تکه سنگ آشنا ولی اسرارآمیزی که از کنار زمین خواهد گذشت

* در روز ۱۶ دسامبر ۲۰۱۷، یک سنگ آسمانی اسرارآمیز به نام "۳۲۰۰ فایتون" با فاصله‌ی تنها ۱۰.۳ میلیون کیلومتر از کنار زمین خواهد گذشت. این نزدیک‌ترین دیدار این سنگ بزرگ با زمین در ۴۰ سال گذشته خواهد بود.

در این ویدیوی زمان‌گریز (دور تند)، جابجایی دنباله‌دار سنگی ۳۲۰۰ فایتون در آسمان به مدت حدود یک ساعت دیده می‌شود. اگر ویدیو اینجا اجرا نشد می‌توانید آن را در کانال تلگرام، یا در فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان ببینید

۳۲۰۰ فایتون (یا فِیتون) با پهنای ۵ کیلومتر، نصف پهنای سیارکی را دارد که ۶۵ میلیون سال پیش دایناسورها را نابود کرد. ولی این بار چنین برخوردی در کار نخواهد بود، هر چند که ۳۲۰۰ فایتون به اندازه‌ی کافی نزدیک می‌شود که از پشت تلسکوپ‌های کوچک هم دیده شود.

در روز ۸ دسامبر، باشگاه ستاره‌شناسی دبیرستان سینگ یین در هنگ کنگ به کمک تلسکوپ شکستی ۴ اینچی خود جابجایی این جرم را به تصویر کشید. در گزارش این باشگاه آمده: «ما ۳۲۰۰ فایتون، جرمی که مادر بارش شهابی دو-پِیکری (جوزایی) است را از زمین بسکتبال پردیس دبیرستانمان رصد کردیم. مدرسه‌ی ما نزدیک مرکز شهر است، جایی که در آن محدوده‌ی دیدمان به قدر ۲ تا ۳ محدود است. با وجود آلودگی نوری بسیار، توانستیم حرکت این جرم بر زمینه‌ی ستارگان را به مدت حدود ۱ ساعت ثبت کنیم.» (باب کینگ از تارنمای اسکای اند تلسکوپ هم راهنمایی‌های خوبی در این زمینه دارد که می‌توانید در این نشانی بخوانید، البته به زبان انگلیسی.)

ولی ۳۲۰۰ فایتون چیست؟
این پرسشی است که اخترشناسان سال‌هاست با آن درگیرند. در سال ۱۹۸۳، هنگامی فایتون ۳۲۰۰ توسط ماهواره‌ی آیراس ناسا (IRAS) یافته شد، اخترشناسان به سرعت دریافتند که سرچشمه‌ی بارش شهابی سالانه‌ی دوپیکری را یافته‌اند. مدار ۳۲۰۰ فایتون به اندازه‌ای با مسیر جریان ذرات دوپیکری همخوانی داشت که هیچ نتیجه‌ی دیگری نمی‌توانست گرفته شود. با این حال یک راز وجود داشت: بارش‌های شهابی معمولا توسط دنباله‌دارها پدید می‌آیند. ولی همه‌ چیز درباره‌ی ۳۲۰۰ فایتون نشان می‌دهد این جرم یک سیارک است.

در حقیقت، ۳۲۰۰ فایتون به اندازه‌ی همانند "۲-پالاس"، سیارک کمربند اصلی سیارک‌ها است که به خوبی می‌توان آن را یک تکه‌ی ۵ کیلومتریِ جدا شده از این سیارک ۵۴۴ کیلومتری دانست. اگر ۳۲۰۰ فایتون مدت ها پیش از سیارک پالاس جدا شده باشد، چیزی که بسیاری از پژوهشگران بدان باور دارند، شهاب‌واره‌های دوپیکری هم می‌توانند آوارهای پدید آمده از همین رویدادی باشند که به شکسته شدن پالاس انجامید و ۳۲۰۰ فایتون را پدید آورد.

برداشت هنری از رویداد برخورد به سیارک پالاس- تصویر بزر‌گ‌تر (۳.۲ مگ)

ولی یک احتمال دیگر هم هست: ۳۲۰۰ فایتون شاید یک "دنباله‌دار سنگی" باشد. یک دنباله‌دار سنگی سیارکیست که بسیار به خورشید نزدیک می‌شود- آنقدر نزدیک که گرمای خورشید سطح آن را برشته کرده و توده‌های سنگ و ذرات داغ از آن جدا می‌کند. از همین رو آنها می‌توانند توده‌هایی مانند دُم دنباله‌دار پشت سر خود پدید بیاورند که همان‌ها با ورود به جو زمین یک باران شهابی به پا می‌کنند. ۳۲۰۰ فایتون می‌توانند دقیقا یک چنین چیزی باشد. این جرم بی‌اندازه به خورشید نزدیک می‌شود. تنها ۰.۱ یکای نجومی (۰.۱ فاصله‌ی زمین-خورشید) ، کمتر ازنصف فاصله‌ی سیاره‌ی تیر از خورشید؛ فضایی آنچنان داغ که سرب می‌تواند مانند آب روی سطح سوخته‌ی اجرام روان شود.

دیدار نزدیکِ امسالِ ۳۲۰۰ فایتون تنها چند روز پس از رسیدن بارش دوپیکری به بیشینه‌ی خود در ۱۳ و ۱۴ دسامبر انجام می‌شود. ولی پیش‌بینی‌کنندگان انتظار بیشتر شدن شهاب‌ها را ندارند. شهاب‌واره‌هایی که از ۳۲۰۰ فیتون جدا می‌شود برای گذشتن از مدار زمین نیاز به زمان دارند. بیل کوک از مرکز محیط شهابواره‌ای ناسا (ام‌ئی‌او) می‌گوید: «موادی که در این دور گذر از کنار زمین از ۳۲۰۰ فایتون جدا می‌شوند دستکم یک دور مداری دیگر- شاید هم بیشتر- به زمین برخورد می‌کنند.»

خوشبختانه شهاب‌های دوپیکری نیازی به کمک ندارند. با ورود زمین به ذرات به جریان جامانده از این جرم در شب‌های ۱۳ و ۱۴ دسامبر، انتظار می‌رود در هر ساعت بیش از ۱۰۰ شهاب دیده شود که از صورت فلکی دوپیکر (جوزا) بر زمین می‌بارند.

--------------------------------------------

کانال تلگرام یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

Earth - 3200 Phaethon - asteroid - dinosaur - Astronomy Club - Sing Yin Secondary School - Hong Kong - refractor - Geminid meteor shower - basketball court - magnitude - Bob King - Sky & Telescope - NASA - IRAS - comet - asteroid - main belt asteroid - Pallas - rock comet - sun - Mercury - lead - meteoroid - planet - Bill Cooke - Meteoroid Environment Center - meteor

منبع: spaceweather

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان