کشف سریع‌ترین ابرنواختری که تاکنون دیده شده

اخترشناسان سریع‌ترین ابرنواختری که تاکنون دیده شده را یافته‌اند؛ این ابرنواختر که تنها در ۲.۲ روز از ناپیدا بودن به درخششی باورنکردنی رسید، نخستین مورد از چنین انفجارهای ستاره‌ایِ سریعی‌ست که به طور کامل، به گونه‌ای که بتوان سازوکار دقیقشان را بررسی کرد دیده شده. [این پدیده‌ها به نام "گذرای تابان با فرگشت تند" یا فلت (FELT) شناخته می‌شوند-م]

ابرنواخترها انفجارهای سهمگینی هستند که در پایان زندگی یک ستاره‌ی بزرگ، با ته کشیدن سوخت آن رخ می‌دهند. این پدیده‌ها به طور معمول چند هفته یا چند ماه طول می‌کشد تا به بیشینه‌ی درخشش برسند، و سپس در مدتی از این هم بیشتر رو به خاموشی می‌روند.

آرمین رِست از بنیاد علمی تلسکوپ فضایی در بالتیمور مریلند به همراه همکارانش این پدیده را در میان داده‌های تلسکوپ فضایی کپلر یافتند که در کمتر از ۵۳ ساعت به اوج روشنایی رسید و سپس در عرض ۶.۸ روز، نورش نصف شد.

ابرنواخترهای سریع در اغلب موارد کم‌نورتر از همتایان ماندگارترِ خود هستند، از همین رو آنها را می‌توان به سازوکاری ضعیف‌تر نسبت داد،چیزی مانند ستاره‌ای که به طور کامل منفجر نشده. ولی این یکی که به عنوان کی‌اس‌ان ۲۰۱۵کی (KSN 2015K) نامیده شده، اوج روشنایی‌اش تقریبا به اندازه‌ی ابرنواخترهای معمولی بود، پس می‌بایست توضیح دیگری برای آن دست و پا کرد.

رست و همکارانش توانستند هر ۳۰ دقیقه یک بار از آن عکس بگیرند و کامل‌ترین رصدِ یک ابرنواختر سریع را انجام دهند. وی می‌گوید: «به طور معمول در ۲.۲ روز تنها یک یا دو، و یا شاید ۳ بار برای یک ابرنواختر سنجش انجام می‌دهیم، ولی ما [برای کی‌اس‌ان ۲۰۱۵کی] یک رشته‌ی کامل از سنجش‌های بسیار دقیق انجام دادیم که به ما امکان می‌داد مدل‌های گوناگونی را بیازماییم.»

در این پویانمایی گونه‌ای انفجار ستاره‌ای به نام "گذرای تابان با فرگشت تند" یا فلت نشان داده شده. اینجا ستاره‌ای غول‌پیکر را می‌بینیم که چند ماه پیش از انفجار، پوسته‌ای از گاز و غبار به بیرون می‌دمد. بیشتر انرژِ این انفجار ابرنواختری با برخورد به موادی که پیش‌تر پس زده شده بوده، به نور تبدیل می‌شود و درخششی بسیار، ولی زودگذر پدید می‌آورد. منبع: ناسا

موج شوک

به گمان پژوهشگران، کی‌اس‌ان ۲۰۱۵کی احتمالا در آغاز کم نور بوده و سپس بی‌اندازه درخشان شده. احتمالا ستاره پیش از آن که یک ابرنواختر تمام عیار شود، واپسین نفس را کشیده و پوسته‌ی چگالی از گاز را آزاد کرده بوده. سپس حدود دو ماه بعد، ستاره از درون همین پوسته منفجر شده بوده.

انفجار آغازین از چشم ما ناپیدا بود، ولی پسماندهای پرتاب شده در انفجار به سرعت به پوسته‌ی گازی کوبیده شد و موج شوکی نیرومند پدید آورد. در این لحظه، انرژی جنبشی انفجار به همان درخششی که کپلر دیده بود تبدیل می‌شود.

رست می گوید: «زمانی که موج انفجار به پوسته کوبیده می‌شود زمانیست که همه‌ی این انرژی‌ای که دیدیم پدید می‌آید [تابش]. همه‌چیز در یک آن به هم ریخت»«این نور سریع‌تر از معمول رو به کاهش گذاشت زیرا بر خلاف بسیاری از ابرنواخترهای معمولی، واپاشی پرتوزای (رادیواکتیو) تدریجی‌ای آن را پشتیبانی نمی‌کرد.»

پس هنگامی که این ابرنواخترهای شگفت‌انگیز را می‌بینیم در حقیقت انفجار واقعی را نمی‌بینیم- این پیامد انفجار اصلی است که چنین می‌درخشد.

پژوهشنامه‌ی این دانشمندان در نشریه‌ی نیچر آسترونومی منتشر شده.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

supernova - Armin Rest - Space Telescope Science Institute - Baltimore - Maryland - Kepler Space Telescope - KSN 2015K - shock wave - kinetic energy - radioactive decay - Nature Astronomy

منبع: newscientist

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان