خوان را نمک تشکیل داده.

"آبگیر دُن خوان" در دره‌ی رایت، از دره‌های خشک مک‌موردو در جنوبگان، یکی از شورترین حوضه‌های آبی در سیاره‌ی زمین، شاید از دریای مرده (بحرالمیت) هم شورتر است. این آبگیر که پهنه‌ای حدود ۱۰۰ در ۳۰۰ متر را می‌پوشاند ولی ژرفایش تنها به ۱۰ سانتیمتر می‌رسد، نمکش به اندازه‌ی کافی هست تا حتی در دمای ۵۰ درجه‌ی سانتیگراد زیر صفر هم جلوی یخ زدن آب را بگیرد، دماهای معمولی در سیاره‌ی بهرام.

در سال ۲۰۱۳، پژوهشگران نظر دادند که این برکه آب‌های نمک‌دارش را از آب شدن برف‌ها و چگالش (میعان) و پایین آمدن نم از هوا، و چکه‌هایی دریافت می‌کند که به آرامی از تپه رو به پایین سرازیر می‌شوند و ردهایی تیره از خود به جا می‌گذارند. این ردها همانند "رگه‌های بازآینده‌ی سراشیبی" یا آراس‌آی (RSL) که روی تپه‌های سیاره‌ی بهرام دیده شده و شاید دستاورد جریان فصلی آب مایع شور باشند است، هر چند که تاکنون روی بهرام چنین جریان‌هایی با چشم دیده نشده.

برای آزمایش این نظریه، گروهی از پژوهشگران به رهبری جاناتان تونر، زمین‌شیمیدان و استادیار دانشگاه واشنگتن دو شبیه‌سازی انجام دادند: در یک شبیه‌سازی سرچشمه‌ی آب‌های آبگیر دن خوان را آبخوان‌های (سفره‌های آب) ژرفای زیر زمین در نظر گرفتند، و در شبیه‌سازی دیگر این نم هوا بود که چگالیده می‌شد و به درون آن می‌چکید.

گروه تونر پی بردند که شیمی ویژه‌ی این آبگیر که سرشار از کلرید کلسیم است، بهتر از همه دستاورد یک آبخوان گسترده‌ی زیرزمینی است. کلرید کلسیم زمانی پدید می‌آید که پوسته‌های نازکی از آب شور به درون خاک یخ‌زده تراوش کرده و با کانی‌ها آمیخته می‌شوند.

در این تصویر ماهواره‌ای از آبگیر دن خوان، رگه‌های تیره‌ای روی شیب تپه‌های پیرامون آن دیده می‌شود که به گونه‌ی شگفت‌آوری همانند رگه‌های بازآینده‌ی سراشیبی روی سیاره‌ی بهرامند.

رگه‌های تیره‌ای که سال ۲۰۱۳ فکر می‌کردند در اثر سرازیر شدن آب برف‌ها به پایین تپه پدید می آیند هم سرشار از کلرید کلسیم هستند، چیزی که نشان می‌دهد در تولید آنها هم آبخوان‌های زیرزمینی نقش دارند.

تونر در گفتگو با آستروبیولوجی مگزین (Astrobiology Magazine) گفته: «کجا دیگر خاک نمک‌دار سرد سراغ دارید؟ سرتاسر سیاره‌ی بهرام! به نظر ما یک چنین انباشت‌های کلرید کلسیمی زیر بیشتر سطح بهرام هم می‌تواند باشد و، مانند دره‌های خشک مک‌موردو، روی بهرام هم آب‌های بالا آمده‌ی زیرزمینی می‌توانند رگه‌های بازآینده‌ی سراشیبی پدید بیاورند.»

تونر می‌گوید هنوز نمی‌دانیم سطح نمک آبگیر دن خوان برای وجود زندگی بیش از حد خشن است یا نه، ولی دریاچه‌های نزدیکش که احتمالا از همین آبخوان‌ها سیراب می‌شوند موجود زنده دارند. با گسترش (تعمیم) این واقعیت، می‌توان پرونده‌ی وجود زندگی در محیط‌هایی با همین شرایط روی سیاره‌ی سرخ را باز نگه داشت.

در ماه دسامبر، تونر به همراه یک گروه در برنامه‌ای به پشتیبانی بنیاد ملی علوم و ناسا راهی آبگیر دن خوان خواهد شد تا با سنجیدن همنهش شیمیایی آن، نمونه‌‌برداری از خاکش، و بررسی دگرگونی‌های خود آن در گذر زمان، نظریه‌اش را بیازماید.

گزارش این پژوهش در نشریه‌ی ارث اند پلنتاری ساینس لترز منتشر شده.

--------------------------------------------

به تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

Mars - Earth - liquid wate - Don Juan Pond - Wright Valley - McMurdo Dry Valleys - Antarctica - Dead Sea - salt - recurrent slope lineae - RSL - condensing - Jonathan Toner - geochemist - University of Washington - aquifer - calcium chloride - Astrobiology Magazine - NASA - National Science Foundation -  Earth and Planetary Science Letters

منبع: Space.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان