صحنه پرتاب نخستین کاوشگر فضایی آمریکا در ۶۰ سال پیش

شصت سال پیش، در ۳۱ ژانویه‌ی ۱۹۵۸، نخستین کاوشگر با موفقیت بر دوش یک موشک "ژوپیتر-سی" متعلق به آژانس موشک‌های بالستیک ارتش آمریکا راهی فضا شد.

این کاوشگر که "اکسپلورر-آی" (Explorer I) نام داشت و آغازگر دوران کاوش‌های فضایی برای آمریکا بود، ماهواره‌ای به وزن حود ۱۳ کیلو (۳۰ پوند) بود که دستگاه‌هایی برای اندازه‌گیری دما و برخوردهای ریزشهاب‌سنگ‌ها داشت، و همچنین آزمایشگری با خود برده بود که توسط جیمز ای. وان آلن برای سنجش چگالی الکترون‌ها و یون‌ها ساخته شده بود.

سنجش‌هایی که آزمایشگر وان آلن انجام داد به کشف نامنتظره و تکان‌دهنده‌ی دو کمربند از الکترون‌ها و یون‌های پرانرژی به گرد زمین انجامید که در مغناطکره‌ی زمین به دام افتاده بودند.

این کمربندها که امروزه به نام کمربندهای تابشی وان آلن شناخته می‌شوند، در بخش درونی مغناطکره‌، آن سوی مدارِ پایین زمین جای دارند.

اکسپلورر-آی تا ۲۸ فوریه‌ی ۱۹۵۸ به پیام‌رسانی ادامه داد ولی تا مارس ۱۹۷۰ در مدار ماند.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Army Ballistic Missile Agency - Jupiter-C - United States - Explorer I - micrometeorite - James A. Van Allen - electrons - ion - magnetosphere - Van Allen Radiation belts - low Earth orbit

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

همزاد ناهمسان کهکشان راه شیری

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌- بسیار بزرگ (۴.۸ مگ)

در این تصویرِ تلسکوپ فضایی هابل ناسا یک کهکشان مارپیچی به نام ان‌جی‌سی ۷۳۳۱ را می‌بینیم. ان‌جی‌سی ۷۳۳۱ که نخستین بار توسط شکارچی پرتلاش کهکشان‌ها، ویلیام هرشل در ۱۷۸۴ یافته شد، حدود ۴۵ میلیون سال نوری از زمین دور است و در صورت فلکی اسب بالدار دیده می‌شود. این کهکشان تا اندازه‌ای لبه‌نما است ولی توانسته بازوان زیبایش که مانند گردابی دور منطقه‌ی مرکزی درخشانش پیچیده شده‌اند را به ما نشان دهد.

اخترشناسان این عکس را به کمک دوربین میدان‌گسترده‌ی شماره‌ ۳ی تلسکوپ هابل (WFC3) و در برنامه‌ای برای رصد یک ستاره‌ی منفجر شده (یک ابرنواختر) در این کهکشان گرفتند که هنوز هم مانند نقطه‌ی سرخ کوچک و کم‌نوری نزدیک هسته‌ی زردفام کهکشان دیده می‌شود. این ابرنواختر که اس‌ان ۲۰۱۴سی نام گرفته، به سرعت و تنها در یک سال، از ابرنواختری با هیدروژن بسیار کم به ابرنواختری پُرهیدروژن تبدیل شد. این دگردیسی کم‌سابقه با درخششی پرانرژی همراه بود و آگاهی‌های ویژه و بی‌مانندی از گام پایانی زندگی ستارگان بزرگ -گامی که کمترشناخته شده- برای اخترشناسان به امغان آورد.

ان‌جی‌سی ۷۳۳۱ از نظر بزرگی، ساختار و جرم همتای کهکشان خودمان، راه شیری است. شمار ستارگان و نرخ ستاره‌زایی این کهکشان نیز برابر با راه شیریست، مانند آن ابرسیاهچاله‌ای در مرکز دارد، و بازوان مارپیچی‌اش نیز همسان با آنست.

در چارچوب‌های پیوست پایین این تصویر، بخش کوچکی از مرکز کهکشان ان‌جی‌سی ۷۳۳۱ را پیش از انفجار ابرنواختر (چارچوب سمت چپ) و پس از انفجار در طیف پرتو X می‌بینیم

تفاوت اصلی میان این دو کهکشان اینست که ان‌جی‌سی ۷۳۳۱ یک مارپیچی بدون میله است، یعنی بر خلاف راه شیری، "میله‌ای" از ستاره و گاز و غبار که از هسته‌اش گذشته باشد ندارد. کوژی مرکزی آن هم یک الگوی چرخش دمدمی و نامعمول دارد که در جهتی مخالف خود قرص کهکشان می‌چرخد.

ما با بررسی چنین کهکشان‌هایی آینه‌ای جلوی کهکشان خودمان می‌گیریم و می‌توانیم درباره‌ی محیط کهکشانمان -که دیدنش همیشه امکان‌پذیر نیست، و رفتار و دگرگونی‌های آن شناخت بهتری به دست بیاوریم.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

NASA - ESA - Hubble Space Telescope - spiral galaxy - NGC 7331 - William Herschel - constellation of Pegasus - The Winged Horse - arm - Wide Field Camera 3 - WFC3 - star - supernova - core - SN2014C - Hydrogen - Milky Way - star formation - supermassive black hole - bar - nucleus - bulge - galactic disc

منبع: spacetelescope

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

جو سیاره ناهید از چشم فضاپیمای ژاپنی

چرا سیاره‌ی ناهید تا این اندازه با زمین تفاوت دارد؟

ژاپنی‌ها در تلاش برای یافتن پاسخ، فضاپیمایی روباتیک به نام آکاتسوکی را روانه‌ی این سیاره کردند که پس از پنج سال گردش برنامه‌ریزی نشده [در حقیقت سرگردانی!- م] در بخش درونی سامانه‌ی خورشیدی، در اواخر ۲۰۱۵ وارد مدار آن شد.

اگرچه در آن هنگام دیگر از عمری که در آغاز برای این فضاپیما برنامه‌ریزی شده بود گذشته بود، ولی خودش و دستگاه‌هایش هنوز به اندازه‌ی کافی سالم بودند و دانشمندان توانستند بیشتر ماموریت آغازینش را از نو اجرا کنند.

آکاتسوکی که به نام "مدارگرد آب و هوای ناهید" (وی‌سی‌او) نیز شناخته می‌شود، به بررسی ناشناخته‌هایی درباره‌ی خواهر سیاره‌ایمان پرداخته، از جمله این که: آیا هنوز فعالیت آتشفشانی دارد؟ آیا در جو چگالش آذرخش رخ می‌دهد؟ و این که چرا سرعت بادهایش بسیار بیش از سرعت چرخش آن است؟

این عکس با دوربین آی‌آر۲ی آکاتسوکی [و در طیف فروسرخ-م] گرفته شده و سمت شب ناهید را نشان می‌دهد، با یک نوار استوایی از ابرهای تیره‌ی فراز بالای جو که نور فروسرخ لایه‌های داغ‌تر پایین جو را درآشامیده‌اند (جذب کرده‌اند) و لبه‌هایی ناهموار دارند. 

نوار نارنجی و سیاهی که بالا، سمت راست دیده می‌شود ناشی از خطای دیجیتالی است که بخشی از سمت روز ناهید -که بسیار روشن‌تر است- را می‌پوشاند.

بررسی عکس‌ها و داده‌های آکاتسوکی نشان داده که ناهید جریانی از بادهای استوایی دارد که همانند رودبادهای (جریان‌های جتی) زمین است.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Venus - Earth - Japan - Akatsuki - Solar System - Venus Climate Orbiter - planet - volcano - lightning - IR2 - equatorial band - infrared - equatorial jet - jet stream

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

عکسی که فضاپیمای روزتا از توفان غبار دنباله‌دار ۶۷پی گرفت

* همراهی با یک دنباله‌دار در گردش به دور خورشید چندان هم تفریح خوشایندی نیست؛ یک عکسِ تازه منتشر شده این واقعیت را به شیوه‌ی چشمگیری نشان می‌دهد.

این عکس که توسط فضاپیمای اروپایی روزتا گرفته شده صدها ذره‌ی غبار را نشان می‌دهد که از دنباله‌دار ۶۷پی/چوریموف-گراسیمنکو بیرون زده‌اند و با سرعت بسیار در فضا حرکت می‌کنند. فضاپیمای روزتا از اوت ۲۰۱۴ تا سپتامبر ۲۰۱۶ در مداری به گرد این دنباله‌دار می‌گشت.

این عکس توسط فضاپیمای اروپایی روزتا در روز ۲۱ ژانویه‌ی ۲۰۱۶، با یک نوردهی ۱۴۶ ثانیه‌ای گرفته شده و صدها ذره‌ی غبار را نشان می‌دهد که از دنباله‌دار ۶۷پی/چوریموف-گراسیمنکو بیرون زده‌اند.

نوردهی این عکس ۱۴۶ ثانیه زمان برده و از همین رو دانه‌های غبار که در حرکت بودند مانند ردهایی روشن بر زمینه‌ی سیاه فضا دیده می‌شوند.

روزتا این عکس را در روز ۲۱ ژانویه‌ی ۲۰۱۶ گرفت- پنج ماه پس از گذشتن دنباله‌دار ۶۷پی از نزدیک‌ترین نقطه‌ی مدار ۶.۴۵ ساله‌اش به خورشید. این کولاک غبار بی‌شک در نزدیکی خورشید بسیار شدیدتر بوده. در آن زمان، نور خورشید این دنباله‌دار را بسیار گرم‌تر کرده بود. به دلیل همین هم دانشمندان ماموریت، در آن هنگام فضاپیما را از دنباله‌دار دور کردند.

ولی آنها این کار را برای پاکیزه و براق نگه داشتن روزتا نکردند.

مقام‌های سازمان فضایی اروپا (اسا) در توضیح این عکس نوشتند: «افزایش غبار در میدان دید روزتا، ناوبری آن را با یک خطرِ پیوسته روبرو کرده بود: دستگاه‌های ردیاب ستاره‌ی آن بر پایه‌ی تشخیص الگوی ستارگان کار می‌کردند تا فضاپیما بتواند [از روی الگوی ستارگان] جهت خود نسبت به زمین و خورشید را بشناسد.»

آنها افزودند:«در برخی مواقع که فضاپیما بسیار به دنباله‌دار نزدیک می‌شد، وارد منطقه‌‌ای با گاز و غبار انبوه‌تر می‌شد و دستگاه‌های ردیاب ستاره‌اش این دانه‌های غبار را با ستاره اشتباه می‌گرفتند و روی آنها قفل می‌شدند، در نتیجه دچار خطای هدفگیری شده و در برخی مواقع هم فضاپیما را به طور گذرا وارد حالت امن (safe mode) می‌کردند.»

ولی این غبارها همان اندازه که یک بلا بودند، موهبت هم بودند؛ روزتا در همراهی دو ساله‌اش با ۶۷پی با دقت این مواد را بررسی کرد و آگاهی‌هایی درباره‌ی ساختار و همنهش دنباله‌دار گرد آورد.

روزتا که در ماه مارس ۲۰۰۴ به فضا پرتاب شده بود، در اوت ۲۰۱۴ به دنباله‌دار ۶۷پی رسید و نخستین کاوشگری نام گرفت که وارد مدار پیرامون یک دنباله‌دار می‌شد. این فضاپیما در نوامبر همان سال یک "نخستین" دیگر نیز انجام داد- کاوشگر سطح‌نشین کوچکی به نام فیله را از خود جدا کرد و به سطح این آواره‌ی یخی [دنباله‌دار] فرستاد.

این ماموریت پیشگامانه در ۳۰ سپتامبر ۲۰۱۶ به پایان رسید. در آن هنگام، اعضای گروه ماموریت روزتا آن را در فرآیندی مهارشده و آرام به سطح همسفر ۲ ساله‌اش برخورد دادند. با دور شدن دنباله‌دار، نور آفتابی که برای کار دستگاه‌های این فضاپیما نیاز بود کم و کمتر می‌شد. فاصله‌ی روزتا و دنباله‌دارش از خورشید در آن روز سرنوشت‌ساز بیش از ۵۷۳ میلیون کیلومتر (بسیار دورتر از مدار بهرام) بود و روز به روز هم دورتر می‌شدند.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

comet - sun - picnic - European Space Agency - ESA - Rosetta spacecraft - dust - Comet 67P/Churyumov-Gerasimenko - Earth - startracker - star - safe mode - lander - Philae -

منبع: Space.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

همسایگی عنکبوت و مگس سرخ

این عنکبوت هرگز نمی‌تواند این مگس را به دام خود بیندازد زیرا هر دوی آنها سحابی‌هایی در دل آسمان، در صورت فلکی ارابه‌ران هستند.

ابر گازی عنکبوتی-شکل که سمت چپ دیده می‌شود در حقیقت یک سحابی گسیلشی (نشری) به نام آی‌سی ۴۱۷ است. ابر کوچک‌ترِ مگس-مانند سمت راست که ان‌جی‌سی ۱۹۳۱ نام گرفته، همزمان هم یک سحابی‌ گسیلشی است و هم یک سحابی بازتابی.

این دو که حدود ۱۰ هزار سال نوری از زمین فاصله دارند، هر کدام یک خوشه‌ی ستاره‌ای باز جوان را در دل خود پرورانده‌اند. برای این که اندازه‌ی آنها را با هم بسنجید کافیست بدانید که پهنای ان‌جی‌سی ۱۹۳۱ (مگس) حدود ۱۰ سال نوریست.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

emission nebula - constellation of the Charioteer - Auriga - spider - IC 417 - fly - NGC 1931 - reflection nebula - open star cluster

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

دلتای یک رود از چشم ماهواره

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

این عکس توسط ماهواره‌ی سنتینل۲ی برنامه‌ی کوپرنیک گرفته شده و دلتای رود یوکان در ایالت آلاسکای آمریکا را نشان می‌دهد.

رود یوکان از استان بریتیش کلمبیای کانادا سرچشمه می‌گیرد و پس از گذشتن از قلمروی یوکان وارد آلاسکا شده و سرانجام به دریای برینگ می‌ریزد. در این عکس که روز ۲۹ اوت ۲۰۱۷ گرفته شده می‌بینیم که چگونه این رود به چندین شاخه بخش شده که همگی با پیمودن سطح پست ناحیه به دریا می‌ریزند. رنگ شیری این شاخه‌ها و همچنین آب‌های ساحلی نشانگر میزان ته‌نشست‌هایی (رسوب‌هایی) است که رود در آن زمان از سال با خود به دریا می‌برد.

برآورد می‌شود که جابجایی ۹۵ درصد ته‌نشست‌هایی که این رود در درازنای یک سال با خود می‌آورد از ماه‌های می تا سپتامبر انجام می‌شوند. در هفت ماه دیگر سال این انباشت ته‌نشست‌ها و دیگر اجزای کیفی آب اندک است. ولی دانشمندان بر این باورند که جریان ته‌نشستی در چند دهه‌ی گذشته افزایش یافته زیرا خاک‌ یخ‌زده (permafrost) در حوضه‌ی رود یوکان دارد گرم می‌شود و شکستن و آب شدن یخ‌های آن در سال‌هایی که هوا گرم‌تر است زودتر آغاز می‌شود. این چیز مهمیست زیرا افزایش انباشت‌ها می‌تواند اثر ناخوشایندی روی آبزیان بگذارد: راه آب‌شش‌هایشان را ببندد، جای تخم‌ریزی آنها را بپوشاند، و زیستگاه جانوران بستر دریا را دگرگون کند. آلاینده‌های فلزی و آلی هم معمولا جذب ته‌نشست‌های ریزدانه می‌شوند.

هر یک از ماهواره های سنتیل۲ یک دوربین پرقدرت دارند که در ۱۳ باند طیف از سطح زمین عکس می‌گیرد. اگرچه وظیفه‌ی اصلی این ماهواره‌ها بررسی تغییرات کاربری زمین‌ها و دیده‌بانی سلامت پوشش گیاهی است، ولی درباره‌ی شرایط آب‌های ساحلی نیز اطلاعاتی را گرد می‌آورند.

گفتنیست هر پیکسل این تصویر در اندازه‌ی اصلی هم‌ارز ۱۰ متر است.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Copernicus Sentinel-2 - Yukon Delta - US - Alaska - British Columbia - Canada - Yukon Territory - Bering Se - sediment - water-quality - permafrost - Yukon River Basin - aquatic life - fish gill - metal - organi - Earth - spectral band - coastal water

منبع: esa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

ماه‌گرفتگی در آسمان تاجیکستان

اگر ویدیو اینجا اجرا نشد می‌توانید آن را در فیسبوک، تلگرام، و یا توییتر یک ستاره در هفت آسمان تماشا کنید

اگر قرص کامل ماه ناگهان تاریک شود، چه خواهید دید؟ پاسخ این پرسش را در یک ویدیوی تماشایی زمان‌گریز (time lapse) که هنگام ماه‌گرفتگی کامل سال ۲۰۱۱ در کشور تاجیکستان گرفته شد می‌بینید.

در زمان ماه‌گرفتگی‌های کامل، زمین درست میان ماه و خورشید جای می‌گیرد و به گونه‌ی چشمگیری باعث تاریکی ماه می‌شود. ماه هرگز به طور کامل تاریک نمی‌شود چرا که جو زمین بخشی از نور خورشید را می‌شکند و به آن می‌رساند.

ویدیو با چشم‌اندازی روشن که مانند روز به نظر می‌رسد آغاز می‌شود، ولی در حقیقت شب‌هنگام است و این پرتوی ماه کامل است که همه جا را روشن کرده.

با آغاز گرفتگی ماه، باد نیز از سرعتش کاسته می‌شود و بازتاب نور ستارگان آسمان در آب دریاچه‌ی پیش‌زمینه پدیدار می‌شود. دیدنی‌تر این که با گرفته شدن ماه، انگار آسمان ناگهان پر از ستاره شده و صفحه‌ی شلوغ کهکشان راه شیری نمایان می‌گردد.

در بخش دوم ویدیو، این رخدادها با نمایی نزدیک‌تر تکرار می‌شوند، و در تصویر پایانی، ماه تاریک را در جایی از آسمان نزدیک سحابی‌های عقاب، قو یا امگا، سه‌تکه، و مرداب می‌بینیم.

نزدیک دو ساعت پس از آغاز ماه‌گرفتگی، ماه به طور کامل از سایه‌ی زمین بیرون می‌آید و با پرتوی سحرانگیزش دوباره آسمان و زمین را روشن می‌کند.

چهارشنبه‌ی این هفته یک ماه‌گرفتگی کامل دیگر خواهیم داشت- ولی این بار یک ماه‌گرفتگی کمیاب که در زمان یک "ابرماه خون آبی" رخ خواهد داد.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

full Moon - total lunar eclipse - time lapse - Tajikistan - Earth - Sun - refracts - reflect - star - plane - Milky Way Galaxy - Eagle - Swan - Trifid - Lagoon nebula - Super Blue Blood Moon

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

توفان‌های شن مریخ جو آن را نابود کردند

* بر پایه‌ی پژوهشی تازه، توفان‌های شنی که در سراسر سیاره‌ی بهرام (مریخ) رخ می‌دهند نقش بزرگی در روند فرار گازها از جو این سیاره بازی می‌کنند.

دانشمندان می‌دانند که در روزگار دور بر سطح بهرام آب روان بوده؛ شواهد بسیاری برای این یافته شده، از دره‌ها و بستر رودها گرفته تا یافتن کانی‌هایی که تنها در حضور آب می‌توانند پدید بیایند (مانند هماتیت).

دو عکس که مدارگرد پیمایشگر سراسری بهرام ناسا (ام‌جی‌اس) در سال ۲۰۰۱ و به فاصله‌ی یک ماه گرفته بود یک دگرگونی چشمگیر را در چهره‌ی بهرام نشان می‌دهد که در اثر مهی که توفان شن بالا آورده بود رخ داد. این توفان که از یک فعالیت توفان شن در جنوب سیاره آغاز شده بود، به سراسر سیاره گسترش یافت

ولی این که چرا بهرام خشکید هنوز درست نمی‌دانیم. نظریه‌ی پیشرو اینست که پس از آن که حدود ۴ میلیارد سال پیش، سیاره‌ی سرخ میدان مغناطیسی‌ سراسری‌اش را از دست داد، جوَش نتوانست در برابر بادهای خورشیدی پایداری کند و به زودی بخش بزرگی از آن از سیاره گریخت.

در این پژوهش تازه، دانشمندان به کمک فضاپیمای مدارگرد شناسایی بهرام (ام‌آراو)، بار دیگر توفان‌های شنی که در این سیاره دیده شده‌ را بررسی کردند. ام‌آراو به هنگام رخ دادن این توفان‌های شن منطقه‌ای، افزایش بخار آب را در جو میانی سیاره، حدود ۵۰ تا ۱۰۰ کیلومتر بالاتر از سطح آن مشاهده کرده. ولی بر پایه‌ی داده‌های این فضاپیما، به هنگام آخرین توفان شن سراسری که سال ۲۰۰۷ رخ داد بخار آب تا فرازاهای بالاتر رفت و حجمش تا بیش از صد برابر افزایش یافت.

نویسنده‌ی اصلی پژوهش، نیکلاس هوِنز از دانشگاه همپتون ویرجینیا می‌گوید: «ما افزایشی در بخار آب جو میانی سیاره دیدیم که در پیوند با توفان‌های شن آن بود. بخار آب به همراه همان توده‌ی هوایی بالا رفت که شن‌ها را بالا می‌برد.»

داده‌های دیگری که با تلسکوپ فضایی هابل ناسا و مدارگرد اروپایی مارس اکسپرس به دست آمده نشان می‌دهد که پیوندی (رابطه‌ای) میان حجم بخار آب در جو میانی بهرام و گریز هیدروژن جو آن به فضا وجود دارد- دستکم در سال‌هایی که توفان شن سراسری رخ نمی‌دهد که این گونه است.

پیوند میان دو در زمان توفان‌های شن سراسری روشن نیست؛ این گونه توفان‌ها که همه‌ی سیاره را در بر می‌گیرند چندان زیاد رخ نمی‌هند.

دیوید کاس از جی‌پی‌ال ناسا هم می‌گوید: «عالی می‌شود اگر یک توفان شن سراسری تازه رخ بدهد که بتوانیم آن را با تمام دستگاه‌هایی که اکنون در بهرام داریم ببینیم، و این چیزیست که امسال شاید رخ بدهد.»

به گفته‌ی مقام‌های ناسا، توفان‌های شن منطقه‌ای بهرام معمولا در بهار و زمستان نیمکره‌ی شمالی آن رخ می‌دهند.

این مقام‌ها نوشته‌اند: «در بیشتر سال‌های بهرام، که تقریبا دو برابر بلندتر از سال‌های زمینست، همه‌ی توفان‌های شن منطقه‌ای [در همان جا] پایان می‌پذیرند و هیچ کدام آنقدر گسترده نمی‌شوند که توفان شن سراسری پدید بیاورند. ولی در سال‌های ۱۹۷۷، ۱۹۸۲، ۱۹۹۴، ۲۰۰۱ و ۲۰۰۷ چنین گسترشی انجام شد. انتظار می‌رود توفان شن سراسری بعدی تابستان امسال آغاز شود و تا اوایل ۲۰۱۹ ادامه یابد.»

همه هم چندان مشتاق و چشم‌انتظار یک توفان شن در بهرام نیستند. به نوشته‌ی این مقام‌ها، خودروی آپورچونیتی ناسا (فرصت، Opportunity) برای ادامه‌ی راهش نیاز به نور خورشید دارد و در زمان توفان شن سراسری خاموش می‌شود. و فرودگر انسایت ناسا (InSight) قرار است در ماه می امسال راهی بهرام شود و در ماه نوامبر بر سطح آن بنشیند؛ اگر یک توفان شن سراسری پیش از فرود آن رخ دهد، برنامه‌ریزان ماموریت احتمالا برای یک ورود به مدار، فرود، و نشستن امن نیاز به تنظیم پارامترها خواهند داشت. این توفان حتی بر مدارگردها هم اثر خواهد گذاشت زیرا دیدشان را محدود می‌کند.

با این حال هر زمانی که توفان شن رخ دهد کاوشگرهای روباتیک فرصتی خوب برای به دست آوردن آگاهی بیشتر از تاثیر آن بر جو سیاره‌ی سرخ به دست خواهند آورد.

مقام‌های ناسا می‌افزایند: «پیش از رسیدن مدارگرد می‌ون (MAVEN) به بهرام، بسیاری از دانشمندان فکر می‌کردند دسترفت هیدروژن از جو بالایی بهرام در روندی پایدار، همگام با تغییرات بادهای خورشیدی انجام می‌شود. داده‌های می‌ون و مارس اکسپرس با این الگو همخوانی ندارند، بلکه الگویی را نشان می‌دهند که بیشتر با فصل‌های سیاره سازگار است تا فعالیت خورشید.» منظور از می‌ون فضاپیمای مدارگرد تکامل جو و گازهای گریزای بهرام ناسا است.

گزارش این پژوهش روز دوشنبه ۲۳ ژانویه، در نشریه‌ی نیچر آسترونومی منتشر شد.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Red Planet - Mars - canyon - water - hematite - solar wind - planet - magnetic field - NASA - Mars Reconnaissance Orbiter - MRO - water vapor - Nicholas Heavens - Hampton University - Virginia - Hubble Space Telescope - European Space Agency - Mars Express orbiter - hydrogen - David Kass - Jet Propulsion Laboratory - Pasadena - California - Earth - Opportunity - InSight - MAVEN - solar wind - sun - Mars Atmosphere and Volatile Evolution - Nature Astronomy - Mars Global Surveyor

منبع: Space.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

سطح اروپا، ماه سیاره مشتری می‌تواند کاوشگرها را در خود فرو ببرد

* نشاندن یک کاوشگر روی سطح اروپا، ماهِ احتمالا زیست‌پذیرِ سیاره‌ی مشتری، می‌تواند از آنچه مهندسان پنداشته بودند هم سخت‌تر باشد.

سطح اروپا می‌تواند بی‌اندازه پوک (پُرمنفذ، متخلخل) باشد- تا ۹۵ درصد، از همین رو هر کاوشگری که بخواهد روی آن فرود بیاید ممکن است با خطر فرو رفتن در گونه‌ای باتلاق شنی فرازمینی روبرو شود.

نواری به گستردگی ۷۵۰ در ۳۵۰ کیلومتر از سطح اروپا، ماه یخی سیاره‌ی مشتری

گروه پژوهشگران ویژگی‌های بازتابندگی چند پیکره‌بندی گوناگون از گَرد اکسید آلومینیوم را در آزمایشگاه اندازه گرفتند- ماده‌ای که به گفته‌ی آنان، همسان خوبی برای مواد سطح اجرام روشن و بی‌هوایی مانند اروپا است که اقیانوسی از آب مایع زیر پوسته‌ی یخی‌اش دارد.

آنها پی بردند که گَردی از ذرات بسیار ریز با فضای بسیار میانشان (ماده‌ای با چگالی کمتر از برفِ تازه نشسته) در چندین ویژگی بازتابندگی کلیدی با سطح واقعی اروپا اشتراک دارد.

ولی اعضای گروه می‌گویند این پژوهش تازه حرف آخر درین باره نیست.

رابرت نلسون، نویسنده‌ی اصلی پژوهش و دانشمند ارشد بنیاد علوم سیاره‌ای در توسان آریزونا می‌گوید: «تا پیش از فرود کاوشگر روباتیک لونا-۲ بر سطح ماه در سال ۱۹۵۳ (نخستین ساخته‌ی دست بشر که بر سطح دنیایی بیرون از زمین نشست)، نگرانی‌هایی درین باره وجود داشت. آن زمان احتمال می‌رفت ماه شاید پوشیده از غبار کم‌چگالی باشد که فضانوردان آینده را در خود فرو ببرد. به هر حال باید این را به یاد داشته باشیم که با رصد اجرامی مانند اروپا در طول موج‌های دیدنی (مریی)، تنها می‌توانیم چند میکرونِ بیرونیِ سطح آنها را بررسی کنیم.»

اروپا یکی از هدف‌های ویژه‌ی ناساست: این سازمان برنامه‌ای برای گذر از کنار از کنار این ماه یخی دارد که انتظار می‌رود در دهه‌ی ۲۰۲۰ آغاز شود. این کاوشگر که "یوروپا کلیپر" نامیده شده، با دستگاه‌های گوناگونش به بررسی اقیانوس زیرزمینی اروپا و ارزیابی زیست‌پذیری آن خواهد پرداخت.

همچنین کنگره‌ی آمریکا بودجه‌ای به ناسا برای نشاندن کاوشگری روی سطح اروپا اختصاص داده. ناسا در فکر اینست که به جز کلیپر، یک سطح‌نشین هم به سوی اروپا بفرستد.

این پژوهش تازه در شماره‌ی ۱ مارس نشریه‌ی ایکاروس منتشر خواهد شد.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Jupiter - moon - Europa - quicksand - reflectance - aluminum oxide - Luna 2 - Robert Nelson - Planetary Science Institute - Tucson - Arizona - wavelength - habitability - Europa Clipper - Congress - NASA - lander - Icarus

منبع: Space.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

مرداب پرستاره

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

در این تصویر که از جایی در سان پدرو د آتاکامای شیلی گرفته شده، یکی از چند آبگیر نمک‌زارهای بیابان آتاکاما را می‌بینیم که چشم به آسمان پرستاره‌ی شبانه دوخته و روشنایی‌های آن را در خود بازتابانده.

شکاف‌های تیره از غبار کیهانی، توده‌های ستاره‌ای، و سحابی‌های مرکز کهکشان راه شیری همگی دارند از سمت خاور، پشت افق آتشفشانی بالا می‌آیند.

این چشم‌انداز آرام و دلپذیر از پیوند شش نما درست شده که در سحرگاه ۱۵ ژانویه گرفته شده بودند، و سیاره‌ی مشتری و بهرام را نزدیک به هم نشان می‌دهد.

این سیاره‌های درخشان نزدیک دایره‌البروج، و غرق در تابش نور برجگاهی (منطقه‌البروجی‌)اند که از بازتاب نور خورشید توسط غبارهای درون صفحه‌ی سامانه‌ی خورشیدی پدید آمده و از مرکز کهکشان رو به بالا، سمت چپ گسترده شده.

بالای افق جنوب (سمت راست) هم ابرهای ماژلانی بزرگ و کوچک که کهکشان‌های ماهواره‌ای راه شیری‌اند را می‌بینیم.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

laguna - Atacama Desert - salt flat - San Pedro de Atacama - Chile - planet - Earth - star - nebula - Milky Way galaxy - volcanic - Jupiter - Mars - Solar System - Zodiacal light - Large and Small clouds of Magellan

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

جستجوی زندگی فرازمینی: اکسیژن تنها کافی نیست

تلسکوپ‌های آینده، از جمله جیمز وب می‌توانند نشانه‌های زندکی را در سیاره‌های فراخورشیدی بیابند. امروز وجود اکسیژن/ازن در جو زمین نشانه‌ی زندگی در آنست ولی در روزگاران گذشته، آمیزه‌ای از گازها ردپای زیستی زمین بودند.

شاید برای یافتن نشانه‌های زندگی بیگانه باید به گذشته‌ی زمین خودمان نگاه کنیم. ما توانایی دیدن مستقیم گیاهان یا جانوران روی سیاره‌های بیگانه را نداریم -میکروب‌ها که جای خود دارند- ازهمین رو باید در پی این باشیم که شیوه‌ی تاثیر احتمالی آنها بر جو سیاره‌هایشان را بفهمیم. برای این کار هم شبیه‌سازی از گازهای درون جو زمین در روزگاران گذشته می‌تواند راهنمای ما باشد.

به جز فرآیند نورساخت (فتوسنتز)، راه‌های کمی برای تولید مقدار فراوان اکسیژن وجود دارد، از همین روو جستجوی اکسیژن راه خوبی برای یافتن زندگیست. ولی می‌دانیم که نورساخت و زندگی در نبودِ اکسیژن فراوان هم می‌توانند وجود داشته باشند. [در همین زمینه: * اکسیژن نشانه قطعی زندگی روی سیاره‌های بیگانه نیست]

بررسی‌های زمین‌شناختی نشان می‌دهند که زمین در زمان میان دوران آرکئن (نخست‌زیستی، ۴ تا ۲.۵ میلیارد سال پیش)، و دوران پروتروزوئیک (پیشین‌زیستی که ۵۰۰ میلیون سال پیش پایان یافت) اکسیژن چندانی برای ردیابی نداشته. ولی این را هم می‌دانیم که زمین در همان روزگار میزبان زندگی بوده.

جاشوا کریسنسن-تاتن از دانشگاه واشنگتن در سیاتل می‌گوید: « جوهای پُراکسیژن می‌توانند بسیار کمیاب باشند. حتی زمین هم در دوره‌های گوناگون تاریخش اکسیژن چندانی نداشته. به همین دلیل ما نمی‌خواهیم همه‌ی سرمایه‌مان را تنها روی یک چیز بگذاریم.»

ردگیری متان

اخترزیست‌شناسان می‌گویند اگر یک فراسیاره‌ (سیاره‌ی فراخورشیدی‌) دارای اکسیژنی نباشد که نشانگر زندگی در آن باشد، می‌توانیم گازهایی را در آن جستجو کنیم که در حالت عادی نمی‌توانند بیش از یک دهه با هم وجود داشته باشند، مگر این که چیزی یا موجود زنده‌ای، آنها را به طور پیوسته تولید و بازیابی کند.

کریسنسن-تاتن و همکارانش برای یافتن آمیزه‌ی مناسب از چنین گازهایی به سراغ گذشته‌ی زمین رفتند و گازهایی که در روزگار آغازین زمین وجود داشتند، و چگونگی همزیستی‌شان را بررسی کردند.

آنها پی بردند که آمیزه‌ای از متان، نیتروژن، آب، و دی‌اکسید کربن می‌توانسته‌اند نخستین نشانه‌ای زندگی باشند. کریسنسن-تاتن می‌گوید: «این چهار ماده‌ی شیمیایی نمی‌توانند با هم وجود داشته باشند- آنها واکنش انجام داده و همه‌ی متان‌ها را حذف می‌کنند. در روزگار آغازین زمین، جانداران میکروبی انبوهی از متان تولید می‌کردند و به همین دلیل متان از این گروه چهارنفره حذف نشد.»

همچنین، سازوکار تولید متان توسط جانداران (ارگانیسم‌ها) بسیار ساده‌تر از تولید اکسیژن توسط آنهاست. این بدان معناست که زندگی متان‌ساز می‌تواند شایع‌تر از زندگی اکسیژن‌ساز، و بنابراین یافتنش هم آسان‌تر باشد.

عصر تازه‌ای در جستجوی بیگانگان

تلسکوپ فضایی جیمز وب که سال ۲۰۱۹ راهی فضا خواهد شد، به همراه چندین تلسکوپ روی زمین، می‌توانند همنهش جو فراسیاره‌ها را بررسی کنند. کریسنسن-تاتن می‌گوید آنها نه تنها باید به جستجوی آمیزه‌ی متان، نیتروژن، آب، و دی‌اکسید کربن بپردازند، بلکه باید نبودِ مونوکسید کربن را هم بررسی کنند. بیشتر فرآیندهای غیرزیستی که متان و دی‌اکسید کربن را با هم تولید می‌کنند، می‌توانند مونوکسید کربن هم تولید کنند.

به گفته‌ی کریسنسن-تاتن حتی اگر زندگی در دنیاهای بیگانه بسیار متفاوت با زندگی زمینی باشد، باز هم احتمالش هست که بتواند متان تولید کند و این می‌تواند یک چراغ راهنما برای ما باشد. وی می‌گوید: «زندگی در همه جا ناچارست از قانون‌های فیزیک و شیمی پیروی کند. جاندار باید راهی برای سازگاری با محیطش پیدا کند. ناچارست انرژی‌ای که در دسترسش است را به کار ببرد، پس تولید متان چیز چندان بعیدی نیست.»

پژوهشنامه‌ی این دانشمندان در شماره‌ی ۲۴ ژانویه‌ی نشریه‌ی ساینس ادونسز منتشر شده است.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

alien life - Earth - plant - animal - microbe - planet - oxygen - photosynthesis - Archaean - Proterozoic - microbial life - Joshua Krissansen-Totton - University of Washington - Seattle - exoplanet - astrobiologist - methane - nitrogen - water - carbon dioxide - organism - microbe - James Webb Space Telescope - carbon monoxide -

منبع: newscientist

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

نخستین سلفی خودروی کنجکاوی در سال ۲۰۱۸

خودروی کنجکاوی ناسا در ۱۹۴۳مین "سول" کاوش در سیاره‌ی بهرام، این عکس را در بخش جنوبی پشته‌ی ورا روبین از خود گرفت. گفتنی‌ست هر "سول" برابر با یک روز خورشیدی روی سیاره‌ی بهرام است که حدود ۴۰ دقیقه بلندتر از یک روز زمینیست. سول ۱۹۴۳ کنجکاوی در روزشمار زمینی برابر با ۲۳ ژانویه‌ی ۲۰۱۸ بود.

این سراسرنمای موزاییکی که نگارش برهم‌کنشی ۳۶۰ درجه‌ی واقعیت مجازی آن هم منتشر شده، از پیوند ۶۱ عکس درست شده که همگی به کمک دوربین دستی کنجکاوی (ماهلی،MAHLI) گرفته شده‌اند. عکس‌هایی که خود بازو در آنها بوده حذف شده‌. تصویر گسترده‌ی پس‌زمینه هم توسط دوربین ماستکم خودرو (Mastcam) در سول ۱۹۰۳ گرفته شده بوده.

بالاترین جای خودرو، روی دوربین ماستکم، دستگاه لیزرافکن شمکم (ChemCam) را می‌بینیم که ستیغ کوه شارپ در دوردست را پشت خود پنهان کرده.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

sol - Mars - Curiosity Rover - selfie - Vera Rubin Ridge - solar day - Earth - VR - panorama - Mars Hand Lens Imager - MAHLI - Mastcam - laser - ChemCam - Mount Sharp

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

جستجوی ویروس‌ها در فضا

* احتمالا شما هم درباره‌ی رشته‌ای به نام اخترزیست‌شناسی شنیده‌اید، ولی درباره‌ی اخترویروس‌شناسی چه؟

از آنجایی که ویروس‌ها به عنوان شایع‌ترین گونه‌ی زیستی در زمین شناخته شده‌اند، پس شاید فکر کنید تاکنون پژوهش‌های بیشماری هم برای یافتن آنها در فضا انجام شده. همین فکر را می‌کنید، نه؟

خوب اشتباه می‌کنید.

تا امروز، تقریبا هیچ پژوهشی درباره‌ی احتمال "زندگی" ویروس‌ها در فضا یا در سیاره‌های دیگر انجام نشده. ولی اکنون استاد زیست‌شناسی دانشگاه ایالتی پورتلند، کن استدمن می‌خواهد آغازگر این جستجو باشد.

بر پایه‌ی مقاله‌ای که در نشریه‌ی آسترولوجی منتشر شده، نظر استدمن و همکارانش اینست که اکنون زمان آن فرا رسیده تا اخترشناسان با آغاز کاوش فضا برای یافتن ویروس‌ها، جستجوی کیهانی خود برای زندگی را گسترش دهند. استدمن می گوید: «بیش از یک سده از کشف نخستین ویروس‌ها گذشته. اکنون که ویروس‌شناسی وارد دومین سده‌اش شده، ما هم می‌توانیم کاوش و بررسی آنها بیرون از سیاره‌مان را آغاز کنیم.»

استدمن می‌گوید شمار ویروس‌ها روی زمین ۱۰ تا ۱۰۰ برابر دیگر گونه‌های سلولی است. و روی دیگر سیاره‌ها و همچنین ماه‌هایشان نیز می‌تواند چنین باشد. افزون بر این، بسیاری از پژوهشگران بر این گمانند که ویروس‌ها نقش عمده‌ای در پیدایش زندگی [روی زمین] داشته‌اند. بر پایه‌ی گزارش آکادمی میکروبیولوژی آمریکا، "بدون ویروس‌ها زندگی روی زمین بسیار متفاوت می‌شد یا شاید اصلا پدید نمی‌آمد."

استدمن می‌گوید: «ما امیدواریم با ارایه‌ی این مقاله الهام‌بخش دانشمندان برای افزودن پژوهش ویروس‌ها به رشته‌ی اخترزیست‌شناسی، و همچنین شناسایی پرسش‌های کلیدی بی‌پاسخ در اخترویروس‌شناسی، به ویژه درباره‌ی یافتن رد پای زیستی ویروس‌ها و امکان گسترش آنها در فضای بیرون از زمین باشیم»

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

astrobiology - astrovirology - virus - Earth - Portland State University - Ken Stedman - life - virology - cellular organism - moon - American Academy of Microbiology

منبع: astronomy.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

یک "چرخ ارابه" در ژرفای فضا

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

دو کهکشان با برخورد به یکدیگر، به گونه‌ای شانسی پیکره‌ای بسیار آشنا را در مقیاس کیهانی پدید آورده‌اند: کهکشان چرخ ارابه.

این چرخ ارابه بخشی از یک گروه کهکشانی در فاصله‌ی حدود ۵۰۰ میلیون سال نوری زمین است و در صورت فلکی سنگتراش دیده می‌شود. دو کهکشان کوچک‌تر دیگر این گروه هم سمت چپ چارچوب به چشم می‌خورند.

لبه‌ی کهکشان چرخ ارابه یک ساختار حلقه-مانند غول‌پیکر به قطر ۱۵۰ هزار سال نوریست و از ستارگان جوان، بزرگ، و بی‌اندازه درخشان تشکیل شده است.

هنگامی که دو کهکشان با هم برخورد می‌کنند، از درون یکدیگر می‌گذرند ولی بسیار کم پیش می‌آید برخوردی میان تک‌ستارگان آنها رخ دهد. با این حال میدان‌های گرانشی دو کهکشان در اثر برخورد به طور جدی به هم می‌ریزد.

در حقیقت نمای چرخ-مانند کهشان چرخ ارابه دستاورد آشفتگی‌های گرانشی است که در اثر گذشتن یک کهکشان کوچک‌تر از درون یک کهکشان بزرگ‌تر پدید آمده. در این رویداد، موج شوکی پدید آمد که گاز و غبارهای میان‌ستاره‌ایِ را فشرد و با گسترش خود، موجی از ستاره‌زایی به راه انداخت که از نقطه‌ی برخورد رو به بیرون جابجا شد، درست مانند موجی که از افتادن یک سنگ در یک آبگیر بر سطح آن پدید می‌آید.

در کهکشان چرخ ارابه، کهکشان بزرگ‌تر به احتمال بسیار در آغاز یک کهکشان مارپیچی بوده، چیزی مانند راه شیری خودمان، که در اثر برخورد به این روز افتاده و به یک چرخ ارابه تبدیل شده.

ولی... بر سر کهکشان کوچک‌تر چه آمده؟

بر پایه‌ی بررسی‌ها و شبیه‌سازی‌ها و ردگیری هیدروژن خنثا، این کهکشان که از سمت چپ وارد کهکشان بزرگ‌تر شده بوده، از درون آن گذشته و اکنون حدود ۲۵۰ هزار سال نوری از کهکشان چرخ ارابه دور شده است که در گوشه‌ی بالا، سمت چپ تصویر دوم دیده می‌شود.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Cartwheel Galaxy - group of galaxies - constellation Sculptor - star - gravitational field - galaxy - star formation - spiral - Milky Way

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

"ابرماه آبی خون" در ۳۱ ژانویه، و فرصت طلایی دانشمندان

* ماه‌گرفتگی ۳۱ ژانویه فرصتی ویژه برای یک گروه از دانشمندان است تا ماه را با دوربین‌های گرمایی بررسی کنند.

در یک همرویدادی نامعمول، سه رویداد مربوط به ماه با هم رخ می‌دهند و پدیده‌ای که "ابرماه آبی خون" نامیده شده را پدید می‌آورند. ماه کامل شب سی و یکم، دومین ماه کامل در ژانویه خواهد بود، چیزی که به نام "ماه آبی" خوانده می‌شود؛ این نخستین ماه آبی سال ۲۰۱۸ است. همچنین، ماه تقریبا در همان هنگام به نزدیک‌ترین نقطه‌ی مدارش به زمین (نقطه‌ی پیرازَم یا حضیض) هم می‌رسد و کمی روشن‌تر و بزرگ‌تر از ماه‌های کامل دیگر دیده خواهد شد. بنابراین ماه کامل شب سی و یکم یک "ابرماه" نیز خواهد بود.

گام‌های ماه‌گرفتگی ۳۱ ژانویه به ساعت منطقه‌ی زمانی اقیانوس آرام- تصویر بزرگ‌تر

افزون بر اینها، در بامداد ۳۱ ژانویه نیز یک ماه‌گرفتگی رخ خواهد داد، پدیده‌ای که رنگ سرخ تیره‌ای به ماه می‌دهد و از همین رو ماه در زمان گرفتگی به نام "ماه خون" هم شناخته می‌شود.

ماه‌گرفتگی فرصتی برای پژوهشگرانست تا تغییراتی که به هنگام سرد شدن سریع سطح ماه در آن رخ می‌دهد را ببینند. این اطلاعات می‌تواند به آنها در شناخت ویژگی‌های سنگپوشه‌ی ماه (آمیزه‌ی خاک و قلوه سنگ آن) و چگونگی تغییرات آن در گذر زمان کمک کند.

نوآه پترو، دانشمند ماموریت مدارگرد شناسایی ماه ناسا (ام‌آراو) می‌گوید: «در زمان ماه‌گرفتگی‌ها، دمای سطح ماه آنچنان افت ناگهانی چشمگیری می‌کند که انگار در عرض چند ساعت، از درون اجاق وارد فریزر شود.»

به طور معمول، این ورود و خروج ماه از تاریکی و افت و خیزِ همزمانِ دمای آن در درازنای یک روز ماه رخ می‌دهد که برابر با ۲۹ و نیم روز زمینیست. این تغییرات در ماه گرفتگی به شکل دور تند انجام می‌شوند.

این بررسی از رصدخانه‌ی هالکالا در هاوایی، و در طول موج‌های نادیدنی گرمایی (فروسرخ) انجام می‌شود. چنین پژوهشی در گذشته چند بار دیگر هم انجام شده بوده. در آن موارد، جاهای ویژه‌ای از سطح ماه برگزیده شده بود تا ببینند در زمان ماه‌گرفتگی، چقدر گرمای خود را نگه می‌دارند.

در زمان ماه‌گرفتگی، قرص ماه به رنگ سرخ تیره
در می‌آید. از همین رو ماه‌ِ گرفته شده را به نام
"ماه خون" هم می‌شناسند

پل هِین از آزمایشگاه جوی و فیزیک فضا در دانشگاه کلرادو بولدر می‌گوید: «اگر با یک دوربین گرمایی نگاه کنیم می‌بینیم که به هنگام ماه‌گرفتگی کل سرشت ماه دگرگون می‌شود. در تاریکی، دهانه‌ها و دیگر ویژگی‌های آشنای آن دیده نمی‌شوند، و مناطق پیرامون برخی دهانه‌ها که در زمان معمولی بی‌نام و توصیف نشده‌ هستند آغاز به "درخشش" می‌کنند، زیرا سنگ‌هایشان هنوز گرم است.»

سرعت دسترفت گرما از سطح بستگی به بزرگی سنگ‌ها و ویژگی‌های مواد، از جمله همنهش (ترکیب)، میزان پوکی (تخلخل)، و نرم و کُرکوار بودن آنها دارد.

فضاپیمای ال‌آراو که از ۲۰۰۹ در مدار ماه است تاکنون با دستگاه پرتوسنج فروسرخ خود (Diviner) داده‌های بسیاری درباره‌ی تغییرات دمایی فصلی و شبانه‌روزی ماه به زمین فرستاده. این تغییرات بلندمدت‌تر آگاهی‌هایی درباره‌ی ساختارهای بزرگ‌تر ماه و ویژگی‌های کلی چند اینچِ بالاییِ سنگپوشه‌ی ماه به دانشمندان می‌دهد. تغییرات کوتاه مدتی که در زمان ماه‌گرفتگی رخ می‌دهند بر ویژگی‌های مواد نرم و لایه‌ی سنگپوشه‌های رویی اثر می‌گذارند.

دانشمندان با مقایسه‌ی این دو گونه اطلاعات می‌توانند تغییرات برخی از مناطق ویژه را ببینند- برای نمونه، نقش‌های پیچ و تاب‌ (lunar swirls) در راینر گاما (Reiner Gamma) یا یک دهانه‌ی برخوردی و آوارهای سست و آزاد پیرامونش.

این گونه اطلاعات برای هدف‌های کاربردی از جمله جستجوی جاهای مناسب فرود؛ و همچنین کمک به پژوهشگران در بررسی فرگشت ودگرگونی سطح ماه سودمند است. پترو می‌گوید: «این پژوهش‌ها به ما کمک می‌کنند تا نقش و اثر برخوردهای بزرگ و کوچک بر دگرگونی‌های سطح ماه در بازه‌های زمانی زمین‌شناختی را بشناسیم.»

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

lunar eclipse - Moo - thermal camera - blue moon - supermoon - Earth - blood moon - regolith - Noah Petro - NASA - Lunar Reconnaissance Orbiter - LRO - Goddard Space Flight Center - Greenbelt - Maryland - Haleakala Observatory - Maui - Hawaii - wavelength - Paul Hayne - Laboratory for Atmospheric and Space Physics - University of Colorado - Boulder - crater - Diviner - lunar swirl - Reiner Gamma - impact crater -

منبع: nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

بچه قورباغه‌های ارابه‌ران

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۲.۵ مگ)

در این نمای نزدیک تلسکوپی، سحابی گسیلشی کم‌نور آی‌سی ۴۱۰ را می‌بینیم.

اینجا همچنین دو ساکن تماشایی این برکه‌ی پر از گاز و غبار کیهانی را نیز در پایین و سمت چپ مرکز چارچوب می‌بینیم: "بچه قورباغه‌های آی‌سی ۴۱۰".

خود این سحابی که بخشی از آن پشت غبارهای پیش‌زمینه (نزدیک تر به ما) پنهان شده، ان‌جی‌سی ۱۸۹۳ را در بر گرفته، یک خوشه‌ی ستاره‌ای باز و جوان. ستارگان به شدت داغ و درخشان این خوشه که همین ۴ میلیون سال پیش از دل این ابر میان‌ستاره‌ای ساخته شده‌اند، با پرتوهای پرانرژی خود گازهای پیرامون را برافروخته و روشن کرده ‌اند.

این دو بچه قورباغه با درازای حدود ۱۰ سال نوری، از گاز و غبار خنک‌تر و چگال‌تر درست شده‌اند و به احتمال بسیار، در دلشان ستارگانی تازه دارد ساخته می‌شود. سرهای این دو قورباغه از بادها و پرتوهای ستارگان خوشه تراش خورده و لبه‌ای از گاز یونیده‌ی درخشان دارند، و دُمشان نیز از مرکز خوشه به بیرون پس زده شده است.

آی‌سی ۴۱۰ با فاصله‌ی تقریبی ۱۰ هزار سال نوری از زمین در صورت فلکی پر از سحابی "ارابه‌ران" جای دارد.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Tadpole - IC 410 - emission nebula - NGC 1893 - galactic cluster - star - star formation - ionized gas - constellation Auriga

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

شمال، جنوب، شرق، غرب: چهره‌های یک خوشه کهکشانی

این خوشه‌ی کهکشانی زیبا که نمایی مانند انبوه کرم‌های شب‌تاب بر پهنه‌ی تاریک کیهان دارد، به همراه بی‌شمار ستاره و کهکشانِ مارپیچی پیش‌زمینه در آسمان می‌درخشد. این خوشه که ای۱۷۵۸ان (A1758N) نام دارد، خودش زیرخوشه‌ی آبل ۱۷۵۸ است، یک خوشه‌ی غول‌پیکر از صدها کهکشان در فاصله‌ی ۳.۲ میلیارد سال نوری زمین و در صورت فلکی تازی‌ها. شاید در این عکس که توسط تلسکوپ فضایی هابل گرفته شده همه چیز آرام به نظر برسد، ولی واقعیت اینست که این زیرخوشه از دو ساختار کوچک‌تر تشکیل شده که دارند در روندی پرآشوب به هم می‌پیوندند.

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۱.۷ مگ) و بسیار بزرگ‌تر (۲۳.۹ مگ)

اگرچه ای۱۷۵۸ اغلب زیر سایه‌ی همتایان پرآوازه‌ترش بوده (مانند خوشه‌های کوره و پاندورا)، ولی شگفتی‌هایی بیشتر از سهم خود دارد. این خوشه نخستین بار در سال ۱۹۵۸ شناسایی شد و در آغاز آن را یک خوشه‌ی یگانه‌ی بزرگ پنداشتند. ولی حدود ۴۰ سال بعد، اخترشناسان یک بار دیگر به سراغش رفته و با تلسکوپ پرتو X ماهواره‌ی ROSAT بررسی‌اش کردند، و این بار چیزی شگفت‌انگیز یافتند: این خوشه یک توده‌ی یگانه از کهکشان ها نیست، بلکه دو تاست!

از آن زمان تاکنون آبل ۱۷۵۸ بارها توسط رصدخانه‌های گوناگون رصد شده -هابل، رصدخانه‌ی پرتو X چاندرای ناسا، ایکس‌ام‌ام-نیوتن اِسا، و چندین تلسکوپ دیگر- و اکنون دیگر می‌دانیم که این خوشه نه تنها ساختاری دوگانه دارد، بلکه تاریخ پیچیده‌ای هم داشته. این خوشه از دو زیرخوشه‌ی بزرگ تشکیل شده که حدود ۲.۵ میلیون سال نوری از هم فاصله دارند. این دو زیرخوشه که به نام‌های ای۱۷۵۶ان (شمالی) و ای۱۷۵۸اس (جنوبی) شناخته می‌شوند، در قید گرانش یکدیگرند ولی برخورد و برهم‌کنشی میانشان دیده نمی‌شود.

در این عکسِ هابل تنها ساختار شمالی این خوشه را می‌بینیم، ای۱۷۵۸ان. خود ای۱۷۵۸ان هم از دو زیرساختار باختری (ای۱۷۵۸ان‌دبلیو) و خاوری (ای۱۷۵۸ان‌ئی) تشکیل شده. آشفتگی‌هایی درون هر یک از این زیرساختارها دیده می‌شود- گواه نیرومندی که نشان می‌دهد آنها دستاورد برخورد و ادغام دو خوشه‌ی کوچک‌تر هستند.

بررسی‌ها همچنین یک هاله‌ی رادیویی و دو "یادگاره‌ی رادیویی" (radio relics) در آبل ۱۷۵۸ را آشکار کرده‌اند. این ساختارهای رادیویی از چشم هابل پنهانند ولی تلسکوپ‌های رادیویی هاله‌ای با پیکره‌ی عجیب پیرامون خوشه یافته‌اند. هاله‌های رادیویی چشمه‌های گسترده‌ای از پرتوهای رادیویی افشان (نامتمرکز) هستند که به طور معمول گرداگرد مرکز خوشه‌های کهکشانی دیده می‌شوند. به باور دانشمندان این ساختارها زمانی پدید می‌آیند که خوشه‌ها با هم برخورد می‌کنند و ذرات پرسرعت را بیش از پیش شتاب می‌دهند و به سرعت‌های بسیار بالاتری می‌رسانند، و بنابراین وجود هاله‌های رادیویی نشانگر این خواهد بود که خوشه هنوز در فرآیند شکل‌گیری و ادغام به سر می‌برد.

برخوردهایی مانند آنچه برای ای۱۷۵۸ان در جریانست پرانرژی‌ترین رویدادهای کیهانند- تنها خود مهبانگ از آنها نیرومندتر بود. شناخت چگونگی ادغام‌های خوشه‌ها به اخترشناسان در شناخت چگونگی رشد و فرگشت ساختارها در کیهان کمک می‌کند. همچنین در بررسی ماده‌ی تاریک، محیط درون‌خوشه‌ای، و کهکشان‌ها، و چگونگی برهم‌کنش این سه جزء با هم -به ویژه در زمان ادغام- نیز اخترشناسان را یاری خواهد داد.

تلسکوپ فضایی هابل این عکس را به کمک دوربین پیمایشی پیشرفته‌ (ACS) و دوربین میدان‌گسترده‌ی شماره ۳ی خود (WFC3) و به عنوان بخشی از یک برنامه‌ی رصدی گسترده به نام RELICS گرفته. در این برنامه از ۴۱ خوشه‌ی بزرگ کهکشانی تصویربرداری می‌شود تا با بهره از آنها به عنوان عدسی‌های گرانشی، به جستجوی کهکشان‌های درخشان دوردست بپردازند. این کهکشان‌ها سپس به کمک تلسکوپ‌های کنونی و همچنین در آینده با تلسکوپ فضایی جیمز وب (JWST) با جزییات بیشتری بررسی خواهند شد.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

firefly - galaxy cluster - star - spiral galaxy - A1758N - Abell 1758 - NASA - ESA - Hubble Space Telescope - sub-cluster - Fornax Cluster - Pandora’s Cluster - ROSAT - X-ray - Chandra X-ray Observatory - XMM-Newton - A1758S - A1758NE - A1758NW - radio halo - radio relics - radio - galaxy cluster - Big Bang - dark matter - Advanced Camera for Surveys - AC - Wide Field Camera 3 - WFC3 - RELICS - cosmic lense - CSA - James Webb Space Telescope

منبع: spacetelescope

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

شبیه‌سازی پیچ و تاب‌های باد خورشیدی

شاید در زمان خواندن این نوشته در حال قهوه خوردن باشید. نوشیدنی‌تان را که با قاشق به هم می‌زنید تاوه‌هایی (پیچاب‌هایی) در آن درست می‌شود که وامی‌پاشند و به گیژاوهای کوچک‌تر (گرداب‌های کوچک با جهت مخالف) تبدیل می‌شوند و سرانجام به کلی ناپدید می‌گردند. این را می‌توان به عنوان آبشاری از تاوه‌های بزرگ به کوچک توصیف کرد. افزون بر این، حرکت قاشق باعث می‌شود مایع داغ با هوای خنک تماس پیدا کند و گرما بهتر بتواند از آن به هوا گریزد و در نتیجه خنک شود.

یک چنین پدیده‌ای در فضا هم رخ می‌دهد، در ذرات اتمی بارداری که از خورشید بیرون می‌زنند و به نام پلاسمای باد خورشیدی شناخته می‌شوند، ولی با یک تفاوت کلیدی: در فضا هوایی نیست. انرژی‌ای که خورشید به بادهایش داده به آبشارهایی از آشفتگی‌های کوچک‌تر منتقل می‌شود، درست مانند قهوه‌ی ما، ولی دمای پلاسما به جای کاهش، رو به افزایش می گذارد زیرا هوای خنکی در کار نیست که جلوی بالا رفتنش را بگیرد.

این که پلاسمای باد خورشیدی دقیقا چگونه داغ می‌شود خودش یک موضوع داغ در دانش فیزیک فضاست، زیرا داغ‌تر از چیزیست که برای یک گازِ گسترنده انتظار می‌رود و تقریبا هیچ برخوردی هم وجود ندارد. دانشمندان دلیل احتمالی این گرمایش را در سرشت متلاطم پلاسمای باد خورشیدی دانسته‌اند.

شبیه‌سازی‌های ابررایانه‌ای پیشرفته می‌توانند در بررسی این حرکت‌های پیچیده به ما کمک کنند: تصویری که اینجا می‌بینید نمایی ثابت از یکی از همین شبیه‌سازی‌هاست. در اینجا پراکندگی (توزیع) چگالی جریان در پلاسمای پرآشوب باد خورشیدی را می‌بینیم. رشته‌ها و تاوه‌های موضعی به عنوان دستاورد آبشار انرژی متلاطم پدید آمده‌اند. رنگ‌های آبی و زرد شدیدترین جریان‌ها را نشان می‌دهند (آبی مقدارهای منفی و زرد مقدارهای مثبت).

این ساختارهای همدوس ایستا نیستند، بلکه با گذشت زمان دگرگون شده و با هم برهمکنش انجام می‌دهند. افزون بر این، میان نقاط برخورد، جریان بسیار شدید می‌شود، مناطقی از تنش مغناطیسیِ بالا پدید می‌آید و پدیده‌ای به نام بازپیوند مغناطیسی رخ می‌دهد؛ هنگامی که خطوط مغناطیسی با جهت مخالف، به هم می‌رسند می‌توانند به طور ناگهانی پیکره‌بندی تازه‌ای یافته و انرژی سهمگینی آزاد کنند که این می‌تواند به گرمایشی موضعی بیانجامد. [تصویر دوم را ببینید]

چگونگی رخ دادن بازپیوند مغناطیسی که در اثر برخورد دو خط میدان مغناطیسی که جهت مخالف هم دارند.

چنین رفتارهایی در فضا هم دیده شده‌اند، برای نمونه، ماهواره‌های اروپایی چهارقلوی کلاستر (Cluster) که در مدار زمین‌اند چنین پدیده‌هایی را در باد خورشیدی مشاهده می‌کند. کلاستر همچنین شواهدی از گیژاوهای آشفته به بزرگی دستکم ده‌ها کیلومتر یافته که در اثر برخورد باد خورشیدی به میدان مغناطیسی زمین پدید می‌آیند.

این آبشار انرژی می‌تواند در گرمایش کلی باد خورشیدی نقش داشته باشد، موضوعی که خورشیدگرد آینده‌ی سازمان فضایی اروپا، فضاپیمای سولار اوربیتر Solar Orbiter) هم به بررسی‌اش خواهد پرداخت.

در این میان، از بررسی آبشارهای آشفته‌ی تاوه‌ها در قهوه‌ی خود لذت ببرید!

در همین زمینه: * بادهای خورشید پیچنده و گردابی هستند

--------------------------------------------

تلگرام یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

vortex - eddy - cascade - electrically charged - atom - solar wind - plasma - Sun - space physics - supercomputer simulation - current density - magnetic stress - magnetic reconnection - magnetic field line - ESA - Cluster quartet - Solar Orbiter

منبع: esa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان