دزدی که از یک انفجار سهمگین جان به در برد

هفده سال پیش، ابرنواختری به فاصله‌ی ۴۰ میلیون سال نوری زمین در کهکشان ان‌جی‌سی ۷۴۲۴ در صورت فلکی جنوبی درنا رخ داد. اکنون تلسکوپ فضایی هابل برای نخستین بار در میان پَس‌تاب‌های رو به خاموشی آن، همدمِ جان به در برده‌ی ستاره‌ی مرده را دیده و به تصویر کشیده است. این تصویر قانع‌کننده‌ترین گواه از اینست که برخی از ابرنواخترها در سامانه‌های دوستاره‌ای رخ می‌دهند.

اخترشناسان ۱۷ سال پیش بیننده‌ی انفجار ابرنواختر اس‌ان ۲۰۰۱آی‌جی را در فاصله‌ی ۴۰ میلیون سال نوری زمین، در کهکشان ان‌جی‌سی ۷۴۲۴ بودند. کمی بعد در سال ۲۰۰۲، آنها با تلسکوپ وی‌ال‌تی عکسی از آن گرفتند. دو سال بعد با تلسکوپ جمنای جنوبی به سراغ آن رفتند که نشانگر شواهدی از حضور یک همدم نجات‌یافته بود. با کم‌نور شدن ابرنواختر، دانشمندان در سال ۲۰۱۶ با هابل آن را رصد کردند و با یافتن این همدم، از آن عکس گرفتند. مشاهدات هابل بهترین گواه بر این بود که برخی از ابرنواخترها می‌توانند در سامانه‌های دوتایی رخ دهند.

استوارت رایدر از رصدخانه‌ی اخترشناسی استرالیا در سیدنی می‌گوید: «ما می‌دانیم که بیشتر ستارگان بزرگ دوتایی هستند. بسیاری از این دوتایی‌ها با هم برهمکنش کرده و با نزدیک شدن آنها به هم در مدارشان، گازها از یکی به دیگری کشیده می‌شوند.»

همدم این ستاره‌ی ابرنواخترشده هم تنها یک تماشاگر بیگناه در این انفجار نبوده. او تقریبا همه‌ی هیدروژن درون پوشش ستاره‌ی مُرده را فروکشیده بوده- این پوشش منطقه‌ایست که انرژی را از هسته‌ی ستاره به جو آن منتقل می‌کند. میلیون‌ها سال پیش از ابرنواختر شدن آن ستاره، دزدیِ همدمش یک ناپایداری در آن پدید آورده بود و باعث شده بود تا پیش از انفجار، هر از گاهی یک پیله و پوسته‌هایی از گاز هیدروژن پس بزند.

این ابرنواختر که اس‌ان ۲۰۰۱آیجی (SN 2001ig) نام گرفت، ابرنواختری از گونه‌ی IIb "پوشش-جداشده" بود. اینها ابرنواخترهایی نامعمولند زیرا بیشتر هیدروژنشان، ولی نه همه‌ی آن، را تا پیش از انفجار از دست داده‌اند. این گونه ستارگان منفجرشونده نخستین بار در ۱۹۸۷ توسط الکس فیلیپنکو از دانشگاه برکلی کالیفرنیا شناسایی شد.

این که ابرنواختران پوشش-جداشده چگونه پوشش آن بیرونی را از دست می‌دهند هنوز به خوبی شناخته نشده. این پوشش‌ها در آغاز برای تک‌ستارگانی تعریف شده بود که با بادهای بسیار پرسرعتشان پوشش بیرونی خود را پس می‌زنند. مساله اینجا بود که هنگامی که اخترشناسان جستجو برای ستارگانی که ابرنواختر شده‌اند را آغاز کردند، شمار چندانی از آنها را ابرنواخترِ پوشش-جداشده نیافتند.

اوری فاکس از بنیاد دانش تلسکوپ فضایی در بالتیمور می‌گوید: «این بسیار شگفت‌آور بود زیرا اخترشناسان انتظار داشتند این ستارگان درخشان‌ترین و بزرگ‌ترین ستارگان زادارِ ابرنواختر باشند. همچنین شمار کلی ابرنواخترهای پوشش-جداشده بیشتر از پیش‌بینی‌ها بود.» این واقعیت دانشمندان را به ارایه‌ی این نظریه واداشت که بسیاری از ابرنواخترهای پوشش-جداشده در سامانه‌های دوتاییِ کم جرم‌تری بوده‌اند، و بر آن شدند تا این نظریه را ثابت کنند.

ولی یافتن همدمی در یک سامانه‌ی دوتایی پس از انفجار عضو دیگر کار ساده‌ای نیست. نخست این که چنین ستاره‌ی کم نوری باید نسبتا به زمین نزدیک باشد تا هابل بتواند آن را ببیند. اس‌ان ۲۰۰۱آی‌جی و همدمش در این محدوده بودند. درون این بُرد فاصله، ابرنواختر چندانی رخ نمی‌دهد. از این هم مهم‌تر این که اخترشناسان می‌بایست با سنجش‌های بسیار دقیق، جایگاه درست این ابرنواختر را شناساییی کنند.

در سال ۲۰۰۲، کمی پس از انفجار اس‌ان ۲۰۰۱آی‌جی، دانشمندان با بهره از تلسکوپ بسیار بزرگ (وی‌ال‌تی) جایگاه دقیق این ابرنواختر را پیدا کردند. سپس در سال ۲۰۰۴، با کمک رصدخانه‌ی جمنای جنوبی بررسی را پی گرفتند. این رصدها در آغاز نشانگر وجود یک همدمِ نجات یافته بود.

اکنون پس از ۱۲ سال، و به خاموشی رفتن نور ابرنواختر، رایدر و گروهش با در دست داشتن مختصات دقیق توانستند دوباره هابل را رو به آن تنظیم کنند. واگشود (وضوح) بالای هابل و توانمندی فرابنفش آن به دانشمندان کمک کرد تا همدم بازمانده را پیدا کرده و به تصویر بکشند- کاری که تنها از هابل برمی‌آمد.

پیش از انفجار ابرنواختر، مدار این دو ستاره به گرد هم حدود یک سال زمان می‌برد.

هنگامی که ستاره‌ی اصلی منفجر شد، تاثیری بسیار کمتر از آنچه گمان می‌رفت روی همدمش گذاشت. هسته‌ی یک آووکادو (به عنوان هسته‌ی چگال ستاره‌ی همدم) را در یک دسر ژله‌ای (به عنوان پوشش گازی ستاره) در نظر بگیرید. هنگامی که یک موج شوک (موج ضربه) به آنها می‌رسد، ژله احتمالا به طور موقت کش می‌آید و تکان می‌خورد، ولی هسته‌ی آووکادو دست نخورده می‌ماند.

در سال ۲۰۱۴، فاکس و گروهش به کمک هابل همدم یک ابرنواختر گونه‌ی IIb دیگر را هم شناسایی کردند، اس‌ان ۱۹۹۳جی؛ ولی طیفش را به دست آوردند، نه این که عکسش را بگیرند. مورد اس‌ان ۲۰۰۱آی‌جی نخستین موردیست که یک همدم بازمانده به تصویر کشیده می‌شود. فیلیپنکو می‌گوید: «ما سرانجام توانستیم این دزد ستاره‌ای را به دام بیندازیم، و گمانمان درباره‌ی این که چیزی باید آنجا باشد را تایید کنیم.»

چه بسا نیمی از همه‌ی ابرنواخترهای پوشش-جداشده همدم‌هایی دارند- نیم دیگر، پوشش خود را در اثر بادهای ستاره‌ای از دست داده‌اند نه توسط یک همدم. هدف پایانی رایدر و گروهش تعیین دقیق اینست که چه تعداد از ابرنواخترهای پوشش-جداشده دارای همدمند.

تلاش بعدی آنها جستجوی ابرنواخترهایی با پوششِ "کاملا" جدا شده است، زیرا ابرنواخترهای اس‌ان ۲۰۰۱آیجی و اس‌ان ۱۹۹۳جی تنها حدود ۹۰ درصد پوشش خود را از دست داده بودند. ابرنواخترهای کاملا پوشش-جداشده چندان برهم‌کنش شوکی و ضربه‌ای به گاز و غبار محیط پیرامونشان وارد نمی‌کنند زیرا لایه‌های بیرونی‌شان دیرزمانی پیش از انفجار از آنها جدا شده بوده. برهم‌کنش شوک هم که در کار نباشد بسیار سریع‌تر ناپدید می‌شوند. بنابراین این دانشمندان برای بررسی همدم‌ها تنها باید دو یا سه سال انتظار بکشند.

آنها امیدوارند در آینده جستجویشان را به کمک تلسکوپ فضایی جیمز وب پی بگیرند.

پژوهشنامه‌ی این دانشمندان در شماره‌ی ۲۸ مارس ۲۰۱۸ نشریه‌ی آستروفیزیکال جورنال منتشر شده است.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

supernova - galaxy - NGC 7424 - constellation Grus - Crane - NASA - Hubble Space Telescope - double-star system - star - binary - Stuart Ryder - Australian Astronomical Observatory - AAO - Sydney - Australia, - progenitor star - hydrogen - core - SN 2001ig - Type IIb - stripped-envelope supernova - Alex Filippenko - University of California - Berkeley - Ori Fox - Space Telescope Science Institute - Baltimore - Earth - European Southern Observatory - Very Large Telescope - VLT) - Cerro Paranal - Chile - Gemini South Observatory - Cerro Pachón - ultraviolet - avocado pit - gelatin dessert - shock wave - SN 1993J - spectrum - James Webb Space Telescope - Astrophysical Journal

منبع: nasa

خلاصه برگردان: یک ستاره در هت آسمان

نمای تاج خورشید با کیفیت HDR

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

شکوه و جلال خورشیدگرفتگی بزرگ آمریکا چقدر بود؟

تصویری که اینجا می‌بینید و به روش تصویربرداری دامنه‌ی دینامیک بالا (اچ‌دی‌آر، HDR) گرفته شده، شاید این رویداد را بزرگ‌تر و باشکوه‌تر از چیزی که فکر می‌کردیم نشان دهد.

در روز ۲۱ اوت سال ۲۰۱۷ ماه برای چند دقیقه چهره‌ی خورشید را برای مردمانی که در نوار باریکی از خاک آمریکا زندگی می‌کردند پوشاند.

این رویداد بیشترین رخدادِ به تصویر کشیده شده در تاریخ بشر بود ولی این عکس -که پس از پردازش‌های دیجیتالی بسیار سنگین و باورنکردنی، به تازگی کامل شده است- یکی از دقیق‌ترین و پرجزییات‌ترین نماهاییست که تاکنون از تاج خورشید به دست آمده.

این تاج از گازهای بی‌اندازه داغ تشکیل شده و چشم نامسلح تنها در زمان خورشیدگرفتگی کلی می‌تواند آن را ببیند.

این تصویر از پیوند بیش از ۷۰ نما با نوردهی‌های متفاوت درست شده. جزییاتی که این رشته عکس‌های اچ‌دی‌آر با هم در بر می‌گیرند به اندازه‌ی کافی هست که حرکت تاج خورشید را هم نشان دهد.

عکس‌ها برای شرایط جَوی پایدار، به هنگام بامداد در یونیتی اورگان گرفته شدند.

خورشیدگرفتگی کلی بعدی در ژوییه‌ی ۲۰۱۹ رخ خواهد داد ولی نه در آمریکا، مردم آمریکای شمالی و آمریکا باید تا آوریل ۲۰۲۴ برای دیدن این پدیده منتظر بمانند.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Great American Eclipse - HDR - Moon - Sun - USA - solar corona - unaided eye - total solar eclipse- Unity - Oregon - Earth - North America

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

کاوش‌های بشر تا کجا پیش خواهد رفت؟

اگر ویدیو اینجا اجرا نشد می‌توانید آن را در فیسبوک و یا تلگرام یک ستاره در هفت آسمان ببینید

کاوش‌های بشر تا کجا پیش خواهد رفت؟

اگر این ویدیو که از پیوند تصاویر فضایی واقعی و فیلم‌های تخیلی درست شده در مسیر درستی باشد، پس باید گفت کاوش‌های انسان‌ها دستکم سامانه‌ی خورشیدی را به طور کامل پوشش خواهد داد.

در برخی از نماهای شگفت‌انگیز این فیلم، بشر آینده را در گذشتن از درون حلقه‌های کیوان، کاوش مشتری از نزدیک و از درون یک فضاپیما، و بالا رفتن از یک پرتگاه بلند بر سطح کم-گرانشِ یکی از ماه‌های اورانوس می‌بینیم.

اگرچه کسی از آینده خبر ندارد، ولی گذشتن از مرزها -چه فیزیکی و چه فکری- بخشی از هویت و روح انسان‌هاست و در گذشته نیز بارها یاریگر وی در رسیدن به هدفش بوده.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Solar System - rings of Saturn - Jupiter - cliff - moon - Uranus - human spirit

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هت آسمان

حلقه‌های رنگ رنگ کیوان

در این عکس که توسط فضاپیمای کاسینی ناسا در روز ۲۲ اوت ۲۰۰۹ گرفته شده حلقه‌های کیوان (زحل) را با رنگ‌های ملایمشان می‌بینیم. تکه‌های سازنده‌ی این حلقه‌ها اندازه‌های گوناگونی دارند، از ذره‌هایی کوچک‌تر از یک دانه شن گرفته تا تکه‌های به بزرگی یک کوه، و به طور عمده هم از یخ آب درست شده‌اند. سرچشمه‌ی رنگ‌های این حلقه‌ها هنوز به طور دقیق شناخته نشده و همچنان مایه‌ی بحث و گفتگوهایی داغ میان دانشمندان است.

این تصویر از پیوند عکس‌هایی که کاسینی با فیلترهای طیفی سرخ، سبز، و آبی گرفته درست شده و نمایی با رنگ طبیعی را نشان می دهد. عکس‌ها با دوربین زاویه-باریک کاسینی و از فاصله‌ی حدود ۲.۰۵ میلیون کیلومتریِ مرکز حلقه‌ها گرفته شده‌ بودند.

فضاپیمای کاسینی ماموریت بسیار پیروزمند خود را در روز ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۷، با شیرجه در ابرهای کیوان به پایان برد.

حلقه‌های کیوان در طیف فرابنفش بسیار رنگارنگ دیده می‌شوند. درباره‌ی این عکس بخوانید: * رنگین‌کمان پنهان در حلقه‌های کیوان

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Saturn - rings - NASA - Cassini spacecraft - spectral filter - narrow-angle camera

منبع: nasa

برگردان: یک ستاره در هت آسمان

ابرهای نام‌آشنای آسمان جنوب

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

در این افق ناهموار یک ستیغ آتشفشانی را در میان دو ماهواره‌ی کهکشان راه شیری می‌بینیم.

دیدگاه این چشم‌اندازِ شبانه رو به جنوب، بر فراز دریاچه‌ی له‌خیا و فلات آلتی‌پلانو در منطقه‌ی آنتوفاگاستا در شمال شیلی است.

ژرفای میدان چشم‌انداز تا فضای فراکهکشانی ادامه یافته و ابرهای ماژلانی بزرگ (سمت راست) و کوچک را نیز در بر می‌گیرد. این دو کهکشان نام خود را از دریانورد و کاوشگر پرتغالی سده‌ی ۱۶ میلادی، فردیناند ماژلان گرفته‌اند، فرمانده‌ی نخستین ناوگانی که سیاره‌ی زمین را دور زد.

فاصله‌ی ابر بزرگ‌تر تا زمین حدود ۱۸۰ هزار سال نوریست و فاصله‌ی ابر کوچک‌تر ۲۱۰ هزار سال نوری.

سمت چپِ ابر ماژلانی کوچک جرمی به نام "۴۷ توکان" را می‌بینیم که مانند ستاره‌ای روشن در این آسمان می‌درخشد و نورش در آب‌های کم‌ژرفای پیش‌زمینه هم بازتابیده. ۴۷ توکان که یکی از خوشه‌های ستاره‌ای کروی در هاله‌ی کهکشان راه شیری است، حدود ۱۳۰ هزار سال نوری از ما فاصله دارد.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Milky Way - volcanic peak - Laguna Lejia - altiplano - Antofagasta Region - Chile - Large and Small Magellanic Clouds - Portuguese - Ferdinand Magellan - 47 Tucanae - star - globular star cluster - halo

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هت آسمان

نخستین عکس فضاپیمای اگزومارس از سطح مریخ

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۳.۳ مگ)

فضاپیمای "مدارگرد ردیاب گاز اگزومارس" نخستین عکس‌هایی که در مدار تازه اش از سیاره‌ی سرخ گرفته به زمین فرستاده است.

این فضاپیما چند هفته پیش در یک مدارِ تقریبا دایره‌ای در فراز ۴۰۰ کیلومتری سیاره جای گرفت تا هدف اصلی خود برای ردهابی و جستجوی گازهایی را آغاز کند که می‌توانند نشانگر فعالیت‌های زمین‌شناختی یا زیستی در بهرامِ امروزی باشند.

اگزومارس به هنگام آزمایش یکی از دستگاه‌هایش به نام دستگاه تصویربرداری رنگی و استریو (کاسیس، CaSSIS) این عکس خیره‌کننده را که بخشی از یک دهانه‌ی برخوردی را نشان می‌دهد گرفت. دوربین کاسیس در روز ۲۰ مارس روشن شد و برای ماموریت اصلی‌اش که روز ۲۸ مارس آغاز می‌شود آزمایش شد.

این تصویر که پهنه ای به اندازه‌ی ۱۰ در ۴۰ کیلومتر از دهانه‌ی کارالیوف در عرض‌های بالایی نیمکره‌ی شمالی را نشان می‌دهد، از پیوند سه عکس در رنگ‌های گوناگون درست شده که تقریبا همزمان در روز ۱۵ آوریل گرفته شدند. مواد رنگ روشن در لبه‌ی این دهانه یخ هستند.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

ExoMars Trace Gas Orbiter - Red Planet - Mars - Colour and Stereo Surface Imaging System - CaSSIS - impact crater - Korolev Crater

منبع: esa

خلاصه برگردان: یک ستاره در هت آسمان

غنی‌ترین نقشه از ستارگان کهکشان راه شیری

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۲.۷ مگ)

این نمای گسترده‌ی سراسر آسمان از کهکشان راه شیری و کهکشان‌های نزدیکش یک عکس نیست. این نقشه‌ایست که بر پایه‌ی سنجش‌های انجام شده روی تک به تکِ "۱.۷ میلیارد" ستاره‌ی نزدیک پدید آمده است.

این سنجش‌ها دستاورد دومین دسته‌ی منتشر شده از داده‌های ماهواره‌ی گایا (Gaia) است. از جمله‌ی این داده‌ها، اندازه‌گیری‌های بسیار دقیقیست که از جایگاه، دیدگشت (اختلاف منظر)، درخشندگی، و رنگِ ۱.۳ میلیارد ستاره انجام شده. اگرچه گفتنیست که این همه تنها حدود ۱ درصد شمار کل ستارگان کهکشان راه شیری را تشکیل می‌دهند.

بیش از همه، صفحه‌ی تخت کهکشان است که در این تصویر خود را نشان می‌دهد. این صفحه که بیشتر ستارگان کهکشان راه شیری را در خود جای داده، در مرکز نقشه‌ داده‌های ستاره‌ای گایا خودنمایی می‌کند.

شکاف‌ها و جاهای خالی‌ای که در صفحه‌ی کهکشان دیده می‌شود در حقیقت  ابرهای غبار میان‌ستاره‌ای هستند که جلوی نور ستارگان پشتشان را گرفته‌اند و از همین رو تیره و تهی دیده می‌شوند.

پایین، سمت راست نقشه ستارگان ابرهای کوچک و بزرگ ماژلان دیده می‌شود، کهکشان‌های همسایه که در این نقشه، درست آن سوی کهکشان دیده می‌شوند.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Milky Way - Gaia - parallax - star - galactic plane - Large and Small Magellanic Clouds

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هت آسمان

یخی که "به داغی خورشید" است برای نخستین بار در آزمایشگاه ساخته شد

* هم جامد است و هم مایع، ۶۰ برابر چگال‌تر از یخ معمولی آب است، و در دماهایی نزدیک به دمای سطح خورشید ساخته می‌شود.

نمایی از شبیه‌سازی رایانه‌ای که اتم‌های هیدروژن را
مانند مایعی شناور درون شبکه‌ی جامد اکسیژن در یخ
ابریونی نشان می‌دهد

این یخِ ابریونی است (اَبَر-یونی، superionic) و دانشمندان برای نخستین بار آن را در آزمایشگاه ساخته‌اند.

از مدت‌ها پیش گمان می‌رفت که این گونه‌ی پرفشارِ یخِ آب در دل اورانوس و نپتون وجود داشته باشد. ولی تاکنون وجودش در همین حد نظری مانده بود.

ماریوس میلوت، فیزیکدان در آزمایشگاه ملی لارنس لیورمور کالیفرنیا و نویسنده‌ی اصلی این پژوهش می‌گوید: «ما به شواهد تجربی برای یخ ابریونی دست یافتیم و نشان دادیم که این پیش‌بینی‌ها تنها در شبیه‌سازی‌ها پدید نمی‌آیند بلکه رفتار باورنکردنی آب در آن شرایط عملا رخ می‌دهد.»

۳۰ سال پیش بود که دانشمندان حالتی شگفت از آب را پیش‌بینی کردند که در آن، آب همزمان هم جامد است و هم مایع. این حالت همچنین بسیار چگال‌تر از یخ معمولی آبست زیرا در گرما و فشار بی‌اندازه بالا ساخته می‌شود، مانند شرایطی که در دل سیاره‌های غول‌پیکر یافته می‌شود. در حالت ابریونی، هیدروژن و اکسیژن درون مولکول‌های آب رفتار شگفت‌انگیزی پیدا می‌کنند، یون‌های هیدروژن مانند یک مایع درون یک شبکه‌ی جامدِ بلورِ اکسیژن حرکت می‌کنند.

ساختن این یخ کار پیچیده‌ای بود. نخست دانشمندان آب را به اندازه‌ای فشردند که به یک بلور مکعبی فرانیرومند تبدیل شد، بلوری متفاوت با بلور یخ معمولی که ما می‌بینیم. آنها برای این کار آب را به کمک دو سلول سندانی الماس، با فشار ۲.۵ گیگاپاسکال فشردند، فشاری حدود ۲۵۰۰۰ برابر فشار هوای زمین. سپس با بهره از لیزر، گرما و فشار را به طور ناگهانی باز هم افزایش دادند (شوک گرما و شوک فشار). هر یک از ساختارهای بلور یخ تا شش تپ لیزر دریافت کرد و به فشاری بیش از ۱۰۰ برابر رسید.

میلوت می‌گوید: «از آنجایی که ما پیش‌تر آب را فشرده بودیم، شوک گرمایی کمتری نسبت به زمانی که آب مایع در دمای اتاق را شوک فشار می‌دادیم به کار رفت.» این روش تازه به پژوهشگران امکان داد تا نسبت به گذشته، در فشار بالا به حالت‌هایی بسیار سردتر برسند.

هنگامی که یخ ابریونی آماده شد، دانشمندان به سرعت سراغ بررسی ویژگی‌های نوری و هیدرودینامیکی آن رفتند. آنها باید این کار را تنها در ۱۰ تا ۲۰ نانوثانیه انجام می‌دادند، پیش از آن که امواج فشار حالت چگالش را آزاد کرده و آب و الماس‌ها تبخیر شوند. و نتایج شگفت‌انگیز بود. آنها دریافتند که این یخ در دمای باورنکردنی ۴۷۲۵ درجه و ۲۰۰ گیگاپاسکال آب می‌شود [نقطه‌ی ذوب]. این فشار حدود ۲ میلیون برابر فشار هوای زمینست.

ریموند جینلوز، یکی از نویسندگان این پژوهش و فیزیکدان سیاره‌ای در دانشگاه برکلی کالیفرنیا می‌گوید: «... نمی‌شود باور کرد که در این سیاره‌ها، آب در دماهای چندهزار درجه به حالت یخ‌زده وجود داشته باشد، ولی آزمایش‌ها که این را نشان می‌دهند.»

این یافته‌ها می‌توانند آگاهی‌هایی درباره‌ی درون سیاره‌هایی مانند نپتون و اورانوس به ما بدهند. به باور دانشمندان سیاره‌ای، بخش‌های درونی این دو سیاره حدود ۶۵ درصدِ جرمش را آب تشکیل داده، با مقداری متان و آمونیاک.

در پژوهش گذشته به این نتیجه رسیده بودند که دل این سیاره‌ها از شاره‌ی کاملِ انتقال‌دهنده‌ی گرماست. ولی افزودن یخ ابریونی این دیدگاه را تغییر می‌دهد. به گفته‌ی دانشمندان این پژوهش تازه نشانگر وجود یک لایه‌ی به نسبت نازکِ شاره و یک "گوشته‌"ی گسترده از یخ ابریونی است.

این دیدگاه همچنین تاییدیست بر یک شبیه‌سازی رایانه‌ای که یک دهه پیش برای بررسی میدان مغناطیسی شگرف اورانوس و نپتون انجام شده بود. محور مغناطیسی اورانوس ۵۹ درجه با محور چرخش آن زاویه دارد. این کجی در نپتون حدود ۴۷ درجه است. این بسیار بیشتر از کجیِ ۱۱ درجه‌ای محور مغناطیسی زمین است. رفتار میدان‌های مغناطیسی این دو سیاره هم متفاوت است؛ برای نمونه، میدان اورانوس می‌تواند مانند یک لامپ رقص نور خاموش و روشن شود.

یک فضاپیما می‌تواند پژوهش‌های بیشتری درین باره انجام دهد. خوشبختانه ناسا برای اورانوس و/یا نپتون برنامه‌هایی در دهه‌های آینده دارد. در این میان، دانشمندان در تلاشند با بهره گرفتن از فشار بیشتر، شرایط درون سیاره‌های بزرگ‌تری مانند مشتری و کیوان را نیز شبیه‌سازی کنند.

گزارشی بر پایه‌ی این پژوهش در شماره‌ی ماه فوریه‌ی نیچر فیزیک منتشر شده است.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

water ice - sun - superionic ice - Uranus - Neptune - Marius Millot - Lawrence Livermore National Laboratory - California - planet - hydrogen - oxygen - molecule - ion - diamond - anvil cell - Earth - laser - Raymond Jeanloz - University of California - Berkeley - ammonia - methane - fully fluid - mantle - magnetic field - strobe - NASA - Jupiter - Saturn - Nature Physics

منبع: Space.com

برگردان: یک ستاره در هت آسمان

نمای بسیار خوش آب و رنگ مشتری در عکسی از تلسکوپ هابل

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

سرنوشت لکه‌ی سرخ بزرگ مشتری چه خواهد شد؟

مشتری با داشتن جرمی حدود ۳۲۰ برابر جرم زمین، بزرگ‌ترین سیاره‌ی سامانه‌ی خورشیدی است.

این غول گازی همچنین یکی از بزرگ‌ترین و دیرپاترین سامانه‌های توفانی سامانه‌ی خورشیدی را هم در خود دارد، لکه‌ی سرخ بزرگ (جی‌آراس) که اینجا در سمت چپ سیاره دیده می‌شود. لکه‌ی سرخ بزرگ به اندازه‌ای پهناور است که می‌تواند زمین را در خود جای دهد، ولی روز به روز دارد کوچک‌تر می‌شود. بررسی نوشته‌های تاریخی نشان می‌دهد که پهنای آن از ۱۵۰ سال به این سو به یک سوم رسیده است.

یکی از برنامه‌های ناسا به نام "میراث جو سیاره‌های بیرونی" (اوپال، OPAL) به تازگی کارش را برای دیدبانی این توفان به کمک تلسکوپ فضایی هابل آغاز کرده است.

در این تصویر که دستاورد همین اوپال هابل است، مشتری را در وضعیتی که سال ۲۰۱۶ داشت می‌بینیم. عکس به گونه‌ای پرداخته شده که فام‌های سرخ در آن نمایان‌تر باشد.

داده‌های تازه به دست آمده از جی‌آراس نشان می‌دهد که پهنای این توفان همچنان دارد کوچک‌تر می‌شود، ولی در راستای عمودی دارد بلندتر می‌شود.

هیچکس نمی‌داند لکه‌ی سرخ بزرگ در آینده چه بر سرش خواهد آمد، ولی اگر این آب رفتن ادامه یابد، چه بسا روزی برسد که به یکی از همین لکه‌های کوچک مشتری تبدیل شود-- و سرانجام هم به کلی ناپدید گردد.

توضیح بیشتر را اینجا بخوانید: * لکه سرخ بزرگ مشتری دارد قد می‌کشد!

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Jupiter - Great Red Spot - Gas giant - solar system - storm system - GRS - NASA - Outer Planets Atmospheres Legacy - OPAL - Hubble Space Telescope

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هت آسمان

نه مارپیچ نه بیضی

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۴.۹ مگ)

جرم زیبای ابر-مانندی که در این تصویر تلسکوپ فضایی هابل می‌بینید شاید چندان شبیه یک کهکشان به نظر نیاید -نه از بازوهای خوش‌ریختِ کهکشان‌های مارپیچی‌ در آن خبریست و نه از گوژ سرخ‌فام کهکشان‌های بیضیگون- ولی در حقیقت یک کهکشان است، آن هم از گونه‌ی کهکشان‌های عدسی.

کهکشان‌های عدسی با نام ان‌جی‌سی ۲۶۵۵ در رده‌بندی کهکشان‌ها چیزی میان مارپیچی‌ها و بیضیگون‌ها هستند؛ آنها مانند مارپیچی‌ها پیکره‌ی قرصی دارند، ولی دیگر ستاره‌ی چندانی نمی‌سازند و بنابراین بیشتر ستارگانشان پیرند، مانند بیضیگون‌ها.

هسته‌ی ان‌جی‌سی ۲۶۵۵ بی‌اندازه درخشان است و بنابراین یک عنوان دیگر باید به رده‌بندی آن افزوده شود: یک کهکشان سیفرت، گونه‌ای از کهکشان‌های فعال با خطوط گسیلشی نیرومند و ویژه. به باور اخترشناسان این درخشندگی دستاورد فروکشیده شدن مواد به درون قرص برافزایشی یک ابرسیاهچاله در مرکز ان‌جی‌سی ۲۶۵۵ است. [تفاوت کهکشان‌های سیفرت با اختروش‌ها در اینست که به ما نزدیک‌ترند و از همین رو پیکره‌ی کهکشانشان به خوبی دیده می‌شود-م]

ولی ساختار بخش بیرونی قرص ان‌جی‌سی ۲۶۵۵ آرام‌تر به نظر می‌رسد، هر چند پیکره‌ای نامعمول [با رگه‌های نامتقارن غبار] دارد. پویایی (دینامیک) پیچیده‌ی گازهای درون این کهکشان نشان می‌دهد که احتمالا گذشته‌ای پرآشوب داشته، از جمله ادغام و برهم‌کنش با کهکشان‌های دیگر.

ان‌جی‌سی ۲۶۵۵ با فاصله‌ی حدود ۸۰ میلیون سال نوری از زمین، در راستای صورت فلکی زرافه جای دارد. اجرام دوردست جالب بسیاری در این صورت فلکی پیدا می‌شود، از جمله خوشه‌ی ستاره‌ای باز ان‌جی‌سی ۱۵۰۲، اخترگانِ (صورتواره‌ی) خوش‌نمای "آبشار کمبل"، و کهکشان ستاره‌فشان ان‌جی‌سی ۲۱۴۶.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

galaxy - arm - spiral galaxy - elliptical - lenticular galaxy - star - Seyfert galaxy - active galaxy - emission line - NGC 2655 - core accretion disc - supermassive black hole - disc - Earth - constellation of Camelopardalis - Giraffe - open cluster - NGC 1502 - Kemble’s Cascade - asterism - starburst galaxy - NGC 2146

منبع: spacetelescope

برگردان: یک ستاره در هت آسمان

اورانوس بوی تخم‌مرغ گندیده می‌دهد!

* اورانوس چیزهای بسیار بدبویی دور و بر خودش دارد! پژوهش تازه‌ای نشان داده که بیشتر ماده‌ی سازنده‌ی ابرهای بالای جو این سیاره سولفید هیدروژن است، همان مولکولی که به تخم‌مرغ‌های فاسد چنین بوی بدی می‌دهد.

این دو تصویر از پیوند داده‌های وویجر ۲ و هابل درست شده و حلقه‌های اورانوس، که شدت کجی محورش و نیز شفق‌های آن را نشان می‌دهند نیز در آنها پیدایست

نویسنده‌ی اصلی این پژوهش، پاتریک اروین از دانشگاه آکسفورد انگلستان می‌گوید: «اگر آدم بدشانسی سر از سیاره‌ی اورانوس در آورد و بخواهد [ظاهرا بدون فضاپیما و پوشش مناسب!-م] از درون ابرهایش بگذرد تا به پایین برسد با شرایطی بسیار زننده و ناخوشایند روبرو خواهد شد.»

ولی دردسرهای این آدم پیشگام و خیره‌سر بزرگ‌تر از این خواهد بود. ایروین می‌گوید: «خفگی و دمای ۲۰۰ درجه‌ی سانتیگراد زیر صفرِ جو که بیشترش از هیدروژن، هلیوم، و متان است بسیار پیش از آنکه بو را حس کند او را از پا در خواهد آورد.»

پژوهشگران مدت‌هاست که در پی یافتن همنهش (ترکیب) ابرهای فراز بالا در آسمان اورانوس هستند- به ویژه این که آیا ابرهای اورانوس از یخ آمونیاک تشکیل شده، مانند کیوان و مشتری، یا از یخ سولفید هیدروژن. پاسخ دادن به این پرسش کار سختی بود زیرا اورانوس دورتر از آنست که داده‌هایی با جزییات کافی از آن به دست آید. (مشتری و کیوان نه تنها به زمین نزدیک‌ترند، بلکه کاوشگرهای مدارگردی ویژه‌ی خود نیز داشته‌اند ولی اورانوس تنها یک بار با آن دیداری انجام شده، دیدار کوتاه و گذرای فضاپیمای وویجر ۲ ناسا در ژانویه‌ی ۱۹۸۶.)

اروین و همکارانش با بهره از دستگاه "طیف‌سنج میدان‌یکپارچه‌ی فروسرخ-نزدیک" (نیفس، NIFS) در تلسکوپ ۸ متری جمنای شمالی در هاوایی به بررسی اورانوس پرداختند و نور خورشید که از جو اورانوس، درست روی قله‌ی ابرهای آن بازمی‌تابید را موشکافی کردند- و شناسه‌ی سولفید هیدروژن را در آن یافتند.

یکی از نویسندگان پژوهش، لی فلچر از دانشگاه لستر انگلستان می‌گوید: «تنها مقدار اندکی [از این مواد] به شکل بخارِ سیرشده (اشباع) در بالای ابرها مانده. و برای همین هم دریافت شناسه‌های آمونیاک و سولفید هیدروژن در بالای قله‌ی ابرهای اورانوس اینقدر سخت است. توانمندی‌های بالای جمنای بود که سرانجام این شانس خوب را به ما داد.»

پژوهشگران احتمال می‌دهند ابرهای نپتون هم مانند ابرهای اورانوس باشد. تفاوت بزرگی که میان ابرهای این دو "غول یخی" با ابرهای کیوان و مشتری وجود دارد به احتمال بسیار به دلیل محیط پیدایش این سیاره‌ها بوده: اورانوس و نپتون در جایی از سامانه‌ی خورشیدی پدید آمدند که نسبت به آن دو غول گازی بسیار از خورشید دورتر بود.

فلچر درین باره می‌گوید: «در روزگاری که سامانه‌ی خورشیدی داشت پدید می‌آمد، چیزی که تراز (تعادل) میان نیتروژن و گوگرد -و در نتیجه آمونیاک و سولفید هیدروژنِ تازه شناسایی شده‌ی اورانوس- را تعیین کرد دما و جایی بود که سیاره داشت در آن ساخته می‌شد.»

پژوهش این دانشمندان در شماره‌ی ۲۳ آوریل نشریه‌ی نیچر آسترونومی منتشر شده.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Uranus - hydrogen sulfide - molecule - rotten egg - Patrick Irwin - Oxford University - England - hydrogen - helium - methane - ammonia - Jupiter - Saturn - Earth - NASA - Voyager 2 - Near-Infrared Integral Field Spectrometer - NIFS - Gemini North - Hawaii - reflect - saturated vapor - Leigh Fletcher - University of Leicester - ice giant - sun - gas giant - solar system - nitrogen - planet

منبع: Space.com

برگردان: یک ستاره در هت آسمان

سحابی "کله‌اسبی آبی" در طیف فروسرخ نه کله‌اسبی است و نه آبی!

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

سحابی "کله‌اسبی آبی" در طیف فروسرخ نمایی کاملا دگرگون پیدا می‌کند.

در طیف دیدنی (مریی)، غبارهای بازتابنده‌ی این سحابی از آن یک سحابی بازتابی آبی‌فام با پیکره‌ای مانند سر اسب ساخته‌اند. ولی اگر در نور فروسرخ آن را نگاه کنیم، هزارتویی درهم پیچیده از رشته‌ها، غارها، و پیله‌های گاز و غبار برافروخته پیش چشممان نمایان می‌شود و دیگر به سختی می‌توان نمای آشنای اسب‌مانندی براش شناسایی کرد.

این عکس از پیوند داده‌های ماهواره‌ی کاوشگر پیمایشی میدان-گسترده‌ی فروسرخ ناسا (وایز، WISE) به دست آمده و سحابی کله‌اسبی آبی را در سه طیف فروسرخ نشان می‌دهد (سرخ=۲۲، سبز=۱۲، و آبی=۴.۶ میکرون).

کله‌اسبی آبی که با عنوان آی‌سی ۴۵۹۲ رده‌بندی شده حدود ۴۰ سال نوری پهنا دارد و با فاصله‌ی نزدیک به ۴۰۰ سال نوری از زمین، در راستای صورت فلکی کژدم در صفحه‌ی کهکشان راه شیری دیده می‌شود.

آی‌سی ۴۵۹۲ کم‌نورتر، ولی با پهنای زاویه‌ای بیشتری نسبت به سحابی آشناترِ کله‌اسبی در صورت فلکی شکارچی است [یعنی در آسمان زمین بزرگ‌تر دیده می‌شود]. ستاره‌ی اصلی که گاز و غبار این سحابی را گرم و روشن کرده ستاره‌ی "نو کژدم" است- همان ستاره‌ی زردفام در گوشه‌ی سمت چپ تصویر بالا.

سحابی بازتابی کله‌اسبی آبی در طیف دیدنی (مریی) نمایی مانند سر یک اسب دارد. اندازه‌ی بزرگ‌تر

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Blue Horsehead Nebula - infrared - visible - horse - NASA - Wide Field Infrared Survey Explorer - WISE - IC 4592 - constellation Scorpius - Milky Way Galaxy - Horsehead Nebula - Orion - star - Nu Scorpii

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هت آسمان

ماه‌های مریخ احتمالا دستاورد یک برخورد به این سیاره بوده‌اند

* شبیه‌سازی‌های تازه نشان می‌دهند که ماه‌های سیاره‌ی بهرام دستاورد یک برخورد بزرگ بوده‌اند. بر این پایه، این دو ماه می‌بایست همنهشی (ترکیبی) مانند خود بهرام، ولی خشک داشته باشند.

شبیه سازی برخورد یک جرم کوچک با سیاره ی بهرام که به پیدایش دو ماه این سیاره، فوبوس و دیموس انجامید

به گفته‌ی دانشمندان بنیاد پژوهش جنوب باختر (SwRI)، فوبوس و دیموس، ماه‌های سیاره‌ی بهرام تولدی خشونت‌بار داشته‌اند، ولی در اندازه‌ای بسیار کوچک‌تر از برخورد سهمگینی که ماه زمین را پدید آورد. پژوهش آنها نشان می دهد که به احتمال بسیار، برخورد بهرام جوان با جرمی به اندازه‌ی یک سیاره‌ی کوتوله باعث پیدایش دو ماه آن شده بوده. این دانشمندان جزییات پژوهش خود را در نشریه‌ی ساینس ادونسز منتشر کرده‌اند.

دهه‌هاست که بر سر ریشه‌ی ماه‌های سیاره‌ی سرخ بحث و گفتگو جریان دارد. پرسش این بوده که آیا این ماه‌ها سیارک‌هایی بوده‌اند که به دام گرانش بهرام افتاده‌اند، و یا از آغاز از دل قرصی استوایی از پسماندها به گرد سیاره درست شده‌اند، چیزی که با مدار تقریبا دایره‌ای آنها و نیز هم‌صفحه بودن مدارشان سازگاری بسیاری دارد. ساخته شدن آنها از قرصی که در اثر برخورد به بهرام پدید آمده بوده نظریه‌ی خوبیست ولی شبیه‌سازی این فرآیند در گذشته به دلیل تفکیک‌پذیری عددی اندک و ترفندهای مدل‌سازی ساده کارایی خوبی نداشت.

دکتر رابین کناپ نویسنده‌ی اصلی این پژوهش از SwRI می‌گوید: «مدل ما نخستین مدل خودسازگار برای شناسایی گونه‌ی برخوردیست که برای پدید آمدن دو ماه کوچک بهرام نیاز بوده.» کناپ یکی از دانشمندان پیشرو در به کارگیری شبیه‌سازی‌های هیدرودینامیکی برای مدل‌سازی برخوردهای سیاره‌ای، از جمله مدل پیدایش ماه-زمین است.

کناپ می‌گوید: «نتیجه‌ی کلیدی این پژوهش، اندازه‌ی جرم برخوردگر است؛ ما پی بردیم که به جای یک برخوردگر غول‌پیکر، برخوردگری به بزرگی بزرگ‌ترین سیارک‌ها، وستا و سرس نیاز بوده. مدل ما پیش‌بینی می‌کند که این دو ماه به طور عمده از موادی که از خود بهرام آمدند ساخته شده‌اند، بنابراین همنهش کلی آنها می‌بایست از نظر بیشتر عنصرها همانند بهرام باشد. ولی بر پایه‌ی گرمایش پرتابه‌ها و سرعت گریزِ کمِ بهرام، پیش‌بینی می‌شود که این مواد بخار آب از دست داده‌ بودند، و بنابراین اگر این ماه‌ها به راستی در اثر برخورد ساخته شده‌اند، می‌بایست خشک باشند.»

یک همسنجی میان اندازه‌ی ماهِ زمین با ماه‌های بهرام: دیموس (سمت چپ) و فوبوس. ماه ما ۱۰۰ برابر بزرگ‌تر از فوبوس است

این مدل تازه‌ی بهرام نیاز به برخوردگری بسیار کوچک‌تر از مدل‌های پیشین دارد. کره‌ی ماهِ خودمان گمان می‌رود در اثر برخورد جرمی به بزرگی بهرام با زمینِ نوزاد در ۴.۵ میلیارد سال پیش درست شده، برخوردی که آوارهاییش سامانه‌ی زمین-ماه را ساخت. قطر زمین به حدود ۱۲۸۰۰ کیلومتر می‌رسد، ولی قطر بهرام کمی بیش از ۶۷۰۰ کیلومتر است. کره‌ی ماه تنها حدود ۳۸۰۰ کیلومتر قطر دارد، حدود یک چهارم قطر زمین.

دیموس و فوبوس با این که در یک بازه‌ی زمانی یکسان ساخته شدند، ولی بسیار کوچکند و قطرشان به ترتیب تنها به ۱۲ کیلومتر و ۲۲.۵ کیلومتر می‌رسد، و بسیار نزدیک به بهرام می‌چرخند. اندازه‌ی برخوردگر فرضی پدیدآورنده‌ی فوبوس-دیموس می‌بایست چیزی میان اندازه‌ی سیارک ۵۲۰ کیلومتری وستا و سیاره‌ی کوتوله‌ی ۹۴۰ کیلومتری سرس بوده باشد.

نویسنده‌ی دوم پژوهش، جولین سالمون از SwRI می‌گوید: «ما با بهره از مدل های پیشرفته نشان دادیم که برخوردگری به اندازه‌ی میانگین وستا-سرس می‌توانسته یک قرص آواری پدید بیاورد که با شکل‌گیری دو ماه کوچک بهرام سازگار باشد. بخش‌های بیرونی قرص انباشته شدند و فوبوس و دیموس را ساختند و بخش‌های درونی قرص هم ماه‌های بزرگ‌تری را پدید آورند که سرانجام با گردش مارپیچ‌وار به خود بهرام رسیدند و به آن پیوستند. در مدل‌های پیشین برخوردهای بزرگ‌تری به کار رفته بوده که باعث شده بودند قرص‌های پرجرم‌تری پدید بیاید و ماه‌های درونی بزرگ‌تری ساخته شود که در پی شکل‌گیری آنها، دیگر ماه‌هایی مانند دیموس و فوبوس نمی‌توانستند دوام بیاورند.»

شبیه‌سازی نشان می‌دهد که دو ماه کوچک بهرام- فوبوس و دیموس- در پی برخورد یک جرم کوچک به این سیاره، از آوارهای پرتاب شده به فضا شاخته شدند

این یافته‌ها برای فضاپیمای ژاپنی "کاوش ماه‌های بهرام" (ام‌ام‌ایکس) یافته‌های ارزشمندی خواهند بود. این کاوشگر برای پرتاب درسال ۲۰۲۴ برنامه‌ریزی شده و یک دستگاه ساخت ناسا هم با خود خواهد برد. ام‌ام‌اس با هر دو ماه بهرام دیدار خواهد کرد، و با نشستن روی سطح فوبوس، نمونه‌هایی از خاک و سنگ آن گرد آورده و در سال ۲۰۲۹ به زمین خواهد آورد.

کناپ می‌گوید: «یکی از هدف ‌ای اصلی ام‌ام‌ایکس شناسایی ریشه‌ی ماه‌های بهرامست، و داشتن مدلی برای پیش‌بینی این که اگر ماه‌ها دستاورد برخورد باشند چه همنهشی می‌بایست داشته باشند محدوده‌ای کلیدی برای دستیابی به این هدف را به ما می‌دهد.»

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Phobos - Deimos - Mars - Southwest Research Institute - moon - Earth - Moon - dwarf planet - Science Advances - Red Planet - asteroid - Robin Canup - SwRI - Space Science and Engineering Division - hydrodynamical - Vesta - Ceres - element - escape velocity - Ceres - Julien Salmon - Japan Aerospace Exploration Agency - JAXA - Mars Moons eXploration - MMX - NASA

منبع: sciencedaily

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

تیر شهاب بر سر یک دریاچه

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

"تو هم دیدیش؟"

این یکی از رایج ترین پرسش‌هاییست که در زمان یک بارش شهابی پرسیده می‌شود زیرا زمان درخشش یک شهاب به طور معمول آنقدر کوتاه است که تا سر بچرخانید ناپدید شده. ولی شاید افتخار دیدن شهاب‌های درخشانی که بر سرتان می‌بارند و دانستن این که این شهاب‌ها روزگاری سنگریزه‌ای در دنیایی دیگر بوده‌اند، ارزش وقت گذاشتن را داشته باشد حتی اگر همراه یا همراهان رصدی‌تان نتوانند در دیدن همه‌ی آنها با شما شریک شوند.

امشب بارش شهابی شلیاقی (چنگی) که امشب به اوج خود می‌رسد و اگر زیر آسمانی تاریک و بدون ماه باشید شاید بتوانید در هر ساعت تا ۲۰ شهاب ببینید.

تصویری که اینجا می‌بینید از پیوند ۹ عکسی درست شده که در زمان بارش سال ۲۰۱۲ گرفته شده بودند، و یک شهاب شلیاقی درخشان را بر فراز دریاچه‌ی خوش‌منظره‌ی "کرِیتر" در اورگان آمریکا نشان می‌دهد. چشم‌انداز پیش‌زمینه‌ پوشیده از برف است و نوار مرکزی شکوهمند کهکشانمان هم در دوردست آسمان، پشت دریاچه کمانی بلند ساخته.

از جمله بارش‌های شهابی دیگر امسال -و همچنین سال‌های دیگر- می‌توان از بارش برساووشی در نیمه‌ی اوت (اواخر مرداد) و بارش شیری (اسدی) در نیمه‌ی نوامبر (اواخر آبان) نام برد

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

meteor shower - meteor - granule - Lyrids meteor shower - Crater Lake - Oregon - USA - galaxy - Perseids - Leonids

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هت آسمان

نمای نزدیک از موشکی که ماهواره TESS را به فضا برد

ماهواره‌ی پیمایش فراسیاره‌های گذرنده (تس، TESS) در روز ۱۸ آوریل (۲۹ فروردین) سفر خود برای جستجوی سیاره‌های فراخورشیدی را آغاز کرد.

این شکارچی فراسیاره‌ها سوار بر دوش یک موشک فالکون ۹ راهی مدار زمین شد.

فالکون ۹ مجهز به موتور مرحله‌ی نخست "مرلین ۹" بود که در این تصویر نمای نزدیکِ کنترل از راه دور، روشن شدن این موتور را در مجموعه‌ی پرتاب‌های فضایی ۴۰ در پایگاه نیروی هوایی کیپ کاناورال می‌بینیم.

تس در هفته‌های آینده با انجام یک رشته عملیات و روشن کردن چند باره‌ی موتورهایش به یک مدار بسیار کشیده و بیضی پیرامون زمین خواهد رسید.

این ماهواره با گرفتن کمک گرانشی از ماه، در این مدار پایدار که پیش از این آزموده نشده بود جای خواهد گرفت؛ دوره‌ی این مدار نصف دوره‌ی مداری ماه است و بیشینه‌ی فاصله‌اش از مین هم به حدود ۳۷۳۰۰۰ کیلومتر می‌رسد.

تس در آن مدار یک پیمایش (نقشه‌برداری) ۲ ساله برای یافتن سیاره‌های فراخورشیدی پیرامون روشن‌ترین و نزدیک‌ترین ستارگان آسمان انجام خواهد داد.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

NASA - Transiting Exoplanet Survey Satellite - TESS - planet - Falcon 9 - star - Earth - 9 Merlin - first stage - Space Launch Complex 40 - Cape Canaveral Air Force Station - elliptical orbit - gravity assist - orbital period - Moon

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هت آسمان

هابل تولدش را در دل مرداب جشن گرفت!

سمت چپ: عکس هابل از سحابی مرداب یا ام۸ در طیف نور دیدنی (مریی)- اندازه‌های دیگر: بزرگ- ۲.۲ مگ- ۵.۵ مگ
سمت راست: عکس هابل از سحابی مرداب یا ام۸ در طیف فروسرخ- اندازه‌های دیگر: بزرگ- ۳.۴ مگ- ۶.۶ مگ

این دو عکس تازه‌ی تلسکوپ فضایی هابل ناسا دو نمای متفاوت از قلب پرآشوب یک پرورشگاه بزرگ ستاره‌ای، به نام سحابی مرداب (ام۸) را نشان می‌دهد. این عکس‌ها که یکی در طیف دیدنی (مریی) و دیگری در طیف فروسرخ است، برای بزرگداشت ۲۸مین سال حضور هابل در فضا گرفته شده‌اند.

تصویر رنگارنگ طیف دیدنی (مریی) در سمت چپ چشم‌اندازی رویایی از پشته‌ها، کاواک‌ها (حفره‌ها)، و کوه‌های گاز و غبار را نشان می‌دهد. این پیکره‌های گاز و غبار توسط پرتوهای پرانرژی فرابنفش و بادهای توفنده‌ای که از یک ستاره‌ی جوان و هیولاپیکر سرچشمه گرفته تراشیده شده و پدید آمده‌اند. این ستاره که در مرکز تصویر جای دارد با نام هرشل ۳۶، حدود ۲۰۰ هزار بار درخشان‌تر و ۳۲ بار پرجرم‌تر از خورشید ما است و دمایش هم به ۴۰ هزار درجه‌ی کلوین می‌رسد.هرشل ۳۶ بسیار فعال است زیرا هنوز نخستین سال‌های زندگیش‌ را می‌گذراند- این ستاره با سن تنها ۱ میلیون سال، در استاندارد کیهانی ستاره‌ای جوان است.

هرشل ۳۶ با پرتوهای سوزاننده و بادهای نیرومند خود (جریان‌هایی از ذرات زیراتمی) دارد غبار محیط زادگاهش را در لایه‌هایی پرده-مانند کنار می‌زند و به پس می‌راند و همزمان، جلوی ستاره‌زایی‌های تازه را در آنها می‌گیرد.

در این تصویر یک گویچه‌ی بوک نشان داده شده

ولی دروون ابرهای چگال گاز و غباری که در لبه‌های این محیط پویای حباب‌مانند جای دارند ستارگانی تازه دارد ساخته می‌شود. مواد تیره و "خرطوم"ماندی که اینجا دیده می‌شود بخش‌های چگال‌تری از این ابرها هستند که در برابر فرسایش ناشی از بادهای پرانرژی و پرتوهای فرابنفش پایداری کرده‌اند و مانند ماشین‌های جوجه‌کشی، جایگاه ستارگان تازه و نوزادند.

در تصویر سمت راست، نمایی از این میدان پرستاره را می‌بینیم که هابل در طیف فروسرخ-نزدیک گرفته و سیمایی از سحابی مرداب را نشان می‌دهد که بسیار متفاوت با چهره‌ی آن در طیف دیدنی (مریی) است. رصد کیهان در طیف فروسرخ به اخترشناسان امکان می‌دهد در دل ابرهای گسترده‌ی گاز و غبار نفوذ کرده و گنج‌هایی که در دلشان پنهانست را نمایان کنند. این تصویر هابل پیش‌نمایی از چشم‌اندازهای چشمگیریست که تلسکوپ فضایی جیمز وب ناسا در آینده ارایه خواهد کرد.

تفاوت آشکار میان دیدگاه نور دیدنی و فروسرخ هابل از این منطقه، پرشمار بودنِ ستارگانیست که در نمای فروسرخ دیده می‌شوند و در دیگری نه. بیشتر اینها ستارگانی دوردست در پس‌زمینه‌اند که پشت سحابی جای دارند و عضو آن نیستند. ولی برخی از آنها ستارگان جوانی در خود سحابی مردابند. ستاره‌ی غول‌پیکر هرشل ۳۶ نزدیک مرکز چارچوبِ، در طیف فروسرخ از طیف دیدنی هم درخشان‌تر دیده می‌شود.

لکه‌های تیره‌ای که به نام گویچه‌های بوک شناخته می‌شوند چگال‌ترین بخش‌های سحابی را ساخته‌اند و جاهایی هستند که ستارگان و سیاره‌هایی را دارند در دل خود پرورش می‌دهند. هابل نمی‌تواند در این توده‌های غبار نفوذ کند ولی جیمز وب درونشان را آشکار خواهد کرد.

سحابی مرداب با فاصله‌ی ۴۱۰۰ سال نوری از زمین، در صورت فلکی کمان (قوس) دیده می‌شود.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

NASA - Hubble Space Telescope - stellar nursery - Lagoon Nebula - infrared - visible - ultraviolet - hurricane - star - Herschel 36 - Sun - star formation - elephant - trunk - incubator - James Webb Space Telescope - Bok globule - planet

منبع: nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

ماه در میان شتران ماده

تازگی ماه را دیده‌اید؟
در روز ۱۸ آوریل (۲۹ فروردین)، ماه که در گام هلال فزاینده بود (شب به شب هلالش پهن‌تر می‌شد)، وارد بخشی از آسمان با پس‌زمینه‌ای از ستارگان خوشه‌ی نزدیک و هفتی‌-شکل قلائص (اشتران ماده) شد.

در این عکس که با عدسی تله‌فوتو گرفته شده، گوی کامل ماه (هلال روشن از آفتاب آن و بخش شبش که از نور زمین‌تاب روشن شده) در میان ستارگان این خوشه‌ که درخشان‌ترینشان ستاره‌ی دبران (پس‌رونده) است دیده می‌شود.

این تصویر زیبا در حقیقت از پیوند دیجیتالی یک رشته نما با نوردهی‌های متفاوت درست شده.

از میان این نوردهی‌ها، کوتاه‌ترین آنها که تنها ۱/۶۰ ثانیه زمان برده بود، هلال روشن ماه را با جزییاتی خوب ثبت کرده است.

نوردهی‌های بلندتر که زمانشان تا ۱۵ ثانیه هم می‌رسید، ستارگان پس‌زمینه‌ که کم‌نورتر از هلال ماه بودند، و همچنین تابش زمین‌تاب ماه را نمایان کرده‌اند.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

waxing - crescent - planet - Earth - stars - Hyades - Aldebaran - star cluster - telephoto - Moon - earthshine

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هت آسمان

همه سیاره‌های منظومه خورشیدی را می توان بین زمین و ماه جای داد

* می‌دانستید همه‌ی سیاره‌های سامانه‌ی خورشیدی را می‌شود در فاصله‌ی میانگین بین زمین و ماه جا داد به گونه‌ای که این فضا را کامل پر کنند؟

این ادعای جالب که ما هم تاکنون آن را نشنیده بودیم، نخست با ارایه‌ی تصویر بالا در تارنمای ردیت مطرح شد و از همین رو بر آن شدیم تا آن را از نظر ریاضی بسنجیم. برای این کار از داده‌های درون Solar System Fact Sheets ناسا کمک گرفتیم که اندکی با داده‌های پیوند ردیت تفاوت داشت ولی به اندازه‌ی کافی به آن نزدیک بود تا سنجشی معتبر انجام شود.

قطر میانگین سیاره‌ها به کیلومتر:

تیر (عطارد): ۴,۸۷۹

ناهید: ۱۲,۱۰۴

بهرام (مریخ): ۶,۷۷۱

مشتری: ۱۳۹,۸۲۲

کیوان (زحل): ۱۱۶,۴۶۴

اورانوس: ۵۰,۷۲۴

نپتون: ۴۹,۲۴۴

جمع کل: ۳۸۰,۰۰۸

میانگین فاصله‌ی زمین تا ماه برابر با ۳۸۴,۴۰۰ کیلومتر است، پس ۴,۳۹۲ کیلومتر زیاد می‌آید.

حالا با این فاصله‌ی افزوده چکار کنیم؟ روشن است که می‌توانیم پلوتو با قطر حدود ۲,۳۰۰ کیلومتر را در آن جا دهیم [پلوتو یک سیاره‌ی کوتوله است-م]. می‌ماند ۲,۰۹۲ کیلومتر دیگر که آن را هم می‌شود با یک سیاره‌ی کوتوله‌ی دیگر پر کرد (البته نه اریس، زیرا قطرش حدود ۲,۳۹۷ کیلومتر است که بزرگ‌تر از این جای خالیست).

موتور محاسباتی ولفرم-آلفا می‌تواند به طور خودکار برای شما این برآورد را انجام دهد: قطر کل سیاره‌ها. هر چند که در این برآورد، زمین هم در نظر گرفته شده.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه نامه:

infographic - Reddit - planet - Solar System - Earth - Moon - NASA - Solar System Fact Sheets - Diameter - Mercury - Venus - Mars - Jupiter - Saturn - Uranus - Neptune - Pluto - dwarf planet - Eris - Wolfram-Alpha -

منبع: universetoday

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان