نمایی از آغاز نبرد دو کهکشان

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

آشوبی از رنگ و نور در این کهکشانِ به هم ریخته -با نام ان‌جی‌سی ۵۲۵۶- بر پا شده. توده‌های دودمانند از همه جای آن بیرون زده‌اند و هسته‌ی درخشانش مناطق پرهرج و مرج گاز و غبار در مرکزش را روشن کرده است. دلیل این ساختار شگفت‌انگیز و نامعمول اینست که ان‌جی‌سی ۵۲۵۶ یک کهکشان نیست، بلکه دو تاست: دو کهکشان که در روند ادغام با هم به سر می‌برند.

ان‌جی‌سی ۵۲۵۶ که به نام مارکاریان ۲۶۶ هم شناخته می‌شود، با حدود ۳۵۰ میلیون سال نوری فاصله از زمین، در صورت فلکی خرس بزرگ جای دارد [۱]. این جرم از دو کهکشان قرص‌گون (دیسکی) تشکیل شده که اکنون جدایی میان هسته‌هایشان تنها ۱۳۰۰۰ سال نوریست. گاز و غبار و ستارگان هر دو در آشفته بازاری کیهانی به هم آمیخته شده‌اند و در جای جای آن مناطقی از ستاره‌زایی‌های آتشین را پدید آورده‌اند.

کهکشان‌های برخوردی (برهم‌کنشی) در همه جای کیهان پیدا می‌شوند و ساختارهای شگفت‌انگیز و پیچیده‌ی گوناگونی را نمایش می‌دهند. برخی از آنها آرامند و به آهستگی یکدیگر را می‌بلعند. دیگران خشن و پرآشوبند و اختروش درست کرده‌اند، ابرنواخترها به راه انداخته‌اند، و فوران‌هایی از ستاره‌فشانی به پا کرده‌اند.

اگرچه این برهم‌کنش‌ها در مقیاس کهکشانی رویدادهایی بسیار ویرانگرند، ولی بسیار کم پیش می‌آید که برخوردی میان ستارگان در آنها رخ دهد، زیرا فضای میان ستارگان بسیار بزرگ‌تر آنست که با هم رویارو شوند. ولی با در هم پیچیدن کهکشان‌ها، اثرهای کشندی نیرومند باعث پیدایش ساختارهای تازه‌ای در آنها می‌شود -مانند همین توده‌های بی‌نظم ان‌جی‌سی ۵۲۵۶؛ و سرانجام با گذشت میلیون‌ها سال، همهمه آرام می‌گیرد و دو کهکشان با هم ساختاری یکپارچه با آرایشی پایدار پدید می‌آورند.

تصویر میدان گسترده از ان‌جی‌سی ۵۲۵۶ که درست در مرکز چارچوب دیده می‌شود. دو خط گوشه‌ی بالا، سمت چپ از نور دو سیارهن درست شده که در زمان نوردهی، از درون میدان دید تلسکوپ گذشته بودند. این تصویر در دو اندازه‌ی بزرگ‌تر: ۲.۹ مگ و ۹.۲ مگ

هر یک از کهکشان‌های ان‌جی‌سی ۵۲۵۶ به جز ساختارهای درخشان و پرآشوب، یک هسته‌ی کهکشانی فعال نیز دارند که در آن، گازها و دیگر مواد کهکشانی به کام یک ابرسیاهچاله‌ی گرسنه کشیده می‌شوند. مشاهدات رصدخانه‌ی پرتو X چاندرای ناسا نشان می‌دهد که هر دوی این هسته‌ها -و منطقه‌ی درخشانی از گاز داغ میانشان- در اثر امواج شوکی داغ شده‌اند که در پی برخورد ابرهای گازی پرسرعت پدید آمده‌اند.

ادغام‌های کهکشانی، مانند همین چیزی که در ان‌جی‌سی ۵۲۵۶ جریان دارد، در آغاز تاریخ کیهان رواج بیشتری داشته‌اند و به باور دانشمندان، آغازگر فرگشت‌های کهکشانی بوده‌اند. امروزه در بیشتر کهکشان‌ها نشانه‌های ادغام‌ها و برخوردهای نزدیک در گذشته دیده می‌شود. کهکشان خودمان، راه شیری هم تاریخ بلندی از برخوردها دارد: در این کهکشان پسمانده‌های چندین کهکشان کوچک‌تر دیده می‌شود که روزگاری آنها را بلعیده بوده؛ و همین امروز هم در آستانه‌ی بلعیدن کهکشان کوتوله‌ی کره‌گون کمان است؛ و از آنجایی که حتی در ابعاد کیهانی هم از هر دست بگیری، از همان دست پس می‌دهی، خود راه شیری هم سرانجام تا حدود دو میلیارد سال دیگر با همسایه‌ی بزرگش، کهکشان زن در زنجیر (آندرومدا) سرشاخ خواهد شد.

در این تصویر تلسکوپ فضایی هابل همچنین یک جفت کهکشانِ احتمالا برخوردی دیگر را هم می‌بینیم- درسمت راست ان‌جی‌سی ۵۲۵۶ و بسیار دورتر از آن، که تاکنون هیچ اخترشناسی آن را بررسی نکرده. از چشم‌انداز ما روی زمین، ان‌جی‌سی ۵۲۵۶ هم تنها چند درجه از یک جفت کهکشان برخوردی شناخته شده‌ی دیگر فاصله دارد- کهکشان پرآوازه‌ی مسیه ۵۱ یا کهکشان گرداب که هابل پیش از این در سال ۲۰۰۵ آن را رصد کرده بود.

در این ویدیو، با بزرگنمایی آسمان در صورت فلکی خرس بزرگ به کهکشان ان‌جی‌سی ۵۲۵۶ می‌رسیم. اگر ویدیو اینجا اجرا نشد می‌توانید آن را در کانال تلگرام یک ستاره در هفت آسمان تماشا کنید:

------------------------------------------

یادداشت‌ها:

۱) ان‌جی‌سی ۵۲۵۶ در گذشته توسط هابل در یک مجموعه‌ی ۵۹ تایی از کهکشان‌های برخوردی به تصویر کشیده شده بود که در ۲۴ آوریل ۲۰۰۸، به مناسبت ۱۸مین سالگرد آغاز به کار این تلسکوپ منتشر شد. در این تصویر تازه، داده‌های هیدروژن-آلفا که به کمک دوربین میدان‌گسترده‌ی شماره ۳ی هابل دریافت شده هم به داده‌های پیشین افزوده شده و این گازها را نمایان کرده.

------------------------------------------

کانال تلگرام یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

اژه نامه:

galaxy - NGC 5256 - Markarian 266 - Earth - constellation of Ursa Major - The Great Bear - disc galaxy - nuclei - star formation - quasar - supernova - tidal effect - active galactic nucleus - supermassive black hole - NASA - Chandra X-ray Observator - shock wave - Milky Way - Sagittarius Dwarf Spheroidal Galaxy - Andromeda Galaxy - Messier 51 - H-alpha - Wide-Field Camera 3

منبع: spacetelescope

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان