یافته‌های تازه از داده‌های کهنه درباره بزرگترین ماه منظومه خورشیدی

نگاه دزدانه‌ی گانیمد از پشت هیکل پدرش- عکس زیبایی که تلسکوپ فضایی هابل در ۹ آوریل ۲۰۰۷ از این دو "بزرگ‌ترین" در سامانه‌ی خورشیدی گرفته بود. اندازه‌ی بزرگ‌تر

یافته‌های تازه‌ای درباره‌ی گانیمد، ماه سیاره‌ی مشتری که از ماموریتی در ۲۰ سال پیش به دست آمده نشانگر ویژگی‌هاییست که این ماه بیگانه را به گونه‌ی شگفت‌انگیزی زمین‌سان کرده: شفق‌هایی که بر فراز کلاهک‌های قطبی‌اش می‌درخشند، میدان مغناطیسی نیرومندی که آن را در بر گرفته، و حتی این که ممکن است اقیانوس‌هایی در خود داشته باشد.

برداشتی هنری از گانیمد در گردش دور مشتری.
گانیمد با شفق‌هایی که هابل دیده بود به تصویر
کشیده شده. تصویر بزرگ‌تر

بر پایه‌ی گزارش تازه‌ی ناسا، داده‌های به دست آمده از فضاپیمای گالیله -که از ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۳ به کاوش مشتری و ماه‌هایش می‌پرداخت- اکنون دارد بینشی تازه از محیط گانیمد به دانشمندان می‌دهد.

گانیمد بزرگ‌ترین ماه در سرتاسر سامانه‌ی خورشیدیست که با داشتن شعاع ۲۶۳۱.۲ کیلومتر، تنها اندکی کوچک‌تر از سیاره‌ی بهرام (مریخ) است.

گانیمد همچنین از این رو یک جرم ویژه در سامانه‌ی خورشیدیست که تنها ماهیست که یک مغناطکره‌ی ویژه‌‌ی خود با سرچشمه‌ی درونی دارد. این منطقه‌ی میدان مغناطیسی مانند حبابی گانیمد را در میان گرفته و آن را از بمباران پرتوهای فضا در امان نگاه می‌دارد. و نیز، درست مانند زمین، این مغناطکره شفق‌هایی بر فراز سطح آن در نزدیکی قطب‌ها پدید می‌آورد.

به گفته‌ی ناسا، دانشمندان می‌خواستند آگاهی بیشتری درباره‌ی چراییِ درخشش بیش از اندازه‌ی شفق‌های گانیمد به دست آورند. بررسی مغناطکره همچنین می‌تواند به ما در بهتر شناختن زیست‌پذیری احتمالی در ماه‌های سامانه‌ی خورشیدی یا فراسیاره‌ها کمک کند.

در این تصویر داده‌نمایی، مغناطکره‌ی گانیمد توصیف شده. تصویر بزرگ‌تر

گلین کالینسون، نویسنده‌ی اصلی پژوهشنامه‌ای درباره‌ی مغناطکره‌ی گانیمد می‌گوید: «ما اکنون بیش از ۲۰ سال به گذشته برگشته‌ایم تا نگاهی تازه به برخی داده‌هایی که هیچگاه منتشر نشدند بیاندازیم و داستان را به پایان ببریم. ما به یک نکته‌ی کامل پی بردیم که هیچکس چیزی درباره‌اش نمی‌دانست.»

گالیله با دستگاه "زیرسامانه‌ی پلاسما"ی خود (پی‌ال‌اس، PLS) داده‌هایی درباره‌ی -چنان چه از نامش برمی‌آید- پلاسما گرد آورد. میدان مغناطیسی گانیمد پلاسمایی که از فضا می‌آید را هدایت می‌کند و هر از گاهی باعث می‌شود این ذرات باردار در قطب‌های ماه گرد آمده و شفق‌هایی در آنجا پدید آورند. پی‌ال‌اس همچنین داده‌هایی درباره‌ی تاثیر مغناطکره‌ی خود مشتری بر حرکت پلاسما پیرامون گانیمد گرد آورد.

عکس فضاپیمای گالیله از گانیمد، بزرگ‌ترین ماه
سیاره‌ی مشتری و همه‌ی سامانه‌ی خورشیدی

در این پژوهش تازه، یکی از مشاهدات شانسی گالیله هم بررسی شد. این فضاپیما در یکی از گذرهایش، به طور شانسی یکراست از درون جریان‌هایی نیرومند و انفجاری از پلاسما بگذرد که میان مشتری و گانیمد روان بود. امکانِ این پدیده‌ای هست زیرا مشتری هم پرتوهایی نه چندان متفاوت با پرتوهای خورشید می‌گسیلد. به گفته‌ی ناسا، بازپیوند مغناطیسی میان مغناطکره‌های مشتری و گانیمد باعث می‌شود جریانی پرفشار از پلاسما از مشتری به سوی قطب‌های گانیمد سرازیر شده و این شفق‌های بی‌اندازه درخشان را پدید بیاورد.

در گزارش ناسا آمده، داده‌هایی که دستگاه پی‌ال‌اس گالیله به هنگام گذشتن از درون این جریان نیرومند گرد آورد همچنین می‌تواند بینش‌هایی تازه درباره‌ی اقیانوس‌های زیرزمینی گانیمد که سپر مغناطیسی این ماه هم از آنها نگاهبانی می‌کند به ما بدهد.

یافته‌های این دانشمندان در روز ۳۰ آوریل در نشریه‌ی جئوفیزیکال ریسرچ لترز منتشر شد.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Jupiter - moon - Ganymede - Earthlike - Aurora - polar cap - magnetic field - ocean - NASA - Galileo - solar system - planet - Mars - magnetosphere - Earth - pole - exoplanet - Glyn Collinson - Goddard Space Flight Center - Greenbelt - Maryland - Plasma Subsystem - PLS - electrically charged - plasma - sun - reconnec - Geophysical Research Letters

منبع: Space.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان