سرعت گسترش کیهان بیش از برآوردهای پیشین است- آیا فیزیک ناشناخته‌ای در کارست؟

* بر پایه‌ی داده‌های تازه‌ی تلسکوپ فضایی هابل، کیهان دارد بسیار سریع‌تر از چیزی که انتظار می‌رفت گسترده می‌شود- و اخترشناسان می‌گویند شاید برای توضیح چرایی این سرعت نیاز به بازنویسی قوانین فیزیک داشته باشیم.

دانشمندان به کمک تلسکوپ فضایی هابل سنجش‌های دقیقی از نرخ گسترش (انبساط) کیهان انجام داده‌اند. ولی یافته‌های این رصدهای تازه با پیش‌بینی‌های گذشته ناهمخوانی دارد؛ پیش‌بینی‌های گذشته بر پایه‌ی مسیر گسترش کیهان اندکی پس از مهبانگ انجام شده بود.

پژوهشگران ۱۹ کهکشان، از جمله ان‌جی‌سی ۳۹۲ (چپ) و ان‌جی‌سی ۱۰۱۵ (راست) که به ترتیب، ۶۵ و ۱۱۸ میلیون سال نوری از زمین دورند را بررسی کردند. هر دو کهکشان دارای ستارگان متغیر قیفاووسی هستند که به پژوهشگران امکان دادند فاصله‌‌شان را اندازه بگیرند. اندازه‌ی بزرگ‌تر

تازه‌ترین یافته‌های تلسکوپ فضایی هابل که سنجش استوارتری از نردبان فاصله‌های کیهانی فراهم می‌کند، یک ناسازگاری آزاردهنده را نشان می‌دهد- بر پایه‌ی این یافته‌ها، نرخ گسترش کیهان سریع‌تر از چیزیست که از روی مسیر دیده شده‌اش اندکی پس از مهبانگ انتظار می‌رفت. پژوهشگران احتمال می‌دهند فیزیک تازه‌ای برای توضیح این ناسازگاری نیاز باشد.

آدام ریس، برنده‌ی نوبل و پژوهشگر اصلی می‌گوید: «اخترشناسان واقعا در توضیح این ناسازگاری سر در گم شده‌اند.» ریس اخترشناس بنیاد علمی تلسکوپ فضایی و استاد دانشگاه جانز هاپکینز است.

در این پژوهش، دانشمندان به کمک هابل فاصله‌ی دیگر کهکشان‌ها را با بهره از ستارگانی اندازه گرفت که درخشندگی متغیری دارند. این ستارگان که به نام متغیرهای قیفاووسی شناخته می‌شوند، به گونه‌ای پیش‌بینی‌پذیر کم‌نور و پرنور می‌شوند و پژوهشگران از این راه می‌توانند فاصله‌شان را اندازه بگیرند. سپس پژوهشگران با بهره از این داده‌ها نرخ گسترش کیهان که به نام ثابت هابل شناخته می‌شود را اندازه گرفته شد.

هشت متغیر قیفاووسی در کهکشان راه شیری که در این پژوهش به کار رفتند تا ۱۰ برابر دورتر از همه‌ی ستارگانی از این گونه بودند که تاکنون بررسی شده. بررسی آن قیفاووسی‌ها سخت‌تر از دیگران بوده زیرا میان ۶۰۰۰ تا ۱۲۰۰۰ سال نوری از زمین فاصله داشته‌اند. برای به دست آوردن این فاصله، پژوهشگران یک شگرد تازه پدید آوردند که به هابل اجازه می‌داد به گونه‌ی دوره‌ای، جایگاه یک ستاره را با نرخ ۱۰۰۰ بار در دقیقه بسنجد و از این راه، درخشندگی واقعی ستاره و فاصله‌ی آن با دقتی بیشتر اندازه گرفته شود.

این پژوهشگران یافته‌های خود را با داده‌های گذشته که از ماهواره‌ی اروپایی پلانک به دست آمده بود مقایسه کردند. پلانک در چهار سال ماموریتش، نقشه‌ی تابش زمینه‌ ریزموج کیهان (سی‌ام‌بی) که یادگار مهبانگ است را تهیه کرده بود. داده‌های این ماهواره نشان می‌داد که ثابت هابل میان ۶۷ و ۶۹ کیلومتر بر ثانیه بر مگارپارسک است (هر مگاپارسک حدود ۳ میلیون سال نوریست).

ولی ثابت هابل بر پایه‌ی داده‌های پلانک حدود ۹ درصد کمتر از ثابت پلانکیست که از داده‌های تازه‌ی هابل به دست آمده- این داده‌های تازه ثابت هابل را ۷۳ کیلومتر بر ثانیه بر مگاپارسک برآورد می‌کنند، و این نشان می‌دهد که کهکشان‌ها دارند سریع‌تر از چشمداشت‌ها حرکت می‌کنند.

ریس می‌گوید: «هر دو یافته از چندین راه آزموده شده‌اند، پس سوای یک رشته اشتباهات نامرتبط، احتمال فزاینده‌ای هست که این یک اشکال در داده‌ها نیست بلکه یک ویژگی کیهان است.»

یک توضیح احتمالی برای ناهمخوانی می‌تواند این باشد که انرژی تاریک (نیروی رازگونه‌ای که شتاب گسترش کیهان به آن نسبت داده شده) دارد کهکشان‌ها را با شدت بیشتری هل می‌دهد و از هم دور می‌کند. در این صورت، مقدار شتاب گسترش کیهان می‌تواند ثابت نباشد و با گذشت زمان تغییر کند.

پژوهشگران نرخ گسترش کیهان را با اندازه‌گیری فاصله‌ی چند ستاره‌ی متغیر قیفاووسی بسیار دوردست به دست اوردند. درخشندگی این ستارگان با نظمی تغییر می‌کند که به دانشمندان امکان می‌دهد فاصله‌شان را اندازه بگیرند. این هشت قیفاووسی تازه ۱۰ برابر دورتر از قیفاووسی‌های پژوهش‌های گذشته بودند. پژوهشگران سپس درخشش این ستارگان را با ابرنواخترهای درون کهکشانشان، و با درخشندگی ابرنواخترهای کهکشان‌های دورتر همسنجیدند (مقایسه کردند). در اندازه‌ی بزرگ‌تر

احتمال دیگر اینست که برهمکنش ماده‌ی تاریک با ماده‌ی معمولی یا تابش نیرومنتر از چیزیست که پنداشته می‌شد- ماده‌ی تاریک جوهره‌ای نادیدنیست که ۸۰ درصد ماده‌ی (جرم) درون کیهان را تشکیل داده.

یک احتمال دیگر وجود یک ذره‌ی زیراتمی تازه است که با سرعتی نزدیک به سرعت نور حرکت می‌کند و تنها گرانش بر آن اثر دارد. پژوهشگران ذرات ابَرسریع را نوترینوی سترون (یا نوترینوی نازا) نامیده‌اند، و همه‌ی آنها را به عنوان تابش تاریک می‌شناسند.

نمایندگان بنیاد علمی تلسکوپ فضایی می‌گویند: «هر یک از این احتمال‌ها می‌تواند محتوای کیهان آغازین را تغییر دهد و به ناهماهنگی‌ها و تناقض‌هایی در مدل‌های نظری بیانجامد. این ناهماهنگی‌ها می‌توانند مقدار غلطی برای ثابت هابلی که بر پایه‌ی مشاهدات کیهان آغازین به دست آمده در پی بیاورند که با ثابت هابل بر پایه‌ی مشاهدات تلسکوپ هابل ناسازگار باشد.»

این دانشمندان می‌خواهند با بهره از داده‌های هابل و رصدخانه‌ی فضایی اروپایی گایا جایگاه و فاصله‌ی دقیق ستارگان را بسنجند و برآوردهای نرخ گسترش کیهان را بهبود ببخشند. گزارش این پژوهش در نشریه‌ی آستروفیزیکال جورنال منتشر شده است.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه: 

Hubble Space Telescope - rate - Big Bang - Space Telescope Science Institute - STScI - Adam Riess - Nobel - Johns Hopkins University - galaxy - epheid variable - Hubble constant - Milky Way galaxy - Earth - star - European Space Agency - ESA - Planck satellite - cosmic microwave background - megaparsec - dark energy - dark matter - subatomic particle - speed of light - sterile neutrino - dark radiation - The Astrophysical Journal - Gaia - NGC 3972 - NGC 1015

منبع: Space.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

رویداد نامنتظره در یک کهکشان مارپیچی

این تصویر در اندازه‌ی کمی بزرگ‌تر

این نقطه‌ی روشن از کجا آمد؟

این پرسشی بود که برای اخترشناس آماتور، ویکتور بوزو، هنگامی که در سال ۲۰۱۶ داشت یک دوربین تازه را روی تلسکوپش آزمایش می‌کرد پیش آمد. وی نقطه‌ی روشن شگفت‌انگیزی را دید که ناگهان پدیدار شد- و روشن سر جایش ماند.

وی این پدیده‌ی نامنتظره را گزارش داد و پس از آن بود که اخترشناسان آن را یک ابرنواختر دانستند که درست همان لحظه داشته در طیف دیدنی (مریی) پدیدار می‌شده- تا پیش از آن هیچ ابرنواختری به این زودی در این گام رصد نشده بود.

در این تصویرِ پُروضوح که از پشت تلسکوپ فضایی هابل گرفته شده، کهکشان مارپیچی ان‌جی‌سی ۶۱۳ که این ابرنواختر در آن رخ داد را می‌بینیم؛ در چارچوب‌های پیوست هم عکس‌هایی که به فاصله‌ی یک ساعت، پیش و پس از رویداد گرفته شده بودند دیده می‌شود.

رصدهایی که پس از آن انجام شد نشان دادند که این ابرنواختر با عنوان اس‌ان ۲۰۱۶جی‌کی‌جی (SN 2016gkg) به احتمال بسیار انفجار یک ستاره‌ی ابرغول بوده، و بوسو هم به احتمال بسیار گامی از انفجار را به تصویر کشیده که در آن، موج انفجار از هسته به سطح ستاره رسیده و آن را شکافته و از آن بیرون زده بوده.

از آن جایی که اخترشناسان سال‌هاست کهکشان‌ها را در جستجوی ابرنواخترها زیر نظر دارند و تاکنون یک چنین رویداد "بیرون زدن" را ندیده بودند، چیزی که بوزو دیده را می‌توان هم‌ارز برنده شدن در یک لاتاری دانست.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Victor Buso - supernova - visible - spiral galaxy - NGC 613 - Hubble Space Telescope - SN 2016gkg - supergiant star - detonation wave - core - lottery

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

آندرومدا اصلا هم بزرگ‌تر از راه شیری نیست!

* کهکشان راه شیری دارد به سوی برخوردی کیهانی با همسایه‌اش، کهکشان زن در زنجیر یا آندرومدا پیش می‌رود. ولی گویا دانشمندان باید یک بازنگری درباره‌ی چگونگی این رویارویی انجام دهند: پژوهشی تازه نشان داده که آندرومدا کوچک‌تر از چیزیست که اخترشناسان می‌پنداشتند؛ این می‌تواند بر پیش‌بینی آنچه در این برخورد روی خواهد داد اثر بگذارد.

کهکشان‌های زن در زنجیر (آندرومدا) و راه شیری در هنگامه‌ی نبردی که ۴ میلیارد سال دیگر آغاز خواهد شد. این عکس نمای ثابتی از یک ویدیوی شبیه‌سازی است که آن را می‌توانید در کانال تلگرام یک ستاره در هفت آسمان ببینید

پژوهش‌های گذشته نشان می‌دادند که اندازه‌ی کهکشان آندرومدا دو یا سه برابر راه شیری‌ست، ولی یک روش تازه‌ برای اندازه‌گیری جرم کهکشان‌ها نشان می‌دهد که این نزدیک‌ترین همسایه‌ی بزرگ ما تقریبا هم‌اندازه‌ی کهکشان خودمانست. این بررسی تازه در مرکز بین‌المللی پژوهش‌های اخترشناسی رادیویی (ICRAR) انجام گرفته.

بر پایه‌ی این پژوهش، جرم کهکشان آندرومداهم‌ارز ۸۰۰ میلیارد خورشید است که تقریبا برابر با جرم راه شیریست.

این پژوهشگران برای اندازه‌گیری جرم آندرومدا از شگردی بهره گرفتند که در آن، سرعت مورد نیاز برای گریز از یک کهکشان اندازه گرفته می‌شود [سرعت گریز].

پراجوال کافله، نویسنده‌ی اصلی این پژوهش از دانشگاه استرالیای باختری (وسترن استرالیا) می‌گوید: «هنگامی که یک موشک به فضا پرتاب می‌شود، باید به سرعت [دستکم] ۱۱ کیلومتر بر ثانیه برسد تا بتواند بر کشش گرانشی زمین چیره شود. خانه‌ی کهکشانی‌مان، راه شیری بیش از یک تریلیون بار پرجرم‌تر از سیاره‌ی کوچکمان است، بنابراین برای گریختن از چنگ گرانش آن باید به سرعت ۵۵۰ کیلومتر بر ثانیه برسیم. ما این شگرد را برای اندازه‌گیری جرم کهکشان آندرومدا به کار بردیم.» [این دانشمندان سرعت گریز کهکشان آندرومدا را حدود ۴۷۰ کیلومتر بر ثانیه به دست آوردند]

به گزارش این دانشمندان، امکان دارد در پژوهش‌های گذشته مقدار ماده‌ی تاریک در کهکشان آندرومدا دست بالا گرفته شده، و باعث شده جرمش بیش از چیزی که هست به نظر برسد.

ماده‌ی تاریک ۸۰ درصد کل جرم کیهان را تشکیل داده. این جوهره‌ی نادیدنی به طور عمده در کهکشان‌ها انباشته شده و بنابراین گمان می‌رود که "چسبی" است که کهکشان‌ها را یکپارچه نگه داشته.

کافله می‌گوید: «ما با بررسی مدارهای ستارگان پرسرعت پی بردیم که ماده‌ی تاریک این کهکشان بسیار کمتر از چیزیست که فکر می‌کردیم، و تنها یک سوم برآوردهای گذشته است.»

کهکشان آندرومدا یک کهکشان مارپیچی غول‌پیکر است که تنها ۲.۵ میلیون سال نوری از ما فاصله دارد، به گونه‌ای که از روی زمین با چشم نامسلح هم دیده می‌شود. این کهکشان و کهکشان راه شیری دو عضو اصلی گروه محلی کهکشان‌ها هستند و با هم بر آن فرمان می‌رانند.

آندرومدا و راه شیری تا ۴ میلیارد سال دیگر برخوردی سر به سر با هم خواهند داشت. اگرچه بررسی‌های گذشته پیش‌بینی کرده بودند که آندرومدا راه شیری را خواهد بلعید، ولی به گفته‌ی این دانشمندان، یافته‌های تازه نشان می‌دهند که نیاز به شبیه‌سازی‌های تازه‌ای برای این رویارویی میان‌کهکشانی داریم.

کافله می‌گوید: «این به کلی شناخت ما از گروه محلی را دگرگون می‌کند. ما فکر کرده بودیم یک کهکشان بسیار بزرگ با کهکشانِ کمی کوچک ترِ راه شیری [در گروه محلی] داریم، ولی این نظریه همه چیز را تغییر داد. این که توانسته‌ایم به روشی تازه دست بیابیم و ناگهان ببینیم کل شناخت ۵۰ ساله‌مان از گروه محلی غلط بوده بسیار هیجان‌انگیزست.»

گزارش این دانشمندان در شماره‌ی ۱۵ فوریه‌ی ماهنامه‌ی انجمن سلطنتی اخترشناسی منتشر شده است.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Milky Way - Andromeda galaxy - International Centre for Radio Astronomy Research - ICRAR - sun - Earth - Prajwal Kafle - University of Western Australia - planet - star - dark matter - spiral galaxy - naked eye - Local Group - Monthly Notices of the Royal Astronomical Society

منبع: Space.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

دو نوار روشن در آسمان شب

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۴.۲ مگ)

اینجا دو این دو نوار روشن را در آسمان می‌بینیم.

نوار سمت راست که بسیاری با آن آشنا هستند، نوار مرکزی کهکشان راه شیری است.

خورشید ما درون قرص این کهکشان مارپیچی در گردش است و به همین دلیل ما هم که درون این قرصیم، آن را مانند یک نوار روشن می‌بینیم که از یک سر به سر دیگر آسمان کشیده شده. اگر دور از آلودگی نوری شهرها باشیم، نوار کهکشان راه شیری را در همه‌ی سال می‌توانیم ببینیم.

نوار کمتر شناخته شده‌ی سمت چپ، نور برجگاهی یا منطقه البروجی است- پرتوی خورشید که از گرد و غبار درون سامانه‌ی خورشیدی بازتابیده.

پرتوی برجگاهی نزدیک خورشید روشن‌تر از جاهای دیگر دیده می‌شود، از همین رو بهترین زمان برای دیدنش درست پس از غروب آفتاب، یا دست پیش از سر زدن آفتاب است. در نیمکره‌ی شمالی، به ویژه در ماه‌های مارس و آوریل (اسفند و فروردین)، نوار پرتوی برجگاهی پس از غروب آفتاب بسیار روشن دیده می‌شود.

به تازگی دانشمندان پی برده‌اند که بیشترِ غبارهایی که این پرتو را پدید می‌آورند دستاورد دنباله‌دارهایی هستند که از کنار مشتری گذشته‌اند.

تنها در زمان‌های ویژه‌ای از سال می‌توان این دو نوار را در بخش‌هایی از آسمان کنار هم دید- مانند همین عکس. در اینجا، به نظر می‌رسد که گویی هر دوی این نوارهای روشن امتداد کرانه‌های رود لیور (Liver River) تا میان آسمانند.

این تصویر گسترده که از پیوند نماهای پی در پی درست شده، حدود سه هفته پیش در نوردیولند دانمارک گرفته شده.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Milky Way galaxy - Sun - spiral galaxy - Milky Way band - zodiacal light - Solar System - comets - Jupiter - Liver River - North Jutland - Denmark

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

دیدار یازدهم با سیاره مشتری

مشتری می‌آید!

فضاپیمای روباتیک جونوی ناسا همچنان دارد مدارهای کشیده‌ی ۵۳ روزه‌اش به گرد بزرگ‌ترین سیاره‌ی سامانه‌ی خورشیدی را ادامه می‌دهد.

ویدیویی که اینجا می‌بینید دستاورد ۱۱مین مدار این فضاپیماست، یازدهمین باری که از زمان ورود به مدار مشتری در سال ۲۰۱۶ تاکنون از کنار این سیاره گذشته، یا به عبارتی، یازدهمین گذر پیرامشتری.

این فیلم زمان‌گریز با رنگ‌های بهبودیافته، از پیوند و پردازش ۳۶ عکس دوربین جونوکم درست شده و چهار ساعت را در بر می‌گیرد.

ویدیو با طلوع مشتری آغاز می‌شود و همزمان، فضاپیما نیز از سمت شمال به پیش می‌رود. هنگامی که جونو به نزدیک‌ترین فاصله‌ی قله‌ی ابرهای مشتری می‌رسد (حدود ۳۵۰۰ کیلومتری)، سیاره با جزییاتی خیره‌کننده و بیشمار نمایان می‌شود.

جونو از روی منطقه‌های روشن و کمربندهای تیره‌ی ابری که گرداگرد سیاره را در بر گرفته‌اند می‌گذرد و چندین توفان چرخشی دایره‌ای که برخی از آنها بزرگ‌تر از توفندهای زمینند را پشت سر می‌گذارد.

پس از گذشتن از کنار مشتری (پایان بخش پیرامشتری مدار)، مشتری کم کم دور می‌شود و ابرهای شگفت‌انگیزی که قطب جنوبش را پوشانده‌اند نمایان می‌گردد.

جونو برای گردآوری داده‌های علمی دلخواه، به اندازه‌ای به مشتری نزدیک می‌شود که بعید نیست به زودی در اثر میزان بالای تابش‌های دریافتی، دستگاه‌هایش از کار بیفتند [اینجا خواندید: * بازی فضاپیمای جونو با آتش]. تا اندازه‌ای به همین دلیل بوده که بر پایه‌ی برنامه‌ریزی‌ها، جونو باید در میانه‌های سال ۲۰۱۸، در پیرامشتری چهاردهم، ماموریتش را با شیرجه به درون جو مشتری و آب شدنش به پایان برساند.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

upiter - NASA - Juno - Solar System - planet - perijove - time-lapse - JunoCam - zone - dark belt - storm - hurricane - Earth -

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

مبارزه نفسگیر "طناب و قفس" روی سطح خورشید

* یک زورآزمایی مغناطیسی تماشایی روی سطح خورشید ریشه‌ی اصلی فوران‌هاییست که روی آن رخ می‌دهد، این یافته‌ی تازه‌ی پژوهشی‌ست که با بهره از داده‌های ناسا انجام شده. این پژوهش، نقشِ چشم‌انداز یا توپولوژی مغناطیسی خورشید را در پدید آوردن فوران‌هایی که می‌توانند توفان‌های مغناطیسی به پا کنند نشان می‌دهد.

در ۲۴ اکتبر ۲۰۱۴، رصدخانه‌ی دینامیک خورشیدی ناسا (اس‌دی‌او) یک شراره‌ی رده‌ی X را دید که از یک گروه لکه‌ای غول‌پیکر به بزرگی سیاره‌ی مشتری بیرون زد. این یک پویانمایی (گیف) به بزرگی ۲ مگ است. برای کامل شدنش شکیبا باشی. تصویر بزرگ‌تر (۵ مگ)

دانشمندان به رهبری اخترفیزیکدان فرانسوی، تاهار اماری از مرکز فیزیک نظری مدرسه‌ی پلی‌تکنیک در پلزوی فرانسه، شراره‌های خورشیدی که انفجارهای نیرومندی از نور و ذراتند را بررسی کردند. بسیاری از شراره‌های پرقدرت، یک فوران تاج خورشیدی یا CME که فوران سهمگین حباب‌مانندی از مواد خورشیدی و میدان مغناطیسی است را نیز در پی می‌آورند، ولی برخی از شراره‌ها چنین کاری را نمی‌کنند. این که تفاوت این دو گونه شراره در چیست برای دانشمندان ناشناخته بوده.

این دانشمندان با بهره از داده‌های فضاپیمای رصدخانه‌ی پویایی‌شناسی خورشیدی ناسا (اس‌دی‌او، SDO) یک گروه لکه‌ی خورشیدی به بزرگی سیاره‌ی مشتری را که در اکتبر ۲۰۱۴ روی خورشید پدید آمده بود بررسی کردند [آن را اینجا دیده بودید: * لکه غول‌پیکر و خطرناک روی چهره خورشید].

لکه‌های خورشیدی مناطقی از میدان‌های مغناطیسی پیچیده‌، و اغلب جایگاه فعالیت‌های خورشیدی‌اند. آن گروه لکه‌ای سال ۲۰۱۴ بزرگ‌ترین گروه در دو چرخه‌ی خورشیدی گذشته، و منطقه‌ای به شدت فعال بود. اگرچه به نظر می‌رسید شرایط در این لکه مناسب و آماده‌ی یک فوران است، ولی هرگز در همه‌ی مدتی که روی خورشید در گردش بود هیچ فوران تاجی عمده‌ای پدید نیاورد. با این که یک شراره‌ی رده‌ی ایکس (X-class) که نیرومندترین رده‌ی شراره‌هاست هم در آن رخ داد، ولی این شراره‌ هم به فوران تاجی نیانجامید. دانشمندان این را می‌خواستند بدانند که چه چیزی تعیین می‌کند یک شراره یک فوران در پی بیاورد یا نیاورد.

آنها به کمک داده‌هایی که رصدخانه‌ی پویایی‌شناسی خورشیدی از میدان‌های مغناطیسی سطح خورشید در آن روز به دست آورده بود شبیه‌سازی‌های قدرتمندی از میدان مغناطیسی تاج خورشید (جو بیرونی آن) و دگرگونی‌های آن درست پیش از رخ دادن شراره پدید آوردند. این مدل‌ها، نبردی میان دو ساختار مغناطیسی کلیدی را آشکار کرد: یک طناب مغناطیسی پیچ خورده -که می‌دانیم مربوط به آغاز فوران‌های تاجی‌ است- و یک قفس انبوه و فشرده از میدان‌های مغناطیسی که روی آن طناب چادر زده است [تصویر دوم را ببینید].

این دانشمندان پی بردند که این قفس مغناطیسی به طور فیزیکی جلوی فوران یک CME را در آن روزِ اکتبر ۲۰۱۴ گرفت. درست چند ساعت پیش از رخ دادن شراره، چرخش طبیعی لکه‌ی خورشیدی طناب مغناطیسی را می‌پیچاند و طناب به گونه‌ی فزاینده‌ای تابیده‌تر و ناپایدارتر می‌شود، مانند یک کش لاستیکی که سفت پیچانده شده. ولی این طناب [با وجود ناپایداری فزاینده] هرگز از روی سطح فوران نکرد: مدل پژوهشگران نشان می‌دهد که این طناب مغناطیسی انرژی کافی برای شکستن قفس را نداشت. هرچند به اندازه‌ی کافی ناپایدار و گریزا بود که به بخشی از دیواره‌ی قفس کوبیده شود و آن شراره‌ی نیرومند را پدید بیاورد.

در این رشته تصاویر، طناب مغناطیسی که به رنگ آبی نشان داده شده، با پیچ خوردگی فزاینده‌ای رشد می‌کند و ناپایدار می‌شود. ولی هرگز از سطح خورشید جدا نمی‌شود: مدل دانشمندان نشان می‌دهد که این طناب انرژی کافی برای شکستن قفس (رنگ زرد) را ندارد. [شراره‌ی اکتبر ۲۰۱۴]. تصویر بزرگ‌تر

دانشمندان با تغییر شرایط قفس در این شبیه‌سازی پی بردند که اگر قفس در روز ۲۴ اکتبر ۲۰۱۴ کمی سست‌تر بود [که شراره می‌توانست آن را بشکند]، یک فوران تاجی بزرگ رخ می‌داد. این پژوهشگران علاقمندند مدل خود را برای بررسی زورآزمایی میان قفس و طناب در فوران‌های دیگر نیز اجرا کنند. چکیده‌ای از یافته‌های آنها در شماره‌ی ۸ فوریه‌ی ۲۰۱۸ نشریه‌ی نیچر منتشر شده است.

اماری می‌گوید: «ما توانستیم دگرگونی‌های یک منطقه‌ی فعال را دنبال کنیم، احتمال فورانش را پیش‌بینی کنیم، و بیشینه‌ی انرژی‌ای که آن فوران احتمالی می‌توانست آزاد کند را برآورد نماییم. این یک شیوه‌ی کاربردی است که با افزایش توانایی‌های محاسباتی‌، می‌تواند برای پیش‌بینی رخدادهای هواشناسی فضا ارزشمند باشد.»

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Sun - NASA - topology - Earth - Tahar Amari - Center for Theoretical Physics - École Polytechnique - Palaiseau Cedex - France - solar flare - coronal mass ejection - CME - magnetic field - Solar Dynamics Observatory - SDO - Jupiter - sunspot - solar activity - solar cycle - X-clas - corona - magnetic rope - magnetic cage - Nature - space weather

منبع: nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

مرز پایانی یک فضاپیما

در این تصویر سمت شب سیاره‌ی کیوان (زحل) را می‌بینیم که از نور خورشید که از حلقه‌هایش بازتابیده (پرتوی حلقه‌تاب) کمی روشن شده است.

این یک تصویر موزاییکی است که از پیوند شماری از واپسین عکس‌های گرفته شده با دوربین‌های فضاپیمای کاسینی درست شده، و جایی را نشان می‌دهد که فضاپیما باید تا چند ساعت دیگر از آنجا وارد جو سیاره می‌شد.

اگرچه این نقطه که با بیضی سفید نشان داده شده در زمان گرفتن این عکس‌ها در سمت شب سیاره بود، ولی به هنگام شیرجه‌ی کاسینی به درون جو بالایی کیوان برای پایان دادن به ماموریت پرافتخار ۱۳ ساله‌اش، این نقطه هم دیگر با چرخش سیاره وارد روشنایی روز شده بود.

عکس‌هایی که این تصویر از پیوندشان درست شده با فیلترهای طیفی سرخ، سبز و آبی گرفته شده بودند و با هم چشم‌اندازی با رنگ تقریبا طبیعی را پدید آورده‌اند.

این عکس‌ها در روز ۱۴ سپتامبر ۲۰۱۷، به کمک دوربین زاویه-گسترده‌ی کاسینی و از فاصله‌ی حدود ۶۳۴۰۰۰ کیلومتری کیوان گرفته شده بودند.

فضاپیمای کاسینی ناسا ماوریتش را در ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۷ به پایان برد.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Saturn - planet - reflect - rings - spectral filter - wide-angle camera

منبع: nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

نمای متحرک از ماه‌های سیاره سرخ

این یک تصویر پویا (gif) است. برای کامل شدن آن شکیبا باشید

در این فیلم که از پیوند ۱۹عکس پی در پی درست شده، فوبوس و دیموس، ماه‌های سیاره‌ی بهرام (مریخ) را می‌بینیم. این عکس‌ها را فضاپیمای مدارگرد "مارس اودیسه" با دوربین دستگاه تصویربرداری تابش گرمایی خود (تمیس، THEMIS)، و در طول موج دیدنی (مریی) گرفته بود. تمیس همزمان با این عکس‌ها، عکس‌هایی در طیف گرمایی فروسرخ نیز گرفت.

حرکتی که دیده می‌شود به دلیل جابجایی خود این دو ماه نیست بلکه جابجایی دوربین را در این بازه‌ی ۱۷ ثانیه‌ای در روز ۱۵ فوریه‌ی ۲۰۱۸ نشان می‌دهد. این دومین مورد تصویربرداری مارس اودیسه (یا اودیسه‌ی بهرام) از فوبوس است؛ بار نخست این کار را در ۲۹ سپتامبر ۲۰۱۷ انجام داده بود.

پژوهشگران از اوایل سال ۲۰۰۲ تاکنون با بهره از داده‌های تمیس به بررسی سیاره‌ی بهرام می‌پردازند ولی مدت کوتاهیست که توانایی انجام مانورهایی برای گرداندن روی این فضاپیما و تنظیم دوربین آن بر روی فوبوس را هم به دست آورده‌اند.

در زمان این تصویربرداری، فاصله‌ی اودیسه از فوبوس حدود ۵۶۱۵ کیلومتر، و از دیموس حدود ۱۹۶۷۰ کیلومتر بود.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Mars Odyssey - Phobos - Deimos, - moon - Mars - Thermal Emission Imaging System - THEMIS - visible - wavelength - infrared

منبع: nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

ستاره‌ای در آتش و دود

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

آیا ستاره‌ی "ای‌ئی ارابه‌ران" آتش گرفته؟

نه. گرچه این ستاره را "ستاره‌ی شعله‌ور" نامیده‌اند، سحابی آی‌سی ۴۰۵ که آن را در بر گرفته به نام "سحابی ستاره‌ی شعله‌ور" خوانده شده، و ناحیه‌ای که در آنست هم رنگ آتش دارد و پر از دود به نظر می‌رسد، ولی آتشی در کار نیست.

آتش معمولا به عنوان فرآیند اُکسایش (گرفتن سریع مولکول اکسیژن) شناخته می‌شود و تنها در جاهایی که اکسیژن فراوان وجود دارد رخ می‌دهد نه در ستارگان که با وجود انرژی بسیار، اکسیژن اندکی دارند.

ماده‌ای که مانند دود به نظر می‌رسد هم به طور عمده هیدروژن میان‌ستاره‌ای است و رشته‌های تیره‌ی دوده‌مانندی که در آن دیده می‌شود نیز از دانه‌های غبار کیهانی کربن‌دار درست شده‌اند.

ستاره‌ی درخشان ای‌ئی ارابه‌ران -سمت راست، نزدیک مرکز سحابی- به اندازه‌ای داغ است که به رنگ آبی دیده می‌شود. این ستاره‌ی متغیر و داغ از رده‌ی O [متغیرهای شکارچی]، نورش آنچنان پرانرژی‌ است که الکترون‌های درون اتم‌های گاز هیدروژن پیرامونش را از آنها جدا می‌کند و تنها یک پروتون به جا می‌گذارد. هنگامی که این پروتون‌ها دوباره یک الکترون می‌گیرند، نور می‌تابانند و به این گونه بوده که ابر هیدروژنی پیرامون تبدیل به این سحابی گسیلشی (نشری) شده است.

سحابی ستاره‌ی شعله‌ور که در این چشم‌انداز کیهانی به تصویر کشیده شده، با پهنای تقریبی ۵ سال نوری، حدود ۱۵۰۰ سال نوری از زمین فاصله دارد. آن را می‌توان با یک تلسکوپ کوچک در راستای صورت فلکی ارابه‌ران تماشا نمود.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

AE Aurigae - Flaming Star Nebula - flaming star - nebula - IC 405 - fire - oxygen - star - hydrogen - carbon - electron - proton - emission nebula - constellation of the Charioteer

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

کهکشان آتش‌بازی

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

از دیدگاه ما در کهکشان راه شیری، کهکشان ان‌جی‌سی ۶۹۴۶ از روبرو دیده می‌شود، یعنی برای ما یک کهکشان "رونما" است. این کهکشان مارپیچی بزرگ و زیبا تنها ۱۰ میلیون سال نوری از ما فاصله دارد و در پشت پرده‌ای از گرد و غبار و ستارگان پیش‌زمینه در صورت فلکی بلند و دوردست قیفاووس جای دارد.

از هسته‌ی آن رو به بیرون که نگاه کنیم، رنگ‌های کهکشان از نور زردفام ستارگان پیر در مرکز تا خوشه‌های آبی‌رنگ ستارگان جوان و مناطق سرخ‌فام ستاره‌زایی در بازوهای مارپیچی گشاده و پاره پاره‌ی آن تغییر می‌کند.

ان‌جی‌سی ۶۹۴۶ در پرتوی فروسرخ هم درخشان است. این کهکشان انباشته از گاز و غبارست و نرخ زایش و مرگ ستارگان در آن بالاست.

در حقیقت، از اوایل سده‌ی بیستم، دستکم ۹ ابرنواختر -مرگ انفجاری ستارگان بزرگ- در ان‌جی‌سی ۶۹۴۶ دیده شده.

ان‌جی‌سی ۶۹۴۶ با حدود ۴۰ هزار سال نوری پهنا، به نام کهکشان آتش‌بازی نیز شناخته می‌شود [نامی که به دلیل همین ابرنواخترهای بسیار روی آن گذاشته شده].

این نمای چشمگیر از ان‌جی‌سی ۶۹۴۶، پیوندی است از داده‌های تصویری به دست آمده از تلسکوپ ۸.۲ متری سوبارو در موناکیا (هاوایی).

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Milky Way Galaxy - NGC 6946 - spiral galaxy - constellation of Cepheus - star - star cluster - star forming - spiral arm - infrared - supernova - Fireworks Galaxy - Subaru Telescope - Mauna Kea

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

توفان غول‌پیکر نپتون دارد ناپدید می‌شود

* یک توفان تیره‌رنگ روی نپتون که پهنایش به اندازه‌ی فاصله‌ی بوستون تا پرتغال بود و تلسکوپ هابل چندین سال آن را زیر نظر داشت، دارد روز به روز کوچک‌تر شده و به سوی نابودی می‌رود.

هنگامی که فضاپیمای وویجر ۲ی ناسا در سال ۱۹۸۹ از کنار نپتون گذشت، لکه‌هایی از توفان‌های بزرگ و تیره در جو این دورترین سیاره‌ی شناخته شده‌ی سامانه‌ی خورشیدی دید. از آن هنگام تاکنون دانشمندان با تلسکوپ هابل آنها را زیر نظر داشته‌اند و شکل‌گیری توفان‌های دیگری را هم روی آن دیده‌اند [خواندید: * باز هم یک لکه تیره روی نپتون].

تلسکوپ فضایی هابل این رشته عکس‌ها را در درازنای دو سال از نپتون گرفته و یک تاوه‌ی (توفان چرخشی) تیره‌رنگ روی سطح آن را نشان می‌دهد که به آرامی دارد کوچک می‌شود و اکنون قطر بزرگش از ۵۰۰۰ کیلومتر به ۳۷۰۰ کیلومتر رسیده.

ولی برخلاف لکه‌ی سرخ بزرگ مشتری -توفانی که دستکم دو سده است بر روی آن می‌خروشد- توفان‌های سیاره‌ی بادخیز و توفانی نپتون در عرض تنها چند سال می‌آیند و می‌روند- و اکنون برای نخستین بار، پژوهشگران آغازِ روند ناپدید شدن یکی از آنها را دیده‌اند.

مایکل وانگ از دانشگاه کالیفرنیا-برکلی می‌گوید: «به نظرمی‌رسد ما داریم نابودی یک تاوه‌ی (گونه‌ای گردباد) تاریک را می‌بینیم، و روند آن با چیزی که از بررسی‌ها انتظار داشتیم تفاوت دارد. شبیه‌سازی‌های گذشته نشان می‌دادند که این توفان می‌بایست به سوی استوای سیاره جابجا شود، و با رسیدن به کنار استوا، می‌بایست از هم بپاشد و انفجاری چشمگیر از ابرها پدید بیاورد.»

ولی این توفان به جای استوا به سوی قطب جنوب سیاره رفت و اکنون دارد به طور کامل ناپدید می‌شود. هنگامی که در سال ۲۰۱۵ تلسکوپ هابل آن را دید، قطر بزرگش ۵۰۰۰ کیلومتر بود و اکنون به ۳۷۰۰ کیلومتر رسیده.

واچرخندهای نپتون، از جمله همین توفان تیره‌رنگ، با چرخش خود مواد تیره را از بخش‌های ژرف‌تر سیاره بالا می‌آورند، و توسط سه جریان باد که مانند کمربند، روی سطح سیاره حلقه زده‌اند جابجا می‌شوند: یک جریان رو به باختر در استوا، و دو جریان رو به خاور نزدیک دو قطب. (بادهای نیرومند نپتون سریع‌ترین بادهای دیده شده در سامانه‌ی خورشیدی‌اند و می‌توانند به سرعت‌هایی زبرصوتی برسند.) ردگیری دقیق با هابل می‌تواند میزان رواج این توفان‌ها، و همچنین رازهای نهفته در بخش‌های پایین‌تری از سطح سیاره را آشکار کند.

وانگ می‌گوید: «به جز تلسکوپ فضایی هابل و وویجر هیچ دستگاه دیگری این توفان‌ها را ندیده. در این زمان تنها هابل می‌تواند داده‌هایی که برای پی بردن به میزان رایج بودن یا کمیاب بودن این سامانه‌های شگفت‌انگیز آب و هوایی روی نپتون نیاز داریم را برای ما گرد آورد.»

گزارش این پژوهشگران در شماره‌ی ۱۵ فوریه‌ی نشریه‌ی آسترونومیکال جورنال منتشر شده.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

storm - Neptune - Boston - Portugal - Hubble Space Telescope - NASA - Voyager 2 - planet - Jupiter - Great Red Spot - vortex - Michael Wong - University of California - Berkeley - equator - pole - anticyclone - solar system - supersonic - Astronomical Journal

منبع: Space.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

آپولو ۱۷: نمای سه‌بعدی از مدار ماه

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

عینک آبی/سرخ خود را بزنید و این نمای چشمگیر سه‌بعدی از یک دنیایی فرازمینی را تماشا کنید.

این چشم‌انداز به دست فرمانده‌ی فضاپیمای آپولو ۱۷، یوجین سرنان در ۱۱ دسامبر ۱۹۷۲، و یک دور گردشِ مداری پیش از فرود و نشستن بر سطح ماه ثبت شد.

این تصویر سه‌بعدی برجسته از پیوند دو عکس (AS17-147-22465 و AS17-147-22466) درست شده که توسط وی از پشت پنجره‌ی گردونه‌ی (مدول) ماه‌نشین "چلنجر" گرفته شده بودند. در آن هنگام، او و دکتر هریسون اشمیت بر فراز جایگاه تعیین شده برای فرود روی ماه، یعنی دره‌ی ثور-لیترو بودند.

نزدیک مرکز چارچوب، رخساره‌ی گسترده و روشن از آفتاب توده‌کوه جنوب (South Massif) دیده می‌شود که در سمت چپ دره‌ی ثور-لیترو و بر روی سطح تیره‌ی آن قد برفراشته. آن سوی کوه‌ها، نزدیک لبه‌ی ماه هم دریای آرامش به چشم می‌خورد.

گردونه‌ی فرماندهی آپولو ۱۷ با نام" آمریکا" و به خلبانی رونالد ایوانز درون مدار و جلوی ستیغ توده‌کوه جنوبی دیده می‌شود.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Apollo 17 - Stereo - Lunar Orbit - red/blue glasses - Eugene Cernan - Moon - anaglyph - AS17-147-22465 - AS17-147-22466 - Lunar Module - Challenger - Harrison Schmitt - Taurus-Littrow Valley - South Massif - Mare Serenitatis - Ron Evans - Command Module America

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

گل سرخ همیشه هم سرخ نیست!

گل سرخ همیشه هم سرخ نیست، ولی باز هم می‌تواند زیبایی ویژه‌اش را داشته باشد.

سحابی زیبای گل سرخ یا روزت و دیگر مناطق ستاره‌زایی هم در بیشتر عکس‌های نجومی به رنگ سرخ دیده می‌شوند، زیرا بیشتر تابششان دستاورد برانگیختگی اتم‌های هیدروژن در آنهاست.

نیرومندترین خط گسیلشی هیدروژن در طیف دیدنی (مریی)، که به نام هیدروژن-آلفا شناخته می‌شود در بخش رنگ سرخ طیف است، ولی تنها رنگ سرخ نیست که زیبایی یک سحابی گسیلشی را نشان می‌دهد. اتم‌های دیگری هم در این سحابی‌ها هستند که از نور پرانرژی ستارگان برانگیخته می‌شوند و در خط‌های گسیلشی باریک می‌درخشند.

این تصویر باشکوهِ سحابی گل سرخ از پیوند عکس‌های باریک-باند درست شده تا گسیلش اتم‌های گوگرد، هیدروژن، و اکسیژن را به رنگ‌های سرخ، آبی، و سبز نشان دهد. در حقیقت این نقشه‌ی رنگی که در آن، خطوط طیفی باند باریک اتم‌ها با رنگ‌هایی در باند گسترده‌تر نمایانده می‌شوند در بسیاری از عکس‌هایی که تلسکوپ فضایی هابل از پرورشگاه‌های ستاره‌ای گرفته به کار رفته است.

فاصله‌ی برآوردی سحابی گل سرخ ۳۰۰۰ سال نوریست و این عکس در چنین فاصله‌ای، گستره‌ای حدود ۱۰۰ سال نوری را در صورت فلکی تکشاخ می‌پوشاند.

در تصویر دوم همین عکس را با رنگ سرخ برای سحابی می‌بینید.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

rose - Rosette Nebula - star - hydrogen - atom - emission line - H-alpha - spectrum - narrowband - sulfur - oxygen - Hubble - constellation Monoceros

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

دهانه بچه قورباغه‌ای روی مریخ

در این تصویر که توسط فضاپیمای مدارگرد شناسایی بهرام ناسا (ام‌آراو) گرفته شده، یک دهانه‌ی برخوردی روی سطح سیاره‌ی بهرام (مریخ) را می‌بینیم که به دلیل دره‌ی کناریش، نمایی مانند یک بچه قورباغه پیدا کرده.

این دره در اثر جریان آب پدید آمده بوده. اغلب شناسایی این که جریان یک آبراه خروجی بوده یا ورودی کار دشواریست ولی این را مطمئنیم که آب همیشه از بلندی به پایین جریان می‌یابد. در مورد آبراه درون این عکس، از آنجایی که آگاهی موردنیاز درباره‌ی پستی و بلندی سطح این منطقه را داریم می‌توانیم بفهمیم که آب از درون دهانه به بیرون جریان داشته.

دانشمندان با بررسی چنین تصاویری می‌توانند شناخت بهتری درباره‌ی شدت جریان آبی که این دره‌ها را پدید آورده، و همچنین درباره‌ی تاریخ فعالیت‌های آب در این ناحیه‌ی سیاره‌ی سرخ به دست بیاورند.

هر پیکسل این تصویر در اندازه‌ی اصلی هم‌ارز ۳۲.۹ سانتیمتر است (با دسته‌بندی ۱ در ۱). شمال بالا است.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

NASA - Mars Reconnaissance Orbiter - MRO - impact crater - tadpole - valley - water - Mars - binning

منبع: nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

بزرگ‌ترین و دیرپاترین توفان منظومه خورشیدی شاید تا ۲۰ سال دیگر فروکش کند

* به گفته‌ی دانشمندان در آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا (جی‌پی‌ال) در کالیفرنیا، لکه‌ی سرخ بزرگ مشتری شاید تا ۲۰ سال دیگر ناپدید شود.

عکسی که وویجر ۲ در ۷ ژوییه‌ی ۱۹۷۹ از لکه‌ی سرخ بزرگ مشتری گرفت. رنگ‌های تصویر بهبود یافته. اندازه‌ی بزرگ‌تر

این توفان بزرگ -که از خود زمین هم گسترده‌تر است- نخستین بار در ۱۸۳۰ میلادی دیده شد، ولی رصدهای سده‌ی ۱۶۰۰ هم یک لکه‌ی بزرگ را بر سطح مشتری نشان داده بودند که احتمالا همین سامانه‌ی توفانی بوده. این نشان می‌دهد که لکه‌ی سرخ بزرگ مشتری (جی‌آراس) توفانیست که سده‌هاست دارد می‌خروشد.

به تازگی تارنمای بیزنس اینسایدر، درباره‌ی سرنوشت این توفان غول‌پیکر گفتگویی با گلن اورتون، یکی از اعضای گروه رهبری ماموریت جونو و دانشمند سیاره‌ای در جی‌پی‌ال انجام داده. [متن کامل این گفتگو را می‌توانید اینجا بخوانید]

به گفته‌ی اورتون، جریان چرخشی این توفان قدرتش را به دلیل وجود رودباد‌های (جریان‌های جتی) مشتری که سرعتشان به ۴۸۳-۶۴۰ کیلومتر بر ساعت می‌رسد حفظ کرده، ولی این هم مانند هر توفان دیگری نمی‌تواند برای همیشه پایدار بماند. وی به بیزنس اینسایدر می‌گوید: «واقعیت اینست که لکه‌ی سرخ بزرگ مدت‌هاست که دارد کوچک و کوچک‌تر می‌شود.»

وی می‌افزاید: «لکه‌ی سرخ بزرگ (جی‌آراس) یک تا دو دهه‌ی دیگر به "دایره‌ی سرخ بزرگ" (جی‌آرسی) تبدیل خواهد شد. شاید پس از آن هم روزی برسد که تنها یک جی‌آرام از آن بماند، یعنی یک "خاطره‌ی سرخ بزرگ".»

همسنجی (مقایسه‌ی) تصویری میان لکه‌ی سرخ بزرگ مشتری با زمین. اگرچه این توفان سرخ‌فام بزرگ است، ولی روزگاری بسیار گسترده‌تر بوده. بر پایه‌ی عکس‌های سده‌ی ۱۹، پهنای جی‌آراس زمانی حدود چهار برابر قطر زمین بوده.

اورتون می‌گوید درازای این توفان در اواخر سده‌ی ۱۸۰۰ احتمالا ۳۰ درجه بوده. این هم‌ارز بیش از ۵۶۰۰۰ کیلومتر است- چهار برابر قطر زمین. ولی در سال ۱۹۷۹ که فضاپیمای هسته‌ای وویجر ۲ از کنار مشتری گذشت این توفان آب رفته بود و پهنایش به کمی بیش از دو برابر قطر سیاره‌مان رسیده بود.

داده های گرد آمده درباره‌ی این لکه‌ی زرشکی‌رنگ نشان می‌دهد که روند کوچک شدن آن هنوز هم ادامه دارد. تا ۳ آوریل ۲۰۱۷، پهنای جی‌آراس به ۱۶۳۵۰ کیلومتر رسیده بود، کمتر از ۱.۳ برابر قطر زمین. دیرپاترین توفان روی زمین تنها ۳۱ روز پایید [توفند "جان" در سال ۱۹۹۴- م]، ولی مشتری می‌تواند توفان‌هایش را به مدت بیشتری نگه دارد زیرا این غول گازی ده‌ها هزار کیلومتر جو دارد و نیز بسیار سریع‌تر از زمین می‌چرخد.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Great Red Spot - Jupiter - NASA - Jet Propulsion Laboratory - JPL - California - storm - Earth - GRS - Business Insider - Glenn Orton - Juno - vortex - jetstream - GRC - Great Red Circle - GRM - Great Red Memory - nuclear - Voyager 2 - crimson

منبع: Space.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

کهکشان آندرومدا از زمین هم جوان‌تر است!

ستاره‌شناسان از روزگار باستان تا به امروز کهکشان زن در زنجیر یا آندرومدا را می‌دیدند و رصد می‌کردند ولی در سده‌ی ۲۰ میلادی بود که پی بردند آندرومدا [که عبدالرحمان صوفی رازی، دانشمند ایرانی در سده‌ی ۱۰ میلادی، آن را یک "ابر کوچک" توصیف کرده بود-م] در واقع خواهر کهکشانی راه شیریست و دارد به آن نزدیک و نزدیک‌تر می‌شود. تا ۴.۵ میلیارد سال دیگر، این کهکشان با کهکشان ما یکی خواهد شد و با هم یک ابرکهکشان را پدید خواهند آورد.

این تصویر در اندازه‌‌ی بزرگ‌تر

ولی گویا اخترشناسان در یک مورد مهم درباره‌ی آندرومدا اشتباه کرده‌اند. بر پایه‌ی پژوهشی که توسط دانشمندان فرانسوی و چینی انجام شده، این کهکشان مارپیچی غول‌پیکر خود دستاورد ادغام بزرگیست که حدود ۳ میلیارد سال پیش رخ داده بوده. این بدان معناست که آندرومدایی که امروز می‌شناسیم حتی از سامانه‌ی خورشیدی ما هم جوان‌تر است، آن هم با اختلاف حدود ۱.۵ میلیارد سال!

این پژوهش به رهبری فرانسوا امر از رصدخانه‌ی پاریس و با همراهی دانشمندانی از آکادمی علوم چین و دانشگاه استراسبورگ انجام شده و گزارش آن به تازگی در ماهنامه‌ی انجمن سلطنتی اخترشناسی منتشر شده است.

آنها در این پژوهش از داده‌های پیمایش‌هایی بهره جستند که تفاوت‌هایی چشمگیر میان آندرومدا و راه شیری را نشان می‌دادند. بر پایه‌ی نخستین پیمایش که از ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۴ انجام شده بود، آندرومدا در قرصش انبوهی از ستارگان جوان آبی‌فام با سن کمتر از ۲ میلیارد سال دارد که با بی‌نظمی بسیاری در قرص حرکت می‌کنند. این روند بر خلاف ستارگان قرص راه شیری است که چرخشی ساده دارند.

رصدهای دیگری که از ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۴ با تلسکوپ CFHT در هاوایی انجام شده بودند هم چیزهای جالبی را درباره‌ی هاله‌ی آندرومدا نشان می‌دادند. این منطقه‌ی گسترده که بزرگی‌اش ۱۰ برابر خود کهکشان است، پر از جریان‌های ستاره‌ای غول‌پیکر است. از همه‌ی آنها بزرگ‌تر، چیزیست که به نام "جریان غول‌آسا" شناخته می‌شود و قرصی تاب‌خورده است که پوسته‌ها و کپه‌هایی در انتهای لبه‌اش دارد.

این گروه فرانسوی-چینی با بهره از همین داده‌ها و به کمک دو تا از پرقدرت‌ترین ابررایانه‌های فرانسه، یک مدل عددی پرجزییات از کهکشان آندرومدا پدید آوردند. آنها به کمک این مدل توانستند نشان دهند که تنها توضیح برای مشاهدات تازه‌ی آندرومدا می‌تواند یک برخورد در گذشته‌ی نه چندان دور باشد.

آنها اساسا نتیجه گرفتند که حدود ۷ تا ۱۰ میلیارد سال پیش، دو کهکشان به آرامی در مسیری مارپیچ به هم نزدیک شده و به هم پیوسته بودند. دانشمندان با بهینه‌سازی مسیر هر دو کهکشان پی بردند که برخورد این دو ۱.۸ تا ۳ میلیارد سال پیش رخ داد و آندرومدایی که امروز می‌بینیم را پدید آورد؛ بنابراین این کهکشان به اندازه‌ی چشمگیری از سامانه‌ی خورشیدی ۴.۶ میلیاردساله‌ی ما جوان‌تر است.

ارگر ویدیو اینجا اجرا نشد می‌توانید آن را در فیسبوک، تلگرام، و یا توییتر یک ستاره در هفت آسمان ببینید

آنها توانستند پراکندگی جرم در آن دو کهکشان آغازین را هم برآورد کنند، که نشان می‌داد جرم یکی از آنها چهار برابر دیگری بوده. ولی از همه مهم‌تر، این دانشمندان توانستند کل ساختارهای تشکیل‌دهنده‌ی آندرومدای امروز را به دقت بازسازی کنند- از جمله کوژی مرکزی، میله، قرص بزرگ آن و همچنین وجود ستارگان جوان در آن را.

این ستارگان جوان آبی در قرص آندرومدا که تا امروز وجودشان بی‌توضیح مانده بود، اکنون به دوره‌ای از ستاره‌زایی‌های آتشین نسبت داده شده که پس از برخورد دو کهکشان به راه افتاده بود. افزون بر این، دانشمندان پی بردند که ساختارهایی مانند "جریان غول‌آسا" و پوسته‌های درون هاله از کهکشان کوچک‌تر به جا مانده‌اند و کپه‌های پراکنده و نیز تاب‌خوردگی هاله هم یادگار کهکشان بزرگ‌ترند.

پژوهش آنها همچنین دلیل این را توضیح می‌دهد که چرا فراوانی عنصرهای سنگین در ساختارهای به جا مانده از کهکشان کوچک‌تر کمتر از دیگریست: آن کهکشان کم‌جرم‌تر بود و نمی‌توانست به اندازه‌ی دیگری ستاره و عنصر سنگین بسازد. این پژوهش ارزش چشمگیری برای بررسی پیدایش و فرگشت کهکشان‌ها دارد زیرا نخستین شبیه‌سازی عددی است که موفق شده یک کهکشان را با این جزییات بازسازی کند.

اهمیت دیگرِ این یافته‌ها اینست که چنین برخوردِ تازه‌ای می‌توانسته موادی در گروه محلی به جا گذاشته باشد. به بیان دیگر، این پژوهش می‌تواند پیامدهای فراتر از همسایگی کهکشانی ما داشته باشد.

شاید در آینده‌ی دور، پس از گذشت میلیاردها سال و به هم پیوستن و یکی شدن آندرومدا و راه شیری، بیگانگان هوشمندی باشند که بتوانند به چنین نتیجه‌ای درباره‌ی کهکشانمان برسند. این برخورد و ساختارهایی که پدید خواهد آورد بی‌شک مورد علاقه‌ی هر گونه‌ی زیستی هوشمندی برای بررسی خواهد بود.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Andromeda galaxy - spiral galaxy - Milky Way - supergalaxy - French - Chinese - Solar System - Monthly Notices of the Royal Astronomical Society - Francois Hammer - Galaxies, Etoiles, Physique et Instrumentation - GEPI - Paris Observatory - Chinese Academy of Sciences - University of Strasbourg - star - disk - French-Canadian - Hawaiian Islands - CFHT - Giant Stream - MesoPSL - National Center for Scientific Research - CNRS - IDRIS-GENCI - supercompute - numerical model - bulge - bar - star formation - halo - element - Local Group - extra-terrestrial intelligence - ETI

منبع: universetoday

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

چهره غول گازی مشتری در طیف فروسرخ

سیاره‌ی مشتری در طیف فروسرخ چهره‌ای متفاوت با طیف دیدنی (مریی) پیدا می‌کند.

برای شناخت حرکت ابرهای مشتری و کمک به فضاپیمای جونوی ناسا، دانشمندان به طور منظم تلسکوپ فضایی هابل را رو به این غول گازی تنظیم کرده و عکس‌هایی از آن می‌گیرند. در این رصدها، رنگ‌های مشتری در طیف‌های فراتر از دامنه‌ی دید انسان بررسی می‌شوند، از جمله فرابنفش و فروسرخ.

یکی از این عکس‌ها که سال ۲۰۱۶ و در سه باند فروسرخ-نزدیک گرفته شده را اینجا می‌ینیم که به طور دیجیتالی به رنگ‌های دیدارپذیر به نمایش در آمده است.

مشتری در طیف فروسرخ متفاوت به نظر می‌رسد و دلیلش هم تا اندازه‌ای اینست که هر بخشی از آن، نور خورشید را به اندازه‌ی ویژه‌ای باز می‌تاباند و از همین رو ابرهایی که در عرض‌ها و ژرفاهای گوناگون هستند با روشنایی‌های متفاوتی دیده می‌شوند.

با این همه، بسیاری از ساختارهای آشنای مشتری را در این طیف هم می‌توان شناسایی کرد، از جمله منطقه‌های روشن و کمربندهای تیره که سیاره را نزدیک استوای آن دور زده‌اند، لکه‌ی سرخ بزرگ در پایین، سمت چپ، و سامانه‌ی توفان‌های زیر لکه‌ی سرخ بزرگ که به نام "رشته‌ی مروارید" شناخته می‌شوند.

قطب‌ها در این طیف می‌درخشند زیرا در آن مناطق، ریزگردهای فراز بالا توسط ذرات پرانرژی در مغناطکره‌ی سیاره برانگیخته شده‌اند.

فضاپیمای جونو اکنون ۱۰ مدار از ۱۲ مدار علمی‌اش به گرد مشتری را کامل کرده و همچنان به گردآوری داده‌هایی می‌پردازد که به دانشمندان کمک کند نه تنها آب و هوای مشتری را بشناسند، بلکه رازهای نهفته در زیر لایه‌های ابری‌ ضخیم آن را هم آشکار کنند.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Jupiter - infrared - NASA - Juno spacecraft - Hubble Space Telescope - Jovian - ultraviolet - latitude - zone - belt - planet - equato - Great Red Spot - string-of-pearls - pole - haze - charged particle - magnetosphere

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

شبیه‌سازی سرگذشت مغناطیسی کیهان

ما چگونه به اینجا رسیده‌ایم؟
می‌دانیم که در سیاره‌ای زندگی می‌کنیم که به گرد ستاره‌ای می‌چرخد و خود ستاره نیز دور مرکز یک کهکشان می‌گردد، ولی همه‌ی این‌ها چگونه پدید آمده‌اند؟

اخترفیزیکدانان برای یافتن پاسخ‌های دقیق‌تر، با بروزرسانی و بهبود شبیه‌سازی پرآوزه‌ی ایلوسترس (Illustris)، شبیه‌سازی ایلوسترس‌تی‌ان‌جی (IllustrisTNG) را پدید آوردند که پیچیده‌ترین و پرجزییات‌ترین مدل رایانه‌ای از چگونگی فرگشت و دگرگونی کهکشان‌های کیهان، که تاکنون ارایه شده را به ما می‌نمایاند.

در این ویدیو که بخشی از همین شبیه‌سازی‌هاست، به طور ویژه فرگشت میدان‌های مغناطیسی از روزگار آغازین کیهان (با سرخگرایی ۵) تا به امروز (با سرخگرایی ۰) دنبال شده است.

میدان‌های مغناطیسیِ به نسبت ضعیف به رنگ آبی، و میدان‌های قوی با رنگ سفید نمایانده شده. این میدان‌های B با دقت بسیاری با کهکشان‌ها و خوشه‌های کهکشانی همخوانی دارند.

با آغاز شبیه‌سازی، دوربین مجازی در کیهان مجازی IllustrisTNG می‌چرخد و ناحیه‌ای جوان به گستردگی ۳۰ میلیون سال نوری را نشان می‌دهد که ساختاری کاملا رشته‌ای دارد.

در ادامه‌ی ویدیو، همزمان با گسترش (انبساط) کیهان، نیروی گرانش کهکشان‌ها را می‌سازد و وادار به ادغامشان می‌کند. 

کیهانی که در پایان شبیه‌سازی IllustrisTNG پدید می‌آید (در پایان ویدیو) سازگاری آماری خوبی با کیهان واقعی امروز دارد، هر چند که تفاوت‌های جالبی هم بروز می‌کنند- برای نمونه، انرژی امواج رادیویی که از ذرات باردار پرسرعت گسیلیده شده با چیزی که امروزه می‌بینیم جور در نمی‌آید.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

planet - star - galaxy - Illustris - simulation - IllustrisTNG - computer model - magnetic field - redshift - B field - galaxy cluster - gravity - radio wave - charged particle

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان