نظمی که مدل کیهانشناسی را به چالش می کشد
بیشتر کهکشان‌های کوتوله‌ی پیرامون کهکشان قنطورس-ای به نظر می‌رسد در صفحه‌ای یکسان به گرد این کهکشان غول‌پیکر می‌گردند- چیزی که با مدل‌های کیهان‌شناختی امروزی نمی‌خواند.
 |
| قنطورس آ یا ان‌جی‌سی ۵۱۲۸ یک کهکشان بیضیگون غول‌پیکر در فاصله‌ی ۱۲ میلیون سال نوری زمین |
فرض کنید وارد اتاق دختر نوجوانتان شوید و به جای یک فضای به هم ریخته و شلوغ، با جایی منظم و آراسته روبرو شوید- اخترشناسان هم نظم و ترتیب را در جایی یافته‌اند که انتظار آشفتگی در آن داشتند، و این یافته‌ی تازه می‌تواند نظریه‌های پذیرفته شده‌ی کیهانشناسی را به چالش بکشد.
به گزارش الیور مولر و همکارانش از دانشگاه بازل سوییس در نشریه‌ی ساینس، در حرکت کهکشان‌های ماهواره‌ای که به گرد قنطورس-ای در چرخشند نظمی شگفت‌انگیز دیده می‌شود. قنطورس-ای یا ان‌جی‌سی ۵۱۲۸ یک کهکشان بیضیگون غول‌پیکر در فاصله‌ی ۱۲ میلیون سال نوری زمینست.
در مدل استاندارد کیهانشناسی -مدل معروف لامبدا-سی‌دی‌ام (ΛCDM) که جهان هستی را به طور عمده تشکیل شده از انرژی تاریک و ماده‌ی تاریک سرد می‌داند- پیش‌بینی شده که کهکشان‌های بزرگ باید با انبوه نامنظمی از کهکشان‌های کوتوله در بر گرفته شده باشند. ولی از میان ۱۶ ماهواره‌ی قنطورس آ با سرعت‌های شعاعیِ شناخته شده، ۱۴ تا در الگویی منظم و سامان‌مند حرکت می‌کنند. مدار همه‌ی آنها در صفحه‌ی گسترده‌ایست که کمابیش عمود بر نوار تیره‌ی غبار پرآوازه‌ی این کهکشان است، و جهت چرخش دایره‌ای هر ۱۴ تا نیز یکی است.
پنج سال پیش هم نتیجه‌ی تا اندازه‌ای مشابه برای کهکشان خودمان و کهکشان زن در زنجیر (آندرومدا، ام۳۱) به دست آمده بود. در آن زمان، برخی از نظریه‌پردازان برهم‌کنش‌های گرانشی میان کهکشان‌های گروه محلی را دلیل احتمالی این نظم‌ها دانستند. ولی این توضیح برای قنطورس آ کاربرد ندارد.
به نوشته‌ی مولر و همکارانش در ساینس، احتمالِ یافتن تنها یک نمونه حرکتِ هماهنگ برای کهکشان‌های ماهواره‌ای در شبیه‌سازی‌های لامبدا-سی‌دی‌ام کمتر از ۰.۵% است: «یافتن سه نمونه از چنین سامانه‌ای در فضای نزدیک بی‌اندازه بعید به نظر می‌آید.»
الین تولستوی از دانشگاه گرونیگن هلند و کارشناس فرگشت کهکشان‌های کوتوله می‌گوید: «این نتیجه‌ی توجه‌برانگیزیست. ولی باز هم از دید آماری مقدار کوچکی است. اندازه‌گیری سرعت تنها برای ماهواره‌های بسیار روشن قنطورس-ای امکان پذیر است- این شاید یک سوگیری (bias) ناشناخته باشد.»
وی می‌افزاید: «ولی این باز هم بسیار فریبنده است.»
ظاهرا عمده‌ی کهکشان‌های کوتوله پیرامون قنطورس آ در یک صفحه‌ی قرص-مانند مرتب شده‌اند. اگر ویدیویی اینجا اجرا نشد می توانید آن را در کانال تلگرام یک ستاره در هفت آسمان ببینید
همکار وی در دانشگاه گرونیگن، امینا هلمی (امینه حلمی) که فرآیند پیدایش کهکشان‌هایی مانند راه شیری را بررسی می‌کند انتقاد دیگری دارد.
وی می‌گوید: «ما می‌دانیم که قنطورس-ای هم در گذشته دستخوش یک رویداد ادغام بزرگ شده بوده. ولی نویسندگان این پژوهش آن را در نظر نگرفته‌اند. همچنین آنها گفته‌اند سحابی‌های سیاره‌نمای درون این کهکشان هم چنین الگویی دارند. به باور من، این یافته بیشتر می‌تواند درباره‌ی ادغام‌های کهکشانی به ما آگاهی بدهد تا کیهانشناسی.»
تولستوی می‌گوید شاید گردآوری داده‌های بیشتر برای دیگر کهکشان‌ها و ماهواره‌هایشان بتواند یک بار برای همیشه پاسخ این پرسش‌ها را بدهد: «این‌ها سنجش‌های ساده‌ای نیستند. احتمال‌های ما محدود است.» افزون بر آن، هلمی می‌افزاید ما نیاز به داده‌های دقیق درباره‌ی حرکت ماهواره‌های کهکشان‌ها داریم تا بتوانیم نمایی کامل و سه‌بعدی به دست آوریم.
این دقیقا چیزیست که سنجش‌های ماهواره‌ی اروپایی گایا -که در اواخر آوریل منتشر می‌شود- روشن خواهد کرد، دستکم برای همه‌ی کهکشان‌های کوتوله‌ای که به گرد راه شیری می‌چرخند. حلمی می‌گوید: «گروه همکاری گایا مقاله‌ای دارد که از سوی نشریه‌ی ساینس در دست تایید علمی و اعتبارسنجی است. ولی فعلا نمی‌توانم جزییاتش را آشکار کنم.»
--------------------------------------------
--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:
واژه‌نامه:
Centaurus A - galaxy - plane - cosmological model - Science - Oliver Müller - University of Basel - Switzerland - NGC 5128 - elliptical galaxy - ΛCDM - dark energy - cold dark matter - Cen A - radial velocity - Milky Way - Andromeda galaxy - M31 - Local Group - Eline Tolsto - University of Groningen - Netherlands - Amina Helmi - galaxy merger - planetary nebula - European Space Agency - Gaia - Gaia Collaboration
منبع: اسکای اند تلسکوپ
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان
0 دیدگاه شما:
ارسال یک نظر