سطح یخ‌زده اروپا، ماه مشتری حرکت می‌کند

* بر پایه‌ی یک پژوهش تازه، یخ‌های سطح اروپا، ماه سیاره‌ی مشتری احتمالا با یک سرعت یخچالی از استوا به قطب‌ها، یا برعکس جابجا می‌شوند.

پژوهشگران می‌گوید کاوشگرهای آینده می‌توانند این جریان یخچالی را بررسی کنند تا ببینند اقیانوس زیر سطحش به اندازه‌ی کافی برای پشتیبانی از زندگی گرم هست یا نه.

در این عکس که فضاپیمای گالیله‌ی ناسا در اواخر دهه ی ۹۰ گرفته بود، سطح یخ‌زده‌ی اروپا، ماه سیاره‌ی مشتری با جزییاتی خیره‌کننده دیده می‌شود. بررسی تازه نشان می‌دهد که یخ‌های سطح اروپا احتمالا از قطب‌های آن به استوایش جابجا می‌شوند. اندازه‌ی بزرگ‌تر

اروپا تقریبا هم‌اندازه‌ی ماه خودمانست. احتمال می‌رود این ماه زیر پوسته‌ی یخی‌اش که بیش از ۳۰ کیلومتر کلفتی دارد، اقیانوسی به ژرفای احتمالی ۱۶۰ کیلومتر را پنهان کرده باشد.

به گفته‌ی یوسف اشکنازی، نویسنده‌ی اصلی این پژوهش و کارشناس دینامیک آب و هوا از دانشگاه بن گوریون اسراییل و همکارانش، از آنجایی که روی زمین هر جا آب باشد عملا زندگی نیز هست، اروپا می‌تواند یکی از محتمل‌ترین جاها در سامانه‌ی خورشیدی برای یافتن زندگی فرازمینی باشد. جزییات این پژوهش در شماره‌ی ۴ دسامبر نشریه‌ی نیچر آسترونومی منتشر شده است.

پوسته‌ی یخی اروپا اقیانوس آن را پنهان کرده. ولی رفتار آن را شاید بشود از روی سطحش شناخت، به ویژه مناطقی از سطح که به عنوان زمینه‌های آشفته (آشفته‌زمین‌ها، chaotic terrain) شناخته می‌شوند، جاهایی که یخ در آنها تاب برداشته و شکسته و توده‌هایی آشفته‌ از قطعه‌های در هم و بر هم یخ درست کرده. این مناطق شگفت‌انگیز تا ۴۰ درصد سطح اروپا را می‌پوشانند و بیشتر در راستای استوای آن دیده می‌شوند.

بررسی‌های گذشته نشان می‌داد که این زمینه‌های آشفته دستاورد تلاطم درون یخ‌هاست (زیر آها) که باعث می‌شود قطعه‌هایی از آنها به طور عمودی بالا بیایند. اکنون اشکنازی و همکارانش احتمال جابجایی افقی این قطعه‌ها را هم بررسی کرده‌اند.

بر پایه‌ی بررسی پیشین، کلفتی این یخ‌ها در جاهای گوناگون سطح اروپا متفاوت است زیرا قطب‌های آن بسیار سردتر از استوا هستند. این تفاوت‌ در کلفتی‌ها می‌تواند به رانش یخ‌ها در سطح اروپا کمک کند ولی دانشمندان تاکنون چگونگی این فرآیند جریان‌های یخچالی احتمالی را بررسی نکرده بودند.

دانشمندان در یک شبیه‌سازی، مدلی با دو لایه برای یخ‌های اروپا در نظر گرفتند، لایه‌ای از یخ‌های گرم و نرم که زیر یک پوسته‌ی یخی سرد، شکننده و سفت (صلب) جریان دارد، کمی مانند پوسته‌ی زمین که لایه‌ای از سنگ‌های گرم زیرلایه‌ی از سنگ‌های سردتر و شکننده‌تر جریان دارد. در این مدل همچنین زیر پوسته‌ی اروپا اقیانوسی در نظر گرفته شده که از یک هسته‌ی گرم و اصطکاک ناشی از کشش گرانشی مشتری گرما می‌گیرد.

این مدل نشان داد که اگر پوسته‌ی یخی اروپا به اندازه‌ی کافی کلفت باشد، دماهای درون اقیانوس زیرسطحی برای رخ دادن گونه‌ای خروش و تلاطم به نام همرفت به اندازه‌ی کافی متغیر خواهد بود. اشکنازی می‌گوید: «در جو و اقیانوس های زمین، همرفت یک فرآیند سریع است، ولی در اروپا با یخ‌هایش، این فرآیند میلیون‌ها سال زمان می‌برد.»

وی می‌گوید اگر پدیده‌ی همرفت در اقیانوس اروپا رخ بدهد، گرما می‌تواند از استوا به قطب‌ها جریان یابد تا اندازه‌ای که استوا به اندازه‌ی چشمگیری خنک‌تر از قطب‌ها شود: «در این مدل، یخ‌ها از استوا به سوی قطب‌ها جریان می‌یابند، زیرا یخ‌ها در استوا می‌توانند چندین کیلومتر کلفت‌تر از قطب‌ها باشند.»

ولی اگر پوسته‌ی اروپا به نسبت نازک باشد و همرفت در اقیانوسش رخ ندهد، قطب‌ها بسیار سردتر از استوا می‌شوند. اشکنازی می‌گوید: «بنابراین یخ‌ها در استوا گرم‌تر و در قطب‌ها کلفت‌تر خواهند بود، و شیب فشار باعث خواهد شد یخ‌ها از قطب‌ها به سوی استوا سرازیر شوند.»

به گفته‌ی اشکنازی، سرعت جریان یخ ها بسیار کند خواهد بود، در اندازه‌ی ۱ سانتیمتر در سال. هر چند کاوشگرهای آینده می‌توانند با اندازه‌گیری کلفتی پوسته‌ی اروپا در جاهای گوناگون سطحش به دنبال نشانه‌های این جریان بگردند. وی می‌گوید انجام این کار «می‌تواند شناخت ما از آنچه زیر سطح اروپا می‌گذرد را بهبود بخشد.»

--------------------------------------------

به تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

Jupiter - moon - Europa - equator - poles - glacial pace - Earth - solar system - extraterrestrial life - Yosef Ashkenazy - climate dynamicist - Ben-Gurion University - Negev - Israel - Nature Astronomy - crust - Jovian - friction - convection - NASA - Galileo spacecraft

منبع: Space.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان