تفنگی که پرتوهای کیهانی را به سرتاسر کهکشان شلیک می‌کند

اگر تصویر اینجا دیده نشد بر روی خود آن بکلیکید.
سحابی آدمک که از بادهای دو ستاره‌ی بزرگ در سامانه‌ی اتا شاه‌تخته درست شده. دو ستاره در مرکز آن هستند و این سحابی در اثر فوران ناگهانی و اسرارآمیز آنها در ۱۷۰ سال پیش پدید آمده.

اتا شاه‌تخته (اتا کارینا) یکی از درخشان‌ترین سامانه‌های بزرگ ستاره‌ایست که تاکنون شناخته شده: دو ستاره به جرم‌های ۹۰ و ۳۰ برابر خورشید که هر ۵.۵ سال یک بار به گرد هم می‌چرخند. زمانی که این دو در مدار بیضی‌شان به نزدیک‌ترین فاصله‌ی هم می‌رسند -۲۲۵ میلیون کیلومتر، تقریبا به اندازه‌ی فاصله‌ی میانگین خورشید و بهرام- بادهای نیرومندشان به یکدیگر برخورد می‌کند. به گزارش کنجی هاماگوچی، اخترفیزیکدان مرکز پروازهای فضایی گادرد ناساد و همکارانش در شماره‌ی ۲ ژوئن ۲۰۱۸ نشریه‌ی نیچر آسترونومی، این بادها در برخورد با یکدیگر رفتاری مانند یک تفنگ پرتوهای کیهانی پیدا کرده و ذراتی پرانرژی را به سرتاسر کهکشان شلیک می‌کنند.

رصدها و سنجش‌های رصدخانه‌ی پرتو X چاندرا نشان داده که در برخورد این دو باد، امواج X کم‌انرژی تولید می‌شود، ولی این که چنین پرتوهایی از کجا می‌آیند ۱۰۰ درصد روشن نبود. رصدخانه‌ی پرتو گامای فرمی نیز نشانه‌هایی از پرتو گامای پرانرژی را که از این سامانه سرچشمه می‌گیرد یافت، که این نشان می‌دهد این پرتوها باید زیر سر ذراتی پرانرژی باشند، ولی تصاویر بسیار مات‌تر از آن بودند که بشود از این بابت مطمئن بود.

اکنون، ماهواره‌ی نوستار نیز وارد بازی شده و با عکس‌هایی که در طیف پرتو X پرانرژی گرفته جای خالی میان داده‌های واضح کم‌انرژی و داده‌های مات‌ترِ پرانرژی را پر کرده است. همه‌ی این سنجش‌ها به طور قطعی نشان می‌دهد که بادهای این دو ستاره در برخورد با هم رفتاری مانند یک شتاب‌دهنده‌ی ذرات کیهانی داشته، و ذراتی نسبیتی تولید می‌کنند که به سرتاسر کهکشان، از جمله زمین ما گسیلیده می‌شوند.

اتا شاه تخته در این تصویر رصدخانه‌ی چاندرا در طیف پرتو X می‌درخشد. رنگ‌ها نشانگر انرژی های گوناگونند. رنگ سرخ، بازه‌ی انرژی ۳۰۰ تا ۱۰۰ الکترون‌ولت (eV)، رنگ سبز از ۱۰۰۰ تا ۳۰۰۰ eV، و رنگ آبی هم از ۳۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰ eV. برای همسنجی (مقایسه)، در نظر بگیرید که انرژی نور دیدنی (مریی) تنها حدود ۲ تا ۳ eV است. داده های‌نوستار (خط‌های سبز) یک چشمه‌ی پرتو X با انرژی تقریبا سه برابر داده‌های چاندرا را نشان می‌دهند.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Eta Carinae - stellar system - star - Sun - Mars - stellar wind - Nature Astronomy - Kenji Hamaguchi - University of Maryland - cosmic ray - galaxy - Chandra X-ray Observatory - X-ray - Fermi observatory - gamma-rays - NuSTAR - relativistic particle - Earth - NASA - electron volt - eV

منبع: skyandtelescope (پایین صفحه)

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان