ساختارهای غول‌پیکری از غبار که هابل پیرامون یک ستاره یافته

* اخترشناسان به کمک تلسکوپ فضایی هابل ناسا ساختار گسترده و پیچیده‌ای از غبار به پهنای حدود ۲۴۰ میلیارد کیلومتر را یافته‌اند که ستاره‌ای جوان به نام اچ‌آر ۴۷۹۶ای را در بر گرفته.

دانشمندان در گذشته یک حلقه‌ی غبار درونی باریک و درخشان را به گرد این ستاره یافته بودند که احتمال می‌رود در اثر کشش گرانشی یک سیاره‌ی غول‌پیکر ناشناخته پدید آمده باشد. این ساختار نویافته‌ی غول‌پیکر امانه می‌تواند آگاهی‌هایی درباره‌ی این سامانه‌ی سیاره‌ایِ هنوز دیده نشده پیرامون این ستاره‌ی ۸ میلیون ساله، که هنوز در گام‌های سیاره‌سازی به سر می‌برد به ما بدهد.

اخترشناسان به کمک تلسکوپ فضایی هابل یک ساختار گسترده و پیچیده‌ی غبار به پهنای ۲۴۰ میلیارد کیلومتر را پیرامون ستاره‌ی جوان اچ‌آر ۴۷۹۶ای یافته‌اند. این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

این ساختاری از غبارهای ریز است که به احتمال بسیار در اثر برخورد سیاره‌های جوان و نوزاد نزدیک ستاره پدید آمده و شاهدی بر آنها هم حلقه‌ای درخشان از غبار است که در فاصله‌ی ۱۱ میلیارد کیلومتری ستاره یافته شده. فشار نور ستاره، که ۲۳ برابر درخشنده‌تر از خورشیدست، باعث پس زده شدن غبار به درون فضا شده است.

ولی پویایی این سامانه همین جا پایان نمی‌یابد. این ساختار گرد و غباریِ بیرونی مانند تیوب توییِ یک چرخ است که با یک کامیون برخورد کرده. در یک جهت بسیار گسترده‌تر از جهت دیگر شده و از همین رو حتی با این واقعیت که ما آن را در آسمان کج می‌بینیم، یک سمتش فشرده و له شده به نظر می‌رسد. این شاید به دلیل حرکت ستاره‌ی مرکزی در محیط میان‌ستاره‌ای باشد، مانند یک موج شوک کمانی که به هنگام پیشروی یک قایق در آب، جلوی آن درست می‌شود. یا شاید هم در اثر کشش کشندی همدم ستاره‌ی مرکزی باشد (اچ‌آر ۴۷۹۶بی که یک کوتوله‌ی سرخ است و ۸۷ میلیارد کیلومتر از ستاره‌ی اصلی فاصله دارد)

گلن اشنایدر از دانشگاه آریزونا، توسان می‌گوید: «پراکندگی این غبارها نشانه‌ی بارزی از شدت پویایی برهم‌کنش‌ها در بخش درونی سامانه، که حلقه را در بر دارد است.» اشنایدر کسی بود که با دستگاه تصویربردار طیفی تلسکوپ فضایی (STIS) در تلسکوپ هابل توانست ذرات ریز غبار در بخش بیرونی اچ‌آر ۴۷۹۶ای را بررسی کرده و از آنها نقشه بردارد، کاری که تنها با حسمندی هابل می‌شد انجام داد.

اشنایدر می‌گوید: «ما نمی‌توانیم ساختارهای پسماندی فراسیاره‌ها را به عنوان سامانه‌هایی تنها در نظر بگیریم. اثرهای محیطی، از جمله برهم کنش‌ها با محیط میان‌ستاره‌ای و نیروهایی که از سوی همدم‌های ستاره‌ای وارد می‌شود، همگی می‌توانند پیامدهایی بلندمدت روی فرگشت چنین سامانه‌هایی بگذارند. بی‌تقارنی‌های بزرگی که در میدان غباری بیرونی دیده می‌شود خبر از وجود نیروهای بسیاری می‌دهد (نیروهایی فراتر از تنها فشار تابشی ستاره‌ی میزبان) که دارند براین مواد وارد شده و آنها را جابجا می‌کنند. ما چنین اثرهایی را در چند سامانه‌ی دیگر نیز دیده‌ایم، ولی این اینجا می‌بینیم چیزهای بسیاری دارند همزمان رخ می‌دهند.»

با این که از مدت‌ها پیش وجود قرص‌های پسماندی پیرامون ستارگان پیش‌بینی شده بود، ولی سال ۱۹۸۳ بود که ماهواره‌ی اخترشناسی فروسرخ ناسا (ایراس) نمونه‌ای از آن را یافت. بعدها نیز عکس‌هایی از قرصی لبه‌نما (از لبه دیده می‌شد) به گرد ستاره‌ی بتا سه‌پایه در آسمان جنوب گرفته شد. در اواخر دهه‌ی ۹۰ میلادی، نسل دوم دستگاه‌های هابل که به آن امکان می‌دادند نور خیره‌کننده‌ی ستاره‌ی مرکزی را بپوشاند به دانشمندان کمک کرد تا قرص‌های بسیار بیشتری را به تصویر بکشند. اکنون گمان می‌رود این گونه قرص‌های پسماندی پدیده‌هایی رایج باشند. تا امروز حدود ۴۰ مورد از چنین سامانه‌هایی به تصویر کشیده شده، به طور عمده توسط هابل.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

NASA - Hubble Space Telescope - star - HR 4796A - planet - bow wave - planetary system - tidal tug - red dwarf - binary - HR 4796B - Glenn Schneider - University of Arizona - Tucson - Space Telescope Imaging Spectrograph - STIS - radiation pressure - Infrared Astronomical Satellite - Beta Pictoris

منبع: nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان