کشف نخستین سیارکی که از درون منظومه خورشیدی به بیرون آن تبعید شده

* ستاره‌شناسان یک سیارک کربنی را در منطقه‌ی اجرام یخی آن سوی نپتون -کمربند کویپر- شناسایی کرده‌اند. این نخستین نمونه‌ی یافته شده از چنین سیارک‌هاییست که از بخش درونی سامانه‌ی خورشیدی به بیرون تبعید شده‌اند.

برداشت هنری از "۲۰۰۴ ئی‌دبلیو۹۵"، نخستین سیارک کربنی یافته شده در کمربند کویپر. این سیارک یادگار روزگار آغازین سامانه‌ یخورشیدی است واز کمربند سیارک‌ها به آنجا پرتاب شده بوده. این تصویر در اندازه‌های دیگر: تمام صفحه- ۳ مگ- ۶.۷ مگ

به گزارش رصدخانه‌ی جنوبی اروپا (اِسو)، این سیارک که "۲۰۰۴ ئی‌دبلیو۹۵" نامیده شده، به احتمال بسیار در کمربند سیارک‌ها میان بهرام و مشتری پدید آمده بوده ولی اندکی بعد از آن جا به بیرون پرتاب شده و سر از کمربند کویپر در آورده است. این سنگ باستانیِ تبعید شده یادگاری از روزگار آغازین سامانه‌ی خورشیدی است و شواهدی بی‌سابقه از آن روزگار برای پژوهشگران در خود دارد.

سامانه‌ی خورشیدی در آن روزگار بسیار پرآشوب‌تر از امروز بوده. بر پایه‌ی مدل‌های نظری، در آن روزها اجرام از بخش درونی سامانه‌ی خورشیدی به مدارهای دوردست‌ بیرونی آن پرتاب می‌شدند. این مدل‌ها پیش‌بینی می‌کنند که کمربند کویپر می‌بایست دربردارنده‌ی اجرامی مانند سیارک‌های کربنی یا سیارک‌های گونه‌ی سی (C-type) باشد.

در گذشته، اجرامی که ریشه در بخش درونی سامانه‌ی خورشیدی داشتند در دوردست سامانه‌ی خورشید یافته شده بودند -یافته‌هایی که این مدل‌ها را تایید کرده‌اند. ولی اگرچه پیش از این گزارش‌هایی از اجرام دیگر در کمربند کویپر با طیف نامعمول شده بود که نشان می‌دادند این اجرام از موادی ساخته شده‌اند که به طور معمول در آن منطقه پیدا نمی‌شوند، ولی هیچ یک به اندازه‌ و دقت ۲۰۰۴ ئی‌دبلیو۹۵ تایید نشده بودند.

این نخستین بارست که یک سیارک گونه‌ی سی به طور آشکاری در جایی به دوردستی کمربند کویپر دیده می‌شود. یافتن این سیارک یکی از بهترین گواه‌هاییست که تاکنون برای نظریه‌های پیدایش سامانه‌ی خورشیدی مطرح شده.

نخستین بار وسلی فریزر، اخترشناس دانشگاه کویینز بلفاست این سیارک را با تلسکوپ فضایی هابل یافت. این سیارک تبعیدی به دلیل طیف بازتابی ویژه‌ای که داشت (الگوی طول موج‌های نوری که از آن بازمی‌تابید) جرم نمایانی بود. تام سکول، نویسنده‌ی اصلی این پژوهش از دانشگاه کویینز می‌گوید طیف این جرم مانند طیف‌های معمولا دیده شده در آن منطقه نبود: «به اندازه‌ی کافی شگفت‌انگیز و نامعمول بود که به سراغش رفته و آن را دقیق‌تر بررسی کنیم.»

مدار ۲۰۰۴ ئی‌دبلیو۹۵ به رنگ سرخ، و مدار دیگر اجرام منظومه‌ی خورشیدی به رنگ سبز نشان داده شده. اندازه‌ی بزرگ‌تر (۱ مگ)

سکول و گروهش ۲۰۰۴ ئی‌دبلیو۹۵ را از پشت تلسکوپ بسیار بزرگ (وی‌ال‌تی) و با کمک طیف‌نگارهای X-افکن (X-shooter) و فورس۲ (FORS2) بررسی کردند. با وجود حسمندی بسیار بالای این دستگاه‌ها، دانشمندان برای گردآوری داده‌ها از این سیارک با چالش‌های سختی روبرو شدند. یکی از این پژوهشگران، توماس پوتزیا می‌گوید: «انگار بخواهید یک کوه غول‌پیکر از زغال را بر پس‌زمینه‌ی قیرگون آسمان شب ببینید.»

الیور هینو از رصدخانه‌ی جنوبی اروپا می گوید: «یافتن یک سیارک کربنی در کمربند کویپر تایید کلیدیِ یکی از بنیادین‌ترین نظریه‌ها درباره‌ی مدل های دینامیکی روزگار آغازین سامانه‌ی خورشیدی است.» وی می‌افزاید این کشف یک گام ارزشمند در راه شناخت کودکی‌های سامانه‌ی خورشیدی است.

با همه‌ی چالش‌ها در بررسی این جرم تیره، کم‌نور، و متحرک، دانشمندان توانستند با بهره از شیوه‌های پیشرفته‌ی پردازش، داده‌های چشمگیری از آن بیرون بکشند.

گزارش این دانشمندان در نشریه‌ی آستروفیزیکال جورنال منتشر شده.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

carbon - asteroid - Neptune - Kuiper Belt - solar system - 2004 EW95 - asteroid belt - Mars - Jupiter - European Southern Observatory - ESO - C-type - Olivier Hainaut - Wesley Fraser - Queen's University - Belfast - U.K. - Hubble Space Telescope - reflectance - spectrum - wavelength - Tom Seccull - X-Shooter - FORS2 - spectrograph - Very Large Telescope - VLT - Thomas Puzia - Institute of Astrophysics - the Pontifical Catholic University - Chile - carbonaceous - The Astrophysical Journal Letters

منبع:Space.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان