شناسایی احتمالی زادگاه "اومواموا"

* ستاره‌شناسان با بهره از داده‌های ماهواره‌ی اروپایی گایا توانسته‌اند چهار ستاره که می‌توانند خاستگاه احتمالی اومواموا باشند. امواموا نخستین جرم میان‌ستاره‌ای شناخته شده در سامانه‌ی خورشیدیست. این جرم به هنگام دیدارش از بخش درونی این سامانه در سال ۲۰۱۷ شناسایی شد.

این جرم در آغاز به عنوان نخستین سیارک میان‌ستاره‌ایِ یافته شده شناسایی شد ولی پس از آن که به گونه‌ای ناگهانی سرعتش افزایش یافت و مسیرش تغییر کرد پی بردند که یک دنباله‌دار است؛ محتمل‌ترین توضیح برای این دگرگونی ها این بود که در اثر بیرون زدن گاز از سطح آن رخ داده‌اند، چیزی که آن را بیشتر به دنباله‌دارها مانند می‌کند. [خبر را اینجا خواندید: * تغییری نامنتظره در مسیر و سرعت "اومواموا" رخ داده]

ولی این مسافر کیهانی از کجای کهکشان راه شیری آمده بود؟

دنباله‌دارها بازمانده‌های فرآیند پیدایش سیاره‌ها هستند، و احتمال می‌رود اومواموا هم زمانی از قلمروی ستاره‌اش بیرون انداخته شده که سیاره‌ها تازه داشته‌اند در آن سامانه پدید می‌آمدند. ستاره‌شناسان برای یافتن زادگاهش ناچار بودند نه تنها رد مسیر خود اومواموا، بلکه رد مسیر مجموعه‌ای از ستارگان که احتمال می‌رود مسیرشان در چند میلیون سال گذشته با مسیر آن برخورد داشته‌ را در زمان دنبال کنند.

تیمو پراستی، دانشمند برنامه‌ی گایا در سازمان فضایی اروپا می‌گوید: «گایا یک ماشین زمان پرقدرت برای این گونه پژوهش‌هاست، که نه تنها جایگاه‌های ستارگان، بلکه حرکت‌های آنها را [در گذر زمان] تعیین می‌کند.»

برای رسیدن به این هدف، گروهی به رهبری کارین بیلر-جونز از بنیاد اخترشناسی ماکس پلانک در هایدلبرگ آلمان به سراغ دومین نسخه از داده‌های گایا که درماه آوریل منتشر شد رفتند.

این داده‌ها در بردارنده‌ی جایگاه‌ها، نشانگرهای فاصله، و جابجایی بیش از یک میلیارد ستاره‌ی کهکشان است؛ از همه مهم‌تر زیرمجموعه‌ای از این داده‌هاست که اطلاعاتی را درباره‌ی سرعت شعاعی (سرعت دور شدن از ما یا نزدیک شدن به ما) برای هفت میلیون ستاره در بر دارد و به دانشمندان در بازسازی کاملِ مسیر آنها کمک کرد. پژوهشگران داده‌های سرعت شعاعی ۲۲۰ هزار ستاره‌ی دیگر که در بایگانی‌های اخترشناسی موجود بود را هم به داده‌های این هفت میلیون ستاره افزودند.

کارین و همکارانش از این راه توانستند چهار ستاره را که مدارشان در گذشته‌ی نزدیک به اندازه‌ی تنها چند سال نوری از مسیر اومواموا می‌گذشت، و با سرعت‌هایی به اندازه‌ی کافی پایین که با سازوکار احتمالی پرتاب در آن گذشته‌ی نزدیک سازگار بود شناسایی کنند.

هر چهار تا ستاره‌هایی کوتوله به جرم خورشید یا کمتر از خورشیدند و برخورد "نزدیک"شان با اومواموا چیزی میان یک تا هفت میلیون سال پیش بوده. ولی هیچ چیزی درباره‌ی سیاره داشتن یا نداشتن آنها یا این که بخشی از یک سامانه‌ی ستاره‌ای دوتایی هستند یا نه نمی‌دانیم؛ یک سیاره‌ی غول‌پیکر یا ستاره‌ی همدم می‌تواند سازوکار (مکانیسم) مطلوب برای پرتاب کردن جرم کوچکی مانند اومواموا را فراهم کرده باشد.

اگرچه رصدهای بیشتر برای این چهار ستاره می‌تواند ویژگی‌ها و شانس این ستارگان برای زادگاه اومواموا بودن را بهتر نشان دهد، ولی دانشمندان چشم به راه مجموعه داده‌های بعدی گایا نیز هستند. دو مجموعه‌ی دیگر در دهه‌ی ۲۰۲۰ منتشر خواهد شد که یک نمونه‌ی بسیار گسترده‌تر از سرعت‌های شعاعی را هم در بر خواهند داشت و به دانشمندان در بازسازی و بررسی مسیر شمار بیشتری از ستارگان کمک خواهد کرد.

تیمو در پایان می گوید: «هنوز برای شناسایی قطعی ستاره‌ی مادری اومواموا زود است، ولی این پژوهش توانمندی گایا در واکاوی تاریخ کهکشان راه شیری را نمایان می‌کند.»

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

ESA - Gaia - ‘Oumuamua - Solar System - asteroid - comet - planetary system - star - Timo Prusti - Coryn Bailer-Jones - Max Planck Institute for Astronomy - Heidelberg - Germany - Galaxy - radial velocity - dwarf star - Sun - planet - binary stellar system

منبع: esa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان