"ابرماه آبی خون" در ۳۱ ژانویه، و فرصت طلایی دانشمندان

* ماه‌گرفتگی ۳۱ ژانویه فرصتی ویژه برای یک گروه از دانشمندان است تا ماه را با دوربین‌های گرمایی بررسی کنند.

در یک همرویدادی نامعمول، سه رویداد مربوط به ماه با هم رخ می‌دهند و پدیده‌ای که "ابرماه آبی خون" نامیده شده را پدید می‌آورند. ماه کامل شب سی و یکم، دومین ماه کامل در ژانویه خواهد بود، چیزی که به نام "ماه آبی" خوانده می‌شود؛ این نخستین ماه آبی سال ۲۰۱۸ است. همچنین، ماه تقریبا در همان هنگام به نزدیک‌ترین نقطه‌ی مدارش به زمین (نقطه‌ی پیرازَم یا حضیض) هم می‌رسد و کمی روشن‌تر و بزرگ‌تر از ماه‌های کامل دیگر دیده خواهد شد. بنابراین ماه کامل شب سی و یکم یک "ابرماه" نیز خواهد بود.

گام‌های ماه‌گرفتگی ۳۱ ژانویه به ساعت منطقه‌ی زمانی اقیانوس آرام- تصویر بزرگ‌تر

افزون بر اینها، در بامداد ۳۱ ژانویه نیز یک ماه‌گرفتگی رخ خواهد داد، پدیده‌ای که رنگ سرخ تیره‌ای به ماه می‌دهد و از همین رو ماه در زمان گرفتگی به نام "ماه خون" هم شناخته می‌شود.

ماه‌گرفتگی فرصتی برای پژوهشگرانست تا تغییراتی که به هنگام سرد شدن سریع سطح ماه در آن رخ می‌دهد را ببینند. این اطلاعات می‌تواند به آنها در شناخت ویژگی‌های سنگپوشه‌ی ماه (آمیزه‌ی خاک و قلوه سنگ آن) و چگونگی تغییرات آن در گذر زمان کمک کند.

نوآه پترو، دانشمند ماموریت مدارگرد شناسایی ماه ناسا (ام‌آراو) می‌گوید: «در زمان ماه‌گرفتگی‌ها، دمای سطح ماه آنچنان افت ناگهانی چشمگیری می‌کند که انگار در عرض چند ساعت، از درون اجاق وارد فریزر شود.»

به طور معمول، این ورود و خروج ماه از تاریکی و افت و خیزِ همزمانِ دمای آن در درازنای یک روز ماه رخ می‌دهد که برابر با ۲۹ و نیم روز زمینیست. این تغییرات در ماه گرفتگی به شکل دور تند انجام می‌شوند.

این بررسی از رصدخانه‌ی هالکالا در هاوایی، و در طول موج‌های نادیدنی گرمایی (فروسرخ) انجام می‌شود. چنین پژوهشی در گذشته چند بار دیگر هم انجام شده بوده. در آن موارد، جاهای ویژه‌ای از سطح ماه برگزیده شده بود تا ببینند در زمان ماه‌گرفتگی، چقدر گرمای خود را نگه می‌دارند.

در زمان ماه‌گرفتگی، قرص ماه به رنگ سرخ تیره
در می‌آید. از همین رو ماه‌ِ گرفته شده را به نام
"ماه خون" هم می‌شناسند

پل هِین از آزمایشگاه جوی و فیزیک فضا در دانشگاه کلرادو بولدر می‌گوید: «اگر با یک دوربین گرمایی نگاه کنیم می‌بینیم که به هنگام ماه‌گرفتگی کل سرشت ماه دگرگون می‌شود. در تاریکی، دهانه‌ها و دیگر ویژگی‌های آشنای آن دیده نمی‌شوند، و مناطق پیرامون برخی دهانه‌ها که در زمان معمولی بی‌نام و توصیف نشده‌ هستند آغاز به "درخشش" می‌کنند، زیرا سنگ‌هایشان هنوز گرم است.»

سرعت دسترفت گرما از سطح بستگی به بزرگی سنگ‌ها و ویژگی‌های مواد، از جمله همنهش (ترکیب)، میزان پوکی (تخلخل)، و نرم و کُرکوار بودن آنها دارد.

فضاپیمای ال‌آراو که از ۲۰۰۹ در مدار ماه است تاکنون با دستگاه پرتوسنج فروسرخ خود (Diviner) داده‌های بسیاری درباره‌ی تغییرات دمایی فصلی و شبانه‌روزی ماه به زمین فرستاده. این تغییرات بلندمدت‌تر آگاهی‌هایی درباره‌ی ساختارهای بزرگ‌تر ماه و ویژگی‌های کلی چند اینچِ بالاییِ سنگپوشه‌ی ماه به دانشمندان می‌دهد. تغییرات کوتاه مدتی که در زمان ماه‌گرفتگی رخ می‌دهند بر ویژگی‌های مواد نرم و لایه‌ی سنگپوشه‌های رویی اثر می‌گذارند.

دانشمندان با مقایسه‌ی این دو گونه اطلاعات می‌توانند تغییرات برخی از مناطق ویژه را ببینند- برای نمونه، نقش‌های پیچ و تاب‌ (lunar swirls) در راینر گاما (Reiner Gamma) یا یک دهانه‌ی برخوردی و آوارهای سست و آزاد پیرامونش.

این گونه اطلاعات برای هدف‌های کاربردی از جمله جستجوی جاهای مناسب فرود؛ و همچنین کمک به پژوهشگران در بررسی فرگشت ودگرگونی سطح ماه سودمند است. پترو می‌گوید: «این پژوهش‌ها به ما کمک می‌کنند تا نقش و اثر برخوردهای بزرگ و کوچک بر دگرگونی‌های سطح ماه در بازه‌های زمانی زمین‌شناختی را بشناسیم.»

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

lunar eclipse - Moo - thermal camera - blue moon - supermoon - Earth - blood moon - regolith - Noah Petro - NASA - Lunar Reconnaissance Orbiter - LRO - Goddard Space Flight Center - Greenbelt - Maryland - Haleakala Observatory - Maui - Hawaii - wavelength - Paul Hayne - Laboratory for Atmospheric and Space Physics - University of Colorado - Boulder - crater - Diviner - lunar swirl - Reiner Gamma - impact crater -

منبع: nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان