برای نخستین بار تیتانیوم و آهن در جو یک غول گازی یافته شد

* در رصدهای تازه شواهدی استوار از وجود فلزات سنگین در جو یک فراسیاره (سیاره‌ی فراخورشیدی)، از گونه‌ی مشتری‌های فراداغ را نشان می دهند.

برداشت هنری از ستاره‌ی کلت-۹ و سیاره‌اش، کلت-۹بی که داغ‌ترین فراسیاره‌ی یافته شده تا به امروز است. تصویر بزرگ‌تر

مشتری‌های داغ رده‌ای شگفت‌انگیز از فراسیاره‌های شناخته شده‌اند، ولی از میان آنها هیچ یک در شگفتی به پای مشتری فراداغِ کلت-۹بی که چیزی میان غول گازی و ستاره است نمی‌رسد. اکنون دانشمندان در مشاهدات تازه، فلزهای سنگین را در جو این سیاره شناسایی کرده‌اند که می‌تواند سرنخ‌هایی درباره‌ی چگونگی پیدایش آن به ما بدهد.

[خبر یافته شدن این سیاره را خوانده بودید: * کشف سیاره‌ای به داغی یک ستاره!]

سیاره‌ی کلت-۹بی که حدود یک سال پیش یافته شد، یکی از داغ‌ترین غول‌های گازیِ شناخته شده است که به گرد ستاره‌ی کلت-۹ در فاصله‌ی ۶۵۰ سال نوری زمین می‌گردد. ستاره‌ی کلت-۹ با دمای ۱۰ هزار درجه، یک ستاره از رده‌ی بی با دمای تقریبا دو برابر خورشید است. از آنجایی که فاصله‌ی غول گازی کلت-۹بی از ستاره‌اش حدود ۱/۳۰ (یک سی‌ام) فاصله‌ی زمین و خورشید است، دمایی حدود ۴۰۰۰ درجه پیدا کرده که هم‌پای دمای برخی ستارگانست. این سیاره به اندازه‌ای به ستاره‌اش نزدیک است که از روی آن، قرص ستاره‌اش ۷۰ برابر چیزیست که ما از روی زمین از خورشید می‌بینیم.

این گرمای بی‌اندازه به اتم‌های کلت-بی انرژی فراوانی می‌دهد و باعث می‌شود با چنان نیرویی به هم کوبیده شوند که تنها اندکی مولکول روی آن دوام بیاورد، و عنصرها تنها در حالت اتمی‌شان (و نه مولکولی) بمانند.

کلت-۹بی به اندازه‌ای به ستاره‌اش نزدیک است که قرص
آن را ۷۰ برابر چیزی که ما از خورشید می‌بینیم می‌بیند

به کمک عنصرهایی که یک سیاره را ساخته‌اند می‌توان درباره‌ی تاریخ پیدایش آن پی آگاهی به دست آورد. از همین رو یک گروه بین‌المللی از دانشمندان برای شناسایی عنصرهای کلت-۹بی، جو آن را به کمک تلسکوپ ملی گالیله در لا پالمای اسپانیا بررسی کردند. آنها هنگامی که سیاره به نقطه‌ای از مدارش که درست میان ما و ستاره بود رسید، از آن عکس گرفتند. سپس با نصب یک طیف‌نگار بسیار پُروضوح به نام هارپز-ان روی تلسکوپ، نور آن را به طیفی از رنگ‌ها تجزیه کردند. به گفته‌ی کوین هن، یکی از نویسندگاه این پژوهش، واگشود (وضوح) این طیف‌نگار ۱۰ هزار برابر بالاتر از واگشود پژوهش‌های پیشین بود.

گزارش این دانشمندان در شماره‌ی ۱۶ اوت نشریه‌ی نیچر منتشر شده است.

هر عنصری الگوی ویژه‌ای از خطوط درآشامی (جذبی) در طیف به جا می‌گذارد که آن را به عنوان اثر انگشت طیفی می‌شناسیم، این را نویسنده‌ی اصلی پژوهش، ینس هویمکز می‌گوید که به همراه همکارانش این اثر انگشت‌های آشنا را با الگویی که در این رصد دیده بودند مقایسه کردند. این طیف به روشنی نشان می‌داد که جو کلت-۹بی دربردارنده‌ی آهن و تیتانیوم یونیده، و همچنین اندکی اتم خنثای آهن است.

هن می‌گوید در پژوهش‌های گذشته هم فلزات سنگین را در برخی از غول‌های گازی دیده بودیم، ولی در این پژوهش، شواهد قاطعانه‌تری از وجود آنها به ما می‌دهد.

اسکات گائودی، یکی از این پژوهشگران با هیجان درباره‌ی این یافته‌ها می‌گوید: «من فکر می‌کنم این تنها نوک کوه یخِ چیزهاییست که می‌توانیم درباره‌ی این سیاره بفهمیم. این سیاره بسیار داغ و درخشان و بی‌اندازه شگفت‌انگیز است، ولی به خوبی می‌توان درباره‌اش بررسی‌های دقیق انجام داد. چنانچه نویسندگان مقاله نوشته‌اند، بی‌تردید چیزهای بسیار بیشتری درباره‌ی آن در راهست.»

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

metal - ultrahot Jupiter - Hot Jupiter - exoplanet - KELT-9b - gas giant - star - planet - Kilodegree Extremely Little Telescope - KELT - KELT-9 - Earth - B-type - Sun - atom - molecule - element - Telescopio Nazionale Galileo - La Palma - Spain - spectrograph - HARPS-N - Kevin Heng - Nature - absorption line - spectral fingerprint - Jens Hoeijmakers - Astronomical Observatory of the University of Geneva - University of Bern - Switzerland - ionized - iron - titanium - neutral iron atom - Scott Gaudi - Ohio State University

منبع: skyandtelescope

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان