ستاره‌ای به رنگ خون!

ستاره‌ی "آر خرگوش" که به نام "ستاره‌ی زرشکی هایند" نیز شناخته می‌شود، ستاره‌ای کمیاب در آسمان شبانه‌ی سیاره‌ی زمین است که رنگ سرخ پررنگ شگفت‌انگیزی دارد.
اخترشناس انگلیسی سده‌ی ۱۹ میلادی، جان راسل هایند که نخستین بار این ستاره را کشف کرد درباره‌اش نوشته این ستاره از پشت تلسکوپ «... مانند یک قطره خون بر زمینه‌ای سیاه دیده می‌شود.»
آر خرگوش که با فاصله‌ی ۱۳۶۰ سال نوری از زمین، در صورت فلکی خرگوش جای دارد، یک ستاره‌ی متغیر بلند-دوره، از گونه‌ی ستاره‌ی "شگفت‌اختر" (میرا) است که درخشش آن با یک دوره‌ی ۱۴ ماهه کاهش و افزایش می‌یابد.
ستاره‌ی آر خرگوش اکنون به عنوان یک ستاره‌ی کربنی شناخته شده است، یک غول سرخ بسیار خنک و بسیار پیر با کربن بسیار.
کربن فراوانِ ستارگان کربنی در اواخر زندگی این ستارگان، و در فرآیند همجوشی هلیوم در هسته‌ی آنها ساخته شده و به لایه‌های بیرونی این ستارگان پس زده شده است. بالا آمدن این کربن به پیدایش انبوه مولکول‌های کربنی ساده‌ای مانند CO ،CH ،CN، و C2 انجامیده است.
ستارگان سرد به طور کلی بیشتر انرژی‌ای که می‌گسیلند در نورهای سرخ و فروسرخ است، ولی در ستارگان کربنی، اندکی نور آبی هم که از این ستارگان گسیلیده می‌شود به شدت توسط مولکول‌های کربن درآشامیده (جذب) می‌شود و همین به ستارگان کربنی یک رنگ سرخ پررنگ استثنایی می‌دهد.
آر خرگوش با بادهای نیرومندش دارد جو کربنی خود را به محیط میان‌ستاره‌ای پیرامونش پس می‌زند و در آستانه‌ی پدید آوردن یک سحابی سیاره‌نما است.
اوه، راستی! هالووین مبارک!

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
Hind's Crimson Star - R Leporis - star - planet - Earth - John Russell Hind - constellation Lepus - Mira - variable - carbon - red giant - helium fusion - core - molecule - CO - CH - CN - C2 - infrared - planetary nebula - Halloween - APOD

منبع: apod.nasa

جایگاهی برای یک تلسکوپ غول‌پیکر

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر. دو اندازه‌ی دیگر: ۴.۴ مگ و ۱۰.۴ مگ
دوران تلسکوپ‌های بی‌اندازه (extremely) بزرگ دارد آغاز می‌شود- و این انقلابی در شناخت ما از جهان هستی به پا خواهد کرد. "تلسکوپ بی‌اندازه بزرگ" (ئی‌ال‌تی، ELT) اکنون در بیابان دوردست آتاکامای شیلی در دست ساخت است؛ این تلسکوپِ پیشگام به تنهایی خواهد توانست ۲۰۰ برابر تلسکوپ فضایی هابل نور گرد آورد.

چنین تلسکوپ‌هایی چنان چه از نامشان بر می‌آید بسیار بزرگند. از میان تلسکوپ‌هایی از این دست که اکنون در جاهای گوناگونی از رصدخانه‌ی جنوبی اروپا (اسو) کار می‌کنند، بزرگ‌ترین آینه‌ی اصلی (آینه‌ای که یک تلسکوپ با آن نور گرد می‌آورد)، آینه‌های ۸.۲ متری چهار تلسکوپ در یگان تلسکوپی وی‌ال‌تی (تلسکوپ بسیار بزرگ) است. ولی حتی این چهار آینه‌‌ی بسیار بزرگ هم در برابر آینه‌ی ئی‌ال‌تی که قطری برابر با ۳۹ متر خواهد داشت خرد و کوچک خواهند بود!

ساختن تک-آینه‌ای به این پهنا با کاربرد علمی اصلا کار ساده‌ای نیست- آینه‌ی اصلی ئی‌ال‌تی در حقیقت آرایه‌ای از ۷۹۸ آینه‌ی شش‌گوش ۱.۴ متری است که با چینش کندوی عسل کنار هم چیده شده‌اند. یافتن جایی مناسب برای چنین ساختاری هم کار آسانی نیست. ئی‌ال‌تی افزون بر این که باید در جایی بدون آلودگی نوری و به اندازه‌ی کافی بالاتر از سطح دریا باشد، نیاز به فضایی بسیار بزرگ برای برپا کردن شالوده‌اش دارد. چنین جایی یافته نشد، از همین رو چنین جایی را "پدید آوردند"!

عملیات پیچیده‌ی ساختن جایگاهی برای ئی‌ال‌تی با تراشیدن و صاف کردن کوه سِرو آرمازونس در شیلی آغاز شده و ۱۸ متر از بلندی آن کم شده است. چنان چه در این تصویر می‌بینید، این جایگاه اکنون با شبکه‌ای از شالوده‌ها و پایه‌ها پوشیده شده است

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
ESO - Extremely Large Telescope - ELT - Chilean - Atacama Desert - NASA - ESA - Hubble Space Telescopes - Unit Telescopes - Very Large Telescope - VLT - honeycomb - Cerro Armazones - Chile -

منبع:esa

بارش تیرهای آسمانی بر مغولستان!

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر
تیرهایی دارد از صورت فلکی شکارچی (جبار) بر سر زمین می‌بارد. این جای شگفتی ندارد زیرا اکنون اکتبر (مهر/آبان) است و زمان، زمان بارش شهابی شکارچی (جباری).
در این تصویر که اکتبر گذشته، از پیوند چند نوردهی پشت سر هم درست شده، ده-بیست شهاب شکارچی را می‌بینیم که بر سر آتشفشان وولان هادا در مغولستان درونی چین باریده‌اند. رد همه‌ی این شهاب‌ها به یک منطقه‌ی کوچک آسمان به نام کانون بارش، که درست بالا و سمت چپ کمربند شکارچی است می‌رسد.
شهاب‌های شکارچی همگی سنگریزه‌هایی هستند که از دنباله‌دار هالی، به هنگام یکی از دیدارهای آن از بخش درونی سامانه‌ی خورشیدی جدا شده و مانند ردی از سنگ و غبار در فضا به جا مانده‌اند. هر سال، با گذشتن زمین از درون این رد، سنگ و غبارهای آن به جو زمین کوبیده می‌شوند و چنین تیرهای شهابی پدید می‌آورند.
دنباله‌دار هالی در حقیقت مادر دو بارش شهابیِ شناخته شده است. آن یکی دیگر، بارش اتا دلوی است که هر سال در ماه می (اردیبهشت/خرداد) دیده می‌شود.
یک سال پیش عکس دیگری از بارش شکارچی در همین وبلاگ دیدیم که از همین نقطه گرفته شده و همین خودروی درون این تصویر هم در آن دیده می‌شد.
ماه آینده بیننده‌ی بارش شهابی شیری (اسدی) خواهیم بود، بارشی که از رد سنگ و غبارِ به جا مانده از دنباله‌دار تمپل-تاتل سرچشمه می‌گیرد.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
constellation of Orion - Orionids Meteor Shower - Wulan Hada - volcano - Inner Mongolia - China - radiant - belt of Orion - Orionids - meteor - Comet Halley - Solar System - Eta Aquarids - APOD - Leonids Meteor Shower - Comet Tempel-Tuttle

منبع: apod.nasa

پارکر رکورد نزدیکی به خورشید را شکست

پویانمایی از کاوشگر خورشیدی پارکر که در روز ۲۹ اکتبر ۲۰۱۸ با رسیده به فاصله‌ی ۴۲.۷ میلیون کیلومتری سطح خورشید، رکورد نزدیک‌ترین فضاپیما به این ستاره را شکست. بزرگی این تصویر ۵ مگ است. برای کامل شدنش شکیبایی کند. اندازه‌ی کامل‌تر (۵.۶ مگ)

کاوشگر خورشیدی پارکر در روز ۲۹ اکتبر ۲۰۱۸ از فاصله‌ی ۴۲.۷ میلیون کیلومتری سطح خورشید گذشت و رکورد کمترین فاصله‌ی یک ساخته‌ی دست بشر از خورشید را شکست.

رکورد پیشین از آنِ فضاپیمای آلمانی-آمریکایی هلیوس ۲ بود که در آوریل ۱۹۷۶ به دست آمده بود. پارکر در ادامه‌ی ماموریتش چند بار دیگر این رکورد را خواهد شکست تا سرانجام در سال ۲۰۲۴ به فاصله‌ی ۶.۱۶ میلیون کیلومتری سطح خورشید برسد.

مدیر برنامه‌ی پارکر، اندی درایزمن از آزمایشگاه فیزیک کابردی دانشگاه جانز هاپکینز می‌گوید: «تنها ۷۸ روز از پرتاب کاوشگر خورشیدی پارکر گذشته، و ما اکنون به نزدیک‌ترین فاصله به ستاره‌مان در تاریخ پروازهای فضایی رسیده‌ایم. این یک لحظه‌ی غرورانگیز برای گروه ماست، هر چند که نگاهمان را به نخستین رویارویی‌مان با خورشید که روز ۳۱ اکتبر انجام می‌شود نیز دوخته‌ایم.»

پارکر همچنین در روز ۲۹ اکتبر رکورد بیشترین سرعت یک فضاپیما نسبت به خورشید (سرعت خورشیدمرکزی) را هم به دست آورد. رکورددار پیشین برای این سرعت از آن هلیوس ۲ بود که در آوریل ۱۹۷۶ به سرعت ۲۴۶،۹۶۰ کیلومتر بر ساعت رسید.

گروه دانشمندانِ برنامه‌ی پارکر به طور دوره‌ای سرعت و جایگاه دقیق این فضاپیما را به کمک شبکه‌ی آنتن‌های ژرفای فضای ناسا (دی‌اس‌ان) اندازه می‌گیرند: دی‌اس‌ان سیگنالی را به فضاپیما می‌فرستد که سپس از فضاپیما به دی‌اس‌ان بازگسیلیده می‌شود و به دانشمندان امکان می‌دهد تا سرعت و جایگاه فضاپیما را بر پایه‌ی زمان‌بندی و ویژگی‌های سگنالِ دریافت شده بسنجند و اندازه بگیرند. سرعت و جایگاه کنونی پارکر با بهره از سنجش‌هایی اندازه‌گیری شده که دی‌اس‌ان در روز ۲۴ اکتبر (۵ روز پیش) انجام داده بود. دانشمندان با بهره از این داده‌ها و نیز دانستن نیروهای مداری، سرعت‌ و جایگاه پارکر را از ۲۴ اکتبر به بعد محاسبه کردند.

کاوشگر خورشیدی پارکر نخستین رویارویی‌اش با خورشید را در ۳۱ اکتبر انجام اده و سپس باز هم به سطح خورشید نزدیک‌تر خواهد شد تا در ۵ نوامبر به نخستین پیراهور (حضیض) برسد -نزدیک‌ترین نقطه به خورشید. پارکر در آنجا با وجود شرایط گرمایی و تابشی هراس‌‌انگیزش، نزدیک‌ترین رصدها را از یک ستاره انجام داده و به دانشمندان در شناخت پدیده‌هایی که دهه‌هاست برایشان یک راز مانده کمک خواهد کرد. این رصدها آگاهی‌هایی کلیدی برای شناخت خورشید به ناسا می‌دهد، ستاره‌ای که تغییر شرایطش بر سرتاسر سامانه‌ی خورشیدی تاثیر می‌گذارد.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
Parker Solar Probe - Sun - German-American - Helios 2 - Andy Driesman - Johns Hopkins Applied Physics Laboratory - Laurel - Maryland - heliocentric - NASA - Deep Space Network - DSN - perihelion - solar system - Earth

منبع: nasa

کهکشان پوسته‌ای

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر
کهکشان‌ها چگونه بزرگ می‌شوند؟
برای کمک در یافتن پاسخ این پرسش، اخترشناسان به کمک تلسکوپ فضایی هابل به بررسی کهکشان شگفت‌انگیز بیضیگون پی‌جی‌سی ۴۲۸۷۱ پرداختند.
چندین لایه از پوسته‌های ستاره‌ای این کهکشان را در میان گرفته که چگونگی پیدایش آنها می‌تواند سرنخ‌هایی درباره‌ی زندگی و فرگشت آن به ما بدهد.
این پوسته‌های افشان و محو در دل خود خوشه‌های ستاره‌ای کروی غول‌پیکری را جای داده‌اند، با ستارگانی که بر پایه‌ی بررسی‌ها، در سه دوره‌ی گوناگون از زندگی کهکشان ساخته شده‌اند.
این سرنخ و داده‌های دیگر نشان می‌دهند که پی‌جی‌سی ۴۲۸۷۱ در گذشته دو برخورد کهکشانی داشته، که دستکم در یکی از آنها، کهکشانی که به آن برخورد کرده احتما یک کهکشان مارپیچی بوده است.
کهکشان مارپیچی‌ای که سمت چپ تصویر دیده می‌شود فاصله‌اش از ما به همان اندازه‌ی پی‌جی‌سی ۴۲۸۷۱ است و می‌توانسته در گذشته برخوردهایی با این کهکشان انجام داده باشد.
پی‌جی‌سی ۴۲۸۷۱ حدود ۲۰ هزار سال نوری گستردگی دارد و با فاصله‌ی ۲۷۰ میلیون سال نوری از زمین، در صورت فلکی قنطورس دیده می‌شود.

اینجا نوشته‌ی کامل‌تری را درباره‌ی این کهکشان بخوانید:  

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
Hubble Space Telescope - elliptical galaxy - PGC 42871 - star - globular cluster - galactic collision - spiral galaxy - constellation of Centaurus

منبع: apod.nasa

تپ‌اختری که از خط مرگ گذشته ولی هنوز زنده است!

* اخترشناسان تنبل‌ترین ستاره‌ی نوترونی چرخان یا در حقیقت تپ‌اختری که تاکنون یافته شده را شناسایی کرده‌اند، و این چیزیست که آنها را وادار به بازنگری در شناختشان از "خط مرگ" تپ‌اخترها می‌کند.
تپ‌اخترها از رازگونه‌ترین اجرام کیهانند. این ستارگان نوترونیِ سریع-چرخان نه تنها به گونه‌ای باورنکردنی چگالند، بلکه باریکه‌هایی از پرتوهای پرانرژی را نیز با زمان‌بندی دقیق و پیوسته به بیرون می‌افشانند و از همین رو به نام "فانوس‌های دریایی کیهانی" هم شناخته می‌شوند. ولی برخلاف فانوس‌های دریایی زمینی، تپ‌اخترها با نرخی بسیار سریع، حتی تا ۷۱۶ بار در ثانیه می‌چرخند و در هر چرخش، تپی از آنها به زمین می‌رسد.

[باریکه‌ی پرتوهای یک تپ‌اختر به طور پیوسته از قطب‌های مغناطیسی آن بیرون می‌زند. از آنجایی که محور این میدان، با محور چرخش ستاره یکی نیست (مانند زمین)، این باریکه‌ها در هر دور چرخش ستاره، یک دایره را در آسمان می‌پیمایند. اگر راستای این باریکه، در بخشی از مسیر دایره‌ایش رو به زمین باشد، در هر چرخش ستاره، تپی از آن به چشم ما می‌رسد-م]

این ۷۱۶ رکورد بالاترین نرخ برای یک تپ‌اختر بوده، ولی اکنون دانشمندان تپ‌اختری را یافته‌اند که می‌تواند عنوان کندترین تپ‌اخترِ شناخته شده را از آن خود کند. این تپ‌اختر که در فاصله‌ی ۱۴ میلیون سال نوری زمین جای دارد، هر ۲۳.۵ ثانیه یک دور به گرد محورش می‌چرخد [بنابراین هر ۲۳.۵ ثانیه یک تپ از آن به زمین می‌رسد-م]، و این نرخ تقریبا سه برابر کندتر از رکوردار پیشین برای کندترین تپ‌اخترهاست.

این تپ‌اختر تنبل توسط گروهی از پژوهشگران به رهبری چیا مین تان از دانشگاه منچستر یافته شد. آنها در برنامه‌ی پیمایشی لوتاس (LOTAAS)، به جستجوی سرتاسر آسمان نیمکره‌ی شمالی برای یافتن تپ‌اخترهای جالب پرداختند- و یک تپ‌اختر رادیویی یافتند: "پی‌اس‌ار جی۰۲۵۰+۵۸۵۴".

اصلا تپ‌اختر چیست
هنگامی که یک ستاره‌ی بزرگ (با جرمی میان ۱۰ تا ۳۰ برابر خورشید) به پایان گام همجوشی هسته‌ایش می‌رسد، منفجر می‌شود و یک ابرنواختر زیبا پدید می‌آورد. بیشتر جرم ستاره‌ی منفجر شده در رویدادی سهمگین و خشن به فضا پرتاب می‌شود، ولی در همین رویداد، هسته‌ی ستاره هم در خود می‌رمبد و جرمی بی‌اندازه فشرده و چگال به نام یک ستاره‌ی نوترونی پدید می‌آورد. مواد درون این جرم به اندازه‌ای تنگِ هم چپیده‌اند که تنها یک قاشق چایخوری از آن می‌تواند وزنی بیش ازهمه‌ی ماهی‌های دریاهای زمین داشته باشد.

باریکه‌ی پرتوهای یک تپ‌اختر به طور پیوسته از قطب‌های
مغناطیسی آن بیرون می‌زند. از آنجایی که محور این میدان، با
محور چرخش ستاره یکی نیست (مانند زمین)، این باریکه‌ها
در هر دور چرخش ستاره، یک دایره را در آسمان می‌پیمایند.
اگر راستای این باریکه، در بخشی از مسیرش رو به زمین
باشد، در هر چرخش ستاره، تپی از آن به چشم ما می‌رسد
و از آنجایی که این ستارگان نوترونی بسیار کوچک‌تر از جرم مادری خود هستند، ناچارند برای حفظ تکانه‌ی زاویه‌ای، به شدت بر نرخ چرخش محوری خود بیفزایند (مانند رقصنده‌های اسکیت نمایشی که با جمع کردن دست‌ها، بر سرعت چرخش خود می‌افزایند). از آنجایی که این ستارگان نوترونی اغلب میدان‌های مغناطیسی بسیار نیرومندی هم دارند، چرخش سریعشان باعث حرکت میدان مغناطیسی‌شان شده و میدان الکتریکی نیرومندی پدید می‌آید، که به نوبه‌ی خود ذرات باردار نزدیکش را شتاب داده و به سرعت‌هایی باورنکردنی می‌رساند. اینجاست که فواره‌های نیرومندی از ذرات باردار و پرتوها پدید می‌آید که نشان ویژه‌ی یک تپ‌اختر است.

چرا اینقدر آهسته؟
با گذشت زمان، این فواره‌ها که از قطب‌های [مغناطیسی] تپ‌اختر بیرون می‌زنند به آرامی انرژی ستاره را می‌دزدند، که این باعث کند شدن چرخش ستاره می‌شود. سرانجام به باور دانشمندان، پس از تنها ۱۰ تا ۱۰۰ میلیون سال، تپ‌اخترها تا جایی کند می‌شوند که سازوکار مغناطیسی‌ای که فواره‌ها را پدید می‌آورد از کار می‌افتد. به گفته‌ی دانشمندان، در این زمان تپ‌اختر به "خط مرگ" (death line) رسیده است. بر پایه‌ی این پژوهش، نکته‌ی شگفت‌انگیز درباره‌ی تپ‌اختر نویافته‌ی پی‌اس‌ار جی۰۲۵۰+۵۸۵۴ اینست که «این تپ‌اختر از خط قراردادی مرگ تپ‌اخترها، یعنی نقطه‌ای که دیگر فواره‌ی رادیویی‌اش باید خاموش شده باشد گذشته.»

جیسون هسلز، یکی از نویسندگان پژوهش از دانشگاه آمستردام این را یک کشف کاملا غافلگیرکننده می‌داند: «ما هنوز کمی در شوک هستیم از این که یک تپ‌اختر می‌تواند به این کندی بچرخد و همچنان تپ‌های رادیویی تولید کند. چنین به نظر می‌رسد که تپ‌اخترهای رادیویی می‌توانند از آنچه انتظار داشتیم هم کندتر باشند. این نظریه‌های ما درباره‌ی چگونگی درخشش تپ‌اخترها را به چالش می‌کشد.»

این گروه از دانشمندان به هدف یافتن نمونه‌های دیگری از این تپ‌اخترهای نامعمول به کاوش خود در داده‌‌های پیمایش لوتاس ادامه خواهند داد. آنها همچنین می‌خواهند پی‌اس‌ار جی۰۲۵۰+۵۸۵۴ را برای بررسی دقیق‌تر، به کمک تلسکوپ فضایی ایکس‌ام‌ام-نیوتن نیز رصد کنند. تان می‌گوید: «این تلسکوپ ویژه‌ی رصد پرتوهای X است. اگر این تپ‌اختر فرا-کُند به عنوان یک چشمه‌ی پرتو ایکس هم دیده شود، آگاهی‌های ارزشمندی درباره‌ی تاریخچه و ریشه‌ی آن به دست خواهد آمد.»

گزارش این دانشمندان در نگارش برخط نشریه‌ی آستروفیزیکال جورنال منتشر شده است.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
pulsar - death line - neutron star - cosmic lighthouse - The Astrophysical Journal - Chia Min Tan - University of Manchester - LOFAR Tied-Array All-Sky Survey - LOTAAS - radio pulsar - PSR J0250+5854 - star - Sun - nuclear - supernova - core - angular momentum - figure skater - magnetic field - electrical field - Jason Hessels - University of Amsterdam - European Space Agency - XMM-Newton - X-rays

منبع: astronomy.com

اشباح سرخ و آبی در آسمان

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۷.۵ مگ)
لبه‌های روشن و پیکره‌های شناور در این عکس، نمایی مانند اشباح را در مقیاس کیهانی ساخته‌اند.
این چشم‌انداز تلسکوپی رنگین، بخشی از محدوده‌ی صورت فلکی خداوند اورنگ (ذات‌الکرسی) را نشان می‌دهد و در آن ابرهایی که به پشت جاروب شده و به شکل دنباله‌دار در آمده‌اند به نام‌های آی‌سی ۵۹ (چپ) و آی‌سی ۶۳ را می‌بینیم.
فاصله‌ی این دو ابر از ما حدود ۶۰۰ سال نوریست و دارند در اثر پرتوهای پرانرژی ستاره‌ی داغ و درخشان گاما ذات‌الکرسی به آرامی محو و ناپدید می‌گردد. این ستاره تنها ۳ یا ۴ سال نوری از سحابی‌ها فاصله دارد و درست بیرون از لبه‌ی این چارچوب، بالا سمت راست جای دارد.
آی‌سی ۶۳ که کمی به گاما ذات‌الکرسی نزدیک‌تر است بیشتر به رنگ سرخ تابش هیدروژن آلفا دیده می‌شود. این رنگ، نماد اتم‌های هیدروژنیست که در اثر تابش پرتوی فرابنفش ستاره، یونیده شده و با گرفتن دوباره‌ی تک الکترون خود و بازگشت به تراز پایین‌تر انرژ
آی‌سی ۵۹، دورتر از ستاره، تابش هیدروژن-آلفای کمتری دارد ولی تابش آبی‌رنگ بیشتری دارد که نماد ویژه‌ی بازتاب نور ستار‌ه‌ی گاما ذات‌الکرسی از روی غبارهای این سحابی است.
این چشم‌انداز در آسمان حدود یک درجه را می‌پوشاند که بر پایه‌ی فاصله‌ی برآورد شده‌ این ابرها هم‌ارز ۱۰ سال نوریست.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
IC 59 - IC 63 - constellation Cassiopeia - star - gamma Cas - H-alph - hydrogen - atom - ionized - ultraviolet - electron

منبع: apod.nasa

زمینِ فرابنفش از چشم رصدخانه‌ای روی ماه

باور کنید یا نکنید این سیاره‌ زمین خودمانست. در این تصویرِ رنگ زیف (رنگ کاذب) زمین را در طیف فرابنفش می‌بینیم.
این عکس به یک دلیل تصویری تاریخیست و آن هم این که توسط رصدخانه‌ای روی سطح ماه گرفته شده.
اگرچه پرتو فرابنفش بسیار اندکی می‌تواند از جو زمین بگذرد و به سطح آن برسد، ولی همین مقدار اندک هم می‌تواند عوارضی مانند آفتاب‌سوختگی را باعث شود.
سمت روزِ زمین که رو به خورشید است پرتوهای فرابنفش بسیاری را بازمی‌تاباند، ولی شاید جالب‌تر از آن، سمت شب زمین باشد که رو به خورشید نیست.
نوارهایی از پرتوی فرابنفش در سمت شب زمین دیده می‌شود که دستاورد شفق‌های قطبی و ذرات بارداری است که توسط خورشید به فضا پس زده شده‌اند.
در سیاره‌های دیگر هم شفق‌های قطبی در طیف فرابنفش پدید می‌آید، از جمله بهرام (مریخ)، کیوان، مشتری، و اورانوس.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
planet - Earth - ultraviolet - UV - Moon - lunar observatory - sunburn - Sun - aurora - Mars - Saturn - Jupiter - Uranus

منبع: apod.nasa

هفت برادر بر فرش سبز

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر
در این چشم‌انداز شبانه‌ که هفته‌ی پیش از جایی در پارک ملی بنف کانادا گرفته شده، شناخته شده‌ترین اخترگان یا صورتواره‌ی آسمان نیمکره‌ی شمالی [هفت برادران یا ملاقه‌ی خرس بزرگ] را بر فراز رشته کوه‌های راکی می‌بینیم. ولی چشمگیرترین ویژگی این تصویر پرتوی سبزفام هواتاب در آسمانست.
این تصویر از پیوند دو عکس درست شده. یکی از آنها با ردگیری ستارگان گرفته شده و دیگری با دوربین ثابت بر روی سه پایه. چشم انسان هواتاب را بی‌رنگ می‌بیند زیرا حسمندی (حساسیت) کافی برای تشخیص رنگ‌های کم نور را ندارد و برای ثبتش نیاز به دوربین‌های دیجیتال حسمند است.
پرتوی هواتاب به طور عمده از اتم‌های اکسیژن جو زمین در چگالی‌های بی‌اندازه کم سرچشمه می‌گیرد. موج‌هایی که اینجا در این پرتوها دیده می‌شود دستاورد پدیده‌ی "امواج گرانش" است که در خود هوا موج انداخته.
پرتوهای هواتاب در همان فرازای شفق‌های قطبی، و به دلیل فرآیند شیمی‌تابناکی (کمیلومینسانس) که فرآیند تولید نور در یک برانگیختگی شیمیایی و واپاشی پرتوزا (رادیواکتیو) است پدید می‌آیند ولی برخلاف شفق‌های قطبی که تنها در عرض‌های جغرافیایی بالا دیده می‌شوند، هواتاب در سرتاسر سیاره‌ی زمین می‌تواند دیده شود. انرژی شیمیایی این پدیده توسط پرتوهای فرابنفش-دور خورشید، به هنگام روز فراهم می‌شود.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
asterism - Canadian Rockies - Banff National Park - airglow - oxygen - atom - wave - aurorae - chemiluminescence - radiative decay - Sun - ultraviolet - latitude

منبع: apod.nasa
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

ابر اسرارآمیز در مریخ

فضاپیمای اروپایی مارس اکسپرس که به گرد سیاره‌ی بهرام (مریخ) می‌گردد، بیش از یک ماهست که یک توده ابر دودمانندِ کشیده و بلند به درازای ۱۵۰۰ کیلومتر در سیاره‌ی سرخ را زیر نظر دارد.

به گزارش سازمان فضایی اروپا، این ابر از روز ۱۳ سپتامبر ۲۰۱۸ تاکنون بالای آتشفشانی خاموش به نام کوه آرسیا نزدیک استوای بهرام شناور سر جایش مانده، به گونه‌ای که به نظر می‌رسد توده‌ی دودیست که از این آتشفشان بیرون زده؛ ولی جای این ابر شانسی است و هیچ پیوندی میان آن و کوه نیست. هیچ آتشفشانی این ابر را تولید نکرده- در حقیقت این آتشفشان حدود ۵۰ میلیون سالست که فعالیتی نداشته.

پیش از مارس اکسپرس هم فضاپیماهایی دستکم سه بار چنین ابرهایی دیده بودند که همگی در همین زمان‌های سال بهرام پدید آمده بودند؛ و به گفته‌ی اِسا، این دیگر یک همرویدادی شانسی نیست.

این ابر سفیدرنگ انباشته از یخ آب است که در اثر جریان هوا در راستای دامنه‌ی آتشفشان پدید آمده. پس این ابر دستاورد بالابری کوهساری در دامنه‌ی بادپناهِ کوه است و یک ابر بادپناه (lee cloud) کوهساری‌ست. همچنین با تغییر الگوی جَوی بهرام، این ابر هم در درازنای روز تغییر می‌کند.

دانشمندانی که این ابر را زیر نظر دارند پی برده‌اند که در ساعت‌های بامداد رشد می‌کند و در راستای استوا کش می‌آید. گرد و غباری که هنوز از توفان سهمگین و سرتاسری اوایل امسال در هوای بهرام به جا مانده نیز می‌تواند بر روی شکل گیری این ابر اثر گذاشته باشد.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
Mars Express - Mars - Red Planet - Arsia Mon - Martian equator - European Space Agency - ESA - volcano - orographic - lee cloud - dust storm

منبع: Space.com

ازدحام "ابرک‌ها" به گرد سیاهچاله مرکز کهکشان

در این تصویر که از داده‌های آرایه‌ی بزرگ میلیمتری/زیرمیلیمتری آتاکاما (آلما) به دست آمده منطقه‌ی پیرامون کمان ای*، ابرسیاهچاله‌ای که در قلب کهکشان راه شیری لانه کرده را می‌بینیم. خود این سیاهچاله در تصویر با دایره‌ی کوچک سرخ نشان داده شده. در پژوهشی تازه، شواهد هیجان‌انگیزی از گاز و غبار میان‌ستاره‌ای دیده شده که با سرعتهایی بسیار به گرد این ابرسیاهچاله در گردشند. این ابرهای گازی پر از هیدروژن مولکولی که "ابرک‌های مولکولی" نام گرفته‌اند، هرگز پیش از این به روشنی دیده و شناسایی نشده بودند.

این عکس در حقیقت پراکندگی چند مولکول، از جمله مونوکسید کربن که دومین مولکول فراوان در این ابرک‌هاست را نشان می‌دهد. فاصله‌ی آنها از زمین ۲۶ هزار سال نوریست و با سرعت و به فاصله‌ی اندکِ حدود یک سال نوری به گرد ابرسیاهچاله‌ی مرکز کهکشان می‌چرخند.

این ابرک‌ها که واگشود (وضوح) بالای آلما آشکارشان کرده، بازمانده‌ی ابرهای غول‌پیکری‌اند که پیش از این به گرد مرکز کهکشان در چرخش بودند. آن ابرهای بزرگ دچار گسیخت کشندی شده و به تکه‌های چگال و یک تکه‌ی کم‌چگال‌تر با عمر کوتاه تقسیم شدند. آن تکه‌ی کم‌چگال‌تر به لطف تابش سینکروترونی یافته شد که از ابرسیاهچاله‌ی کمان ای* گسیلیده شده بود؛ این تابش برای رسیدن به چشم ما از درون گازهای تُنُک میان ابرک‌ها گذشت و نشانه‌هایی از خود در آن به جای گذاشت.

اگرچه ابرهای گاز مولکولی [به طور معمول] توان این را دارند که ستارگان تازه بسازند، ولی بعید است که این ابرک‌ها ستاره‌زا شوند. آنها جرمی به نسبت کم، حدود ۶۰ برابر خورشید دارند، و به حریم گرانشی سهمگین و خشن ابرسیاهچاله‌ی کمان ای* نیز نزدیکند.

پیش از این ستارگانی دیده شده بودند که به گرد کمان ای* در چرخشند، ولی این ابرک‌های مولکولی چگال که بسیار به مرکز کهکشان نزدیکند تاکنون آشکار نشده بودند.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
Atacama Large Millimeter/submillimeter Array - ALMA - Sagittarius A* - supermassive black hole - Milky Way - molecular-hydrogen - cloudlet - molecule - carbon monoxide - galaxy - synchrotron - star - Sun

منبع: eso

آب شور زیر سطح مریخ می‌تواند زندگی‌بخش باشد

* بر پایه‌ی پژوهشی تازه، آبنمک درست زیر سطح سیاره‌ی بهرام (مریخ) می‌تواند مولکول اکسیژن محلول، به اندازه‌ای که برای پشتیبانی از گونه‌های ویژه‌ای از جانداران نیازست را در خود داشته باشد.

از برخورد پرتوهای نور با مولکول‌های دی‌اکسید کربن در جو نازک و تنُک بهرام و شکستن آنها، کمی اکسیژن پدید می‌آید. در گذشته پنداشته می‌شد که اندک اکسیژن مولکولی موجود در بهرام نمی‌تواند حتی برای پشتیبانی از زندگی جانداران ذره‌بینی هم در این سیاره بسنده کند. ولی اگر درست زیر سطح سیاره، آبنمک وجود داشته باشد، این آب‌ها می‌توانند اکسیژن مولکولی را به اندازه‌‌ای که بتواند از میکروب‌های هوازی و یا حتی جانداران کوچکی مانند اسفنج‌ها پشتیبانی کند در خود نگه دارند. [نمک دمای یخ زدن آب را پایین می‌آورد و باعث می‌شود آب به حالت مایع بماند-م]

ولادا استامنکوویچ، پژوهشگر آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا، و همکارانش زمانی به این نتیجه رسیدند که محاسبه کردند اگر آبنمک زیر لایه‌ی نازکی از سطح بهرام وجود داشته باشد چه مقدار اکسیژن مولکولی را می‌تواند در خود حل کند. آنها شرایط چنین آبی را با در نظر گرفتن جزییاتی مانند فشار، دما، و محتوای نمک (مانند پرکلرات-م) شبیه‌سازی کردند.
به گمان دانشمندان، این رگه‌های تیره روی بهرام می‌توانند دستاورد
آب مایع روان باشند. بر پایه‌ی پژوهشی تازه، اگر آبنمک در بهرام
باشد، می‌تواند به اندازه‌ی کافی برای پشتیبانی از زندگی در خود
اکسیژن داشته باشد. تصویر بزرگ‌تر (۴.۶ مگ)

ولی استامنکوویچ می‌گوید برای درست بودن یافته‌های آنها نیازست که این آب درست زیر سطح بهرام وجود داشته باشد و با جو سیاره به دادوستد (تبادل) اکسیژن بپردازد. این خبر بسیار هیجان‌انگیزیست زیرا به گفته‌ی استامنکوویچ، اگر آب در سیاره‌ی سرخ باشد، "اکسیژن درون این آبنمک‌ها برای پشتیبانی از زندگی هوازی کافی خواهد بود". وی می‌افزاید اکسیژن یک محرک اصلی زندگی و فرگشت روی زمین بوده، و اگر دانشمندان بتوانند وجود آبنمک و اکسیژن محلول در آنها را تایید کنند، گامی بزرگ در شناخت زندگی و بهرام برداشته خواهد شد.

استامنکوویچ می‌گوید ما تاکنون این را می‌دانیم که در بهرام "آب می‌تواند باشد"، ولی این "به معنای آن نیست که آب آنجا هست": «کاری که اکنون واقعا باید انجام دهیم اینست که بفهمیم در بهرام آبنمک هست یا نه، و اگر هست کجاست.»

ولی دانشمندان هشدار می‌دهند که همزمان که داریم آبنمک، اکسیژن محلول و حتی زندگی را در بهرام جستجو می‌کنیم، این را هم در نظر داشته باشم که زندگی از گونه‌ی آشنای ما شاید به شیوه‌ای متفاوت با زمین پدید آمده و وجود داشته باشد.

گزارش این دانشمندان در شماره‌ی ۲۲ اکتبر نشریه‌ی نیچر جئوساینس منتشر شده.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
Mars - briny water - molecular oxygen - salty water - microbe - sponge - Red Planet - planet - aerobic - Vlada Stamenković - NASA - Jet Propulsion Laboratory - salt - Earth - Nature Geoscience

منبع: astronomy.com

اسب دریایی سیاه در آسمان

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر
در اینجا ساختاری از غبار به درازای یک سال نوری، که به دلیل ظاهرش به نام سحابی اسب دریایی شناخته شده را می‌بینیم که بر زمینه‌ی روشن و پرستاره‌‌ی این بخش کهکشان به حالت ضدنور و تمام تیره دیده می‌شود. این ابرهای غبار تیره و مات که در صورت فلکی شاهانه‌ی قیفاووس جای دارند، بخشی از یک ابر مولکولی در فاصله‌ی ۱۲۰۰ سال نوری زمینند.
این سحابی به نام سحابی "برنارد ۱۵۰" (بی۱۵۰) نیز شناخته می‌شود و یکی از ۱۸۰ لکه‌ی تیره در آسمانست که در اوایل سده‌ی بیستم توسط اخترشناس، ادوارد امرسون برنارد دسته‌بندی شدند.
هسته‌هایی در این ابرها با فشرده شدن و رمبش خود دارند توده‌هایی از ستارگان کم‌جرم می‌سازند که تنها در طول موج‌های بلند فروسرخ می‌تواند آشکارشان کرد.
ولی ستارگان رنگین و درخشان بیشماری از صورت فلکی قیفاوس را می‌توانید به سادگی و بی‌واسطه در این چشم‌انداز زیبای کهکشانی مشاهده کنید.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
Seahorse Nebula - silhouette - star - constellation of Cepheus - Milky Way - molecular cloud - Barnard 150 - B150 - E. E. Barnard - infrared - wavelength

منبع: apod.nasa

مشاهده دو کوه یخ "مستطیلی" در قطب جنوب

کوه یخ دوم که چندان به اندازه‌ی اولی منظم نیست. لبه‌ی آن کوه یخ مستطیلی لبه صاف هم سمت چپ دیده می‌شود. این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر
دانشمندان ماموریت آیس‌بریج ناسا، درازمدت‌ترین پیمایش (نقشه‌برداری) هوایی از یخ‌های قطبی، در روز ۱۵ اکتبر ۲۰۱۸ پروازی بر فراز شمال شبه‌جزیره‌ی جنوبگانی انجام دادند. 
این تصویر در اندازه‌ی بسیار بزرگ‌تر (۵ مگ)

در این پرواز که برای ارزیابی تغییرات بلندی یخ‌های چند یخچال انجام شد، دانشمند ارشد آیس‌بریج، جرمی هاربک کوه یخی چهارگوش با زاویه‌های تیز را شناور در میان یخ‌های دریا، درست در کنار یخ‌تاق "لارسن سی"مشاهده کرد که آن را در تصویر روبرو می‌بینید. این تصویر را خود هاربک در همین پرواز گرفت.

هاربک می‌گوید: «به نظر من چیز بسیار چیز بود؛ من اغلب پیش می‌آید که کوه‌های یخ با لبه‌های صاف ببینم، ولی هرگز کوه یخی ندیده بودم که مانند این یکی، دو زاویه‌اش دقیقا راست (قائمه) باشد.» 

این کوه یخِ مستطیلی به نظر می‌رسید از لارسن سی جدا شده باشد، یخ‌تاقی که در ژوییه‌ی ۲۰۱۷، کوه یخ غول‌پیکر ای۶۸ با پهنایی به اندازه‌ی ایالت دلاویر آمریکا را آزاد کرد [اینجا دیدید: * کوه یخ غول‌پیکری که سرانجام توانست از قطب جنوب فرار کند]

در تصویری دیگر (بالا)، یک کوه یخ مستطیلی دیگر که کمتر از آن یکی نظم دارد را می‌بینیم. لبه‌ی آن کوه یخ راستگوشه در سمت چپ تصویر دیده می‌شود. کوه یخ ای۶۸ هم در دوردست دیده می‌شود.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
Operation IceBridge - NASA - Antarctic Peninsula - glacier - Jeremy Harbeck - iceberg - Larsen C - ice shelf - right angle - A68 - Delaware - rectangular

منبع: nasa

رابطه چرخش خورشید با فعالیت‌های آذرخشی در زمین

* دانشمندان ژاپنی برای بررسی نقش چرخش خورشید در فعالیت‌های آذرخشی زمین در ژاپن به سراغ دفترهای خاطرات چند سده پیش رفتند.

گروهی از پژوهشگران ژاپنی نخستین گام‌ها در شناخت تاثیر چرخش خورشید بر فعالیت‌های آذرخشی زمین را برداشته‌اند. آنها پاسخ را در یک منبع نامعمول یافتند: خاطراتی که در سده‌ی ۱۷ میلادی نگاشته شده بود.

در این پژوهش چندین دانشمند از دانشگاه‌های گوناگون ژاپن، و همچنین ریوهو کاتائوکا، استادیار بنیاد ملی پژوهش‌های قطبی (NIPR) شرکت داشتند. این بنیاد از پژوهش‌ها و مشاهدات علمی مناطق قطبی پشتیبانی می‌کند.

هیروکو میاهارا، نویسنده‌ی نخست پژوهش از بخش علمی دانشگاه هنر توکیو می‌گوید: «این را به خوبی می‌دانیم که تغییرات بلندمدت فعالیت خورشید (از چند سده تا چند میلیون سال) بر محیط زیست زمین تاثیر می‌گذارد. ولی این که آیا بر شرایط آب و هوایی روزانه یا ماهانه هم اثر دارد یا نه، به خوبی شناخته نشده.»

میاهارا به دوره‌ی ۲۷-روزه‌ی چرخش خورشید اشاره می‌کند که سرعت میانگین چرخش خورشید به گرد محورش است. از آنجایی که خورشید از پلاسما تشکیل شده، سرعت چرخش در استوای آن بیش از قطب‌های آنست. هنگامی که مناطق فعال روی سطح خورشید، مانند لکه‌های خورشیدی، رو به زمین می‌شوند، تابش فرابنفش رو به زمین افزایش یافته و بارش ذرات پرانرژی بر جو زمین کاهش می‌یابد.

میاهارا و گروهش می‌خواستند بدانند این چرخه‌ی ۲۷ روزه بر پدیده‌های آب و هوایی زمین -مانند رعد و برق- تاثیر می‌گذارد یا نه. آنها به سراغ دفتر خاطرات‌هایی رفتند که با هم، یک بازه‌ی ۱۵۰ ساله را به طور پیوسته می‌پوشاندند. یکی خاطرات یک خانواده‌ی کشاورز در جایی که اکنون در بخش باختری توکیوست و دیگری گزارش‌های دقیق کارمندان دولت در مرکز توکیو. این دو نقطه حدود ۴۰ کیلومتر از هم فاصله داشتند.

دانشمندان اشاره‌هایی که در این خاطرات به رویدادهای تندر و آذرخشی (رعد و برقی) میان ماه‌های می تا سپتامبر شده بود را بررسی کردند؛ این بازه‌ی زمانی، هنگامی‌ست که نفوذ توده‌ی هوای سرد سیبری در ژاپن ضعیف است.

آنها مشاهده کردند که فعالیت‌های تندر و آذرخشی هر ۲۴ تا ۳۱ روز به اوج می‌رسیدند، یعنی همان بازه‌ی زمانی برای چرخش کامل لکه‌های خورشیدی. این یک نشانه‌ی نیرومند است، به ویژه هنگامی که شمار میانگین سالانه‌ی لکه‌های خورشیدی بالاست.

میاهارا با یادآوری به این که آهنگ فعالیت‌های آذرخشی با افزایش فعالیت خورشید بیشتر می‌شود می‌گوید: «رفتار چرخه‌ای خورشید نقش بسیار مهمی در دگرگونی آب و هوای ژاپن دارد.»

برنامه‌ی بعدی این گروه پژوهشِ سازوکار دقیق تاثیری که خورشید روی رویدادهای آب و هوایی می‌گذارد، و این که این اثر چگونه می‌تواند به ژاپن برسد است.

میاهارا می‌گوید: «هدف پایانی ما اینست که تاثیر فعالیت خورشید را نیز به پیش‌بینی‌های هواشناسی بیافزاییم. این می‌تواند دقت پیش‌بینی‌ها را بالا برده، و حتی چه بسا پیش‌بینی‌های بلندمدت‌تر را هم امکان‌پذیر کند.»

گزارش این دانشمندان روز ۱۸ آوریل در نشریه‌ی Annales Geophysicae منتشر شد.

--------------------------------------------
پیش از این نیز پژوهشی درباره‌ی احتمال تاثیر بادهای خورشید بر شمار آذرخش‌های زمین در وبلاگ یک ستاره در هفت آسمان منتشر شده بود که اینجا خواندید.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
Japan - sun - Annales Geophysicae - European Geosciences Union - Ryuho Kataoka - National Institute of Polar Research - NIPR - Research Organization of Information and Systems - ROIS - solar activity - Hiroko Miyahara - Humanities and Sciences/Museum Careers - Musashino Art University - Tokyo - plasma - equator - pole - Earth - meteorological phenomena - lightning - Hachioji - Diary of Ishikawa Famil - Diary of Hirosaki Clan Government Office - Hirosaki - Aomori Prefecture - Siberian - sunspot - weather forecast

منبع: sciencedaily

شناسایی کوچکترین مورد همنوع‌خواری کهکشانی

آسمان پر از همنوع‌خوارهاست. اخترشناسان از مدت‌ها پیش بر این گمان بوده‌اند که کهکشان‌های بزرگی مانند راه شیری با بلعیدن همسایگان کوچک‌ترشان در گذر زمان رشد کرده‌ و به این اندازه رسیده‌اند. ولی اکنون دانشمندان می‌گویند کهکشان‌های کوچک هم می‌توانند این چنین خوش‌اشتها باشند.
ان‌جی‌سی ۲۶۲۳، آشوبی که از برخورد و ادغام دو کهکشان پدید آمده- در اندازه‌ی بزرگ‌تر
دو تن از دانشمندان بنیاد اخترشناسی جزایر قناری و دانشگاه لاگونا احتمال می‌دهند کوچک‌ترین موردِ همنوع‌خواری کهکشانی که تاکنون شناخته شده را یافته‌ باشند، آن هم در همسایگی خودمان، در یکی از کهکشان‌های ماهواره‌ی راه شیری به نام کهکشان کوتوله‌ی کُره‌گون ششکان.

این همسایه‌ی کوتوله یک کهکشان پیر ۱۲ میلیارد ساله است با جرمی که بر پایه‌ی جرم خورشیدی، صد هزار بار کمتر از راه شیریست و به گفته‌ی پژوهشگران همین جرم اندک را هم با خوردن یکی از همسایگان کوچکترش به دست آورده.

این پژوهشگران داده‌های به دست آمده در چندین پیمایش آسمان را برای مقایسه‌ی رنگ‌، درخشش، و سرعت مداری ستارگان کهکشان ششکان بررسی کردند و الگویی جالب در آنها یافتند. نخست این که به نظر می‌رسد ستارگان کهکشان ششکان دو دسته‌اند: ستارگان آبی کم‌فلز، و ستارگان سرخ پرفلز- و رفتار این دو دسته هم با یکدیگر متفاوت است. ستارگان آبی به نظر می‌رسد در خوشه‌ای دایره‌ای و منظم سامان داده شده‌اند و ستارگان سرخ در مداری بیضی و نامنظم‌تر جای گرفته‌اند.

لوییس سیکوئندز، نویسنده‌ی اصلی پژوهش می‌گوید: «منطقی‌ترین توضیح برای این پدیده اینست که دو کهکشان با فلزیگی‌های متفاوت در هم ادغام شده‌ بوده‌اند.»

دانشمندان شگفتی‌های دیگری را نیز در این کهکشان دیدند. داده‌های سرعت‌سنجی چیزی را نشان می‌داد که دانشمندان آن را یک "زیرساختار حلقه-مانند" از ستارگان کم‌فلز می‌دانند که در بخش مرکزی کهکشان انباشته شده. همه‌ی ستارگان سازنده‌ی این حلقه به نظر می‌رسد بسیار کم‌فلزتر از همسایگانشان هستند و سرعت مداری بسیار بیشتری هم دارند.

به گفته‌ی پژوهشگران، این حلقه‌ی ستارگان کم‌فلز می توانسته هنگامی پدید آمده باشد که کهکشان ششکان میلیاردها سال پیش، یک همسایه‌ی کم‌فلزتر از خود را بلعید. این که آیا این ستارگان، ساکنان آغازین آن کهکشان نگون‌بخت بوده‌اند و یا تنها در هنگامه‌ی ادغام پدید آمده‌اند چیزیست که نیاز به پژوهش‌های بیشتر دارد. در هر دو صورت، این اشتهای گذشته‌ی کهکشان ششکان نشان می‌دهد که ما کوچک‌ترین مورد همنوع‌خواری کهکشانی تا به امروز را دیده‌ایم.

جوزپینا باتالیا، فیزیکدان بنیاد اخترشناسی جزایر قناری و یکی از نویسندگان این پژوهش می‌گوید: «بر پایه‌ی این یافته‌ی ما، به نظر می‌رسد نظریه‌ی پایگانیِ (سلسله مراتبیِ) پیدایش کهکشان‌ها، که در آن، کهکشان‌های کوچک به هم می‌پیوندند و کهکشان‌های بزرگ‌تر را می‌سازند، می‌تواند برای پیدایش کوچک‌ترین کهکشان‌های شناخته شده هم کارایی داشته باشد.»

گزارش این دانشمندان در شماره‌ی ۱۱ اکتبر ماهنامه‌ی انجمن سلطنتی اخترشناسی منتشر شده.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
cannibal - Milky Way - Monthly Notices of the Royal Astronomical Society - Spain - Instituto de Astrofísica de Canarias - University of Laguna - galactic cannibalism - Sextans dwarf spheroidal - solar mass - star - metallicity - Luis Cicuéndez - metal - hierarchical theory - galaxy formatio - Giuseppina Battaglia

منبع: livescience

هایپریون: بزرگ‌ترین "پیش-ابرخوشه" کهکشانی که تاکنون شناخته شده

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر
کهکشان‌ها در روزگار آغازین کیهان چگونه ساخته می‌شدند؟
دانشمندان برای رسیدن به پاسخ این پرسش، به کمک تلسکوپ بسیار بزرگ (وی‌ال تی) در شیلی بخشی از آسمان تاریک شب را برای یافتن و شمارش کهکشان‌هایی که در نوجوانی کیهان سپدید آمده بودند کاویدند.
بررسی پراکندگی برخی از کهکشان‌های دوردست (با سرخگرایی‌های حدود ۲.۵) وجود توده‌ای غول‌پیکر از کهکشان‌ها به گستردگی ۳۰۰ میلیون سال نوری و جرم حدود ۵۰۰۰ برابر کهکشان راه شیری را آشکار کرد.
این توده که "هایپریون" نام گرفته، اکنون بزرگ‌ترین و پرجرم‌ترین پیش-ابرخوشه‌ایست که تاکنون در روزگار آغازین کیهان یافته شده، و نورش از زمانی می‌آید که تنها حدود ۲ میلیارد سال از مهبانگ می‌گذشته.
یک پیش-ابرخوشه گروهی از کهکشان‌های جوان است که با نیروی گرانش دارند به سوی هم می‌رمبند تا یک ابرخوشه‌ی کهکشانی را بسازند- خود ابرخوشه گروهی از چندین خوشه‌ی کهکشانی‌ست که آنها هم گروهی از صدها کهکشانند و هر کهکشان هم در بردارنده‌ی میلیاردها ستاره است.
این نمایش تصویری با بهره از داده‌های واقعی درست شده و در آن، کهکشان‌های بزرگ به رنگ سفید، و مناطقی که دربردارنده‌ی مقدار فراوانی از کهکشان‌های کوچک‌ترند به رنگ آبی نمایانده شده‌اند.
شناسایی و بررسی چنین گروه‌های بزرگی از کهکشان‌های آغازین به شناخت بشر ازهمنهش (ترکیب) و فرگشت کیهان در کل کمک می‌کند.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
Very Large Telescope - Chile - redshift - Milky Way Galaxy - Hyperion - proto-supercluster - supercluster - galaxy cluster - galaxy - star

منبع: apod.nasa

دیدار آپولو ۱۲ با کاوشگر سرویور در ماه

آپولو ۱۲ دومین کاوشگری بود که انسان را روی ماه نشاند. جایگاه فرود آن در جایی نزدیک نقطه‌ای بود که سه سال پیش، کاوشگر سرویور ۳ در آن فرود آمده بود.
این عکس توسط آلن بین، خلبان گردونه‌ی ماه‌نشین این ماموریت گرفته شده و در آن، فرمانده‌ی ماموریت آپولو ۱۲، پیت کنراد را می‌بینیم که دارد کاوشگر سرویور را تکان می‌دهد تا ببیند چقدر سر جای خود محکم شده است. "اینترپید"، گردونه‌ی ماه‌نشین آپولو ۱۲ هم کمی دورتر دیده می‌شود.
آپولو ۱۲ چندین عکس و تکه‌هایی از ماه را به زمین آورد.
از کارهای انجام شده در ماموریت آپولو ۱۲ یکی هم جایگذاری "بسته‌ی آزمایشگاهی سطح ماه آپولو" بود که آزمایش‌های بسیاری، از جمله اندازه‌گیری و سنجش بادهای خورشیدی را انجام داد.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
Apollo 12 - Moon - Surveyor 3 - lunar module - Intrepid - Alan Bean - Pete Conrad - Apollo Lunar Surface Experiments Package - solar wind

منبع: apod.nasa

تیری در قلب مرغ دریایی

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۵.۶ مگ)
این عکس یک شهاب، یک دنباله‌دار، و یک سحابی خوش‌عکس را یکجا در خود دارد. از این میان، نزدیک‌ترین جرم همان شهاب گریزپا است که در بالا، سمت راست دیده می‌شود- این شهاب در کمتر از یک ثانیه آمد و رفت.
این شهاب که در جو زمین سوخت و از هم پاشید به احتمال بسیار تکه‌ی جدا شده‌ی کوچکی از هسته‌ی دنباله‌دار ۲۱پی/ژاکوبینی-زینر بود، دنباله‌داری که دست بر قضا خودش هم در این تصویر دیده می‌شود.
دنباله‌دار ۲۱پی که اکنون در بخش درونی سامانه‌ی خورشیدی است، با دم غباری بلندش که از چپ به راست کشیده شده در تصویر خودنمایی می‌کند. این دنباله‌دار در چند ماه گذشته از پشت دوربین‌های دوچشمی دیده می‌شده ولی اکنون دارد به سوی مدار مشتری می‌رود و دارد کم کم ناپدید می‌شود.
۳۵۰۰ سال نوری دورتر از همه‌ی اینها، سحابی آی‌سی ۲۱۷۷ را می‌بینیم، سحابی مرغ دریایی که در سمت چپ با رنگ سرخش نمایانست. سحالی به نسبت پهناور مرغ دریایی که پهنای بال‌های گشوده‌اش به حدود ۲۵۰ سال نوری می‌رسد، به احتمال بسیار صدها هزار سالست که دیده می‌شود.
کم‌نورترین بخش‌های این تصویر، چند هفته پیش در ایواکی ژاپن، با نوردهی بلند گرفته شده بوده و به هم پیوند داده شده بودند.
شما هم می‌توانید شهابی مانند این را ببینید- و شاید این کار را زودتر از آنچه فکر می‌کنید: این شب‌ها زمان اوج بارش شهابی شکارچی (جباری) است [در حقیقت بیشینه‌ی آن دیشب بود]

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
meteor - comet - Earth - nucleus - Comet 21P/Giacobini-Zinner - Solar System - binoculars - Jupiter - IC 2177 - Seagull Nebula - Iwaki-City - Japan - Orionids meteor shower

منبع: apod.nasa

ستون‌های شناور در آسمان

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر
در شب ۱۱ اکتبر، وینسنت برَدی از پردایس میشیگان برای دیدن شفق قطبی به بیرون رفته بود که با چیزی مانند آن، ولی به کلی متفاوت در آسمان روبرو شد. او می‌گوید: «ستون‌هایی رنگین از نور بر فراز "خلیج وایتفیش" شناور بود. چه غافلگیری دلپذیری.»

این ستون‌ها مانند شفق بودند ولی هیچ ربطی به فضای بیرون از زمین نداشتند. ستون‌های نور توسط بلورهای یخ درون هوا پدید می‌آیند. بلورهای یخ در شرایط معمولی پیش از رسیدن به زمین بخار می‌شوند. ولی اگر شرایط هوا [در سطح زمین] یخبندان باشد، بلورهای یخ تخت شناور می‌توانند در هوا شکل بگیرند. این بلورهای یخی سپس می توانند نور چراغ‌های روی زمین را باز تابانده و بپراکنند و ستون‌های رنگین و شناوری از نور بسازند. این پدیده نیاز به هیچ فعالیت خورشیدی ندارد. تنها یخ و آلودگی نوری کافیست.

بردی می‌گوید: «نور سرخ برخی از ستون‌ها از نور توربین‌های بادی در جزیره‌ی ال پاریزین کانادا درست شده. رنگ‌های دیگر مربوط به لامپ‌های سدیم پرفشار (رنگ گرم نارنجی) و لامپ‌های ال‌ئی‌دی (رنگ‌های آبی و سفید) است.»

-----------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
Vincent Brady - Paradise - Michigan - aurora - Whitefish Bay - ice crystal - solar activity - wind turbine - Canada - Ile Parisienne - sodium lamp - LED

منبع: spaceweather

گویا دانشمندان در گذشته هم برخورد ستارگان نوترونی را دیده بوده‌اند!

* بر پایه‌ی پژوهشی تازه، به نظر می‌رسد برخورد و ادغام ستارگان نوترونی پدیده‌هایی رایج در کیهان باشد.

اکتبر سال گذشته، گزارشی شگفت‌انگیز از سوی دانشمندان منتشر شد: دریافت و آشکارسازی همزمان پرتوهای الکترومغناطیسی و امواج گرانشی که در برخورد دو ستاره‌ی نوترونی پدید آمده بودند- رویدادی که به نام جی‌دبلیو۱۷۰۸۱۷ نامیده شد.
جرمی به نام جی آربی ۱۵۰۱۰۱بی که نخستین بار توسط تلسکوپ پرتو گامای فرمی در ژانویه‌ی ۲۰۱۵ دیده شد، می‌توانسته دستاورد ادغام دو ستاره‌ی نوترونی بوده باشد. این تصویر داده‌های رصدخانه‌ی پرتو X چاندرا را به رنگ بنفش نشان می‌دهد، به همراه تصویر هابل از  جی آربی ۱۵۰۱۰۱بی در نور دیدنی.
این کشف آغازگر دوران "اخترشناسی چندپیام‌رسان" بود؛ بررسی اجرام و پدیده‌های کیهانی با بهره از دو گونه موج متفاوت -گرانشی و الکترومغناطیسی.

جی‌دبلیو۱۷۰۸۱۷ نخستین ادغام ثبت‌شده‌ی ستارگان نوترونی بود. ولی اینک به نظر می‌رسد پیش از آن هم چنین چیزی دیده شده بوده.

در ژانویه‌ی ۲۰۱۵، تلسکوپ فضایی پرتوگامای فرمی یک انفجار نیرومند از امواج پرانرژی گاما را در کهکشانی به فاصله‌ی ۱.۷ میلیارد سال نوری زمین دریافت کرد. اندکی بعد، شمار دیگری از دستگاه‌های دیگر هم این چشمه (منبع) که جی‌آربی ۱۵۰۱۰۱بی نام گرفت را مشاهده کردند. از جمله‌ی این دستگاه‌ها می‌توان از تلسکوپ هابل، رصدخانه‌ی پرتو ایکس چاندرا، رصدخانه‌ی سویفت نیل گرلز، و همچنین تلسکوپ شبکه‌ی دیسکاوری در رصدخانه‌ی لوول در آریزونا نام برد.

اکنون پژوهشگران  می‌گویند در بررسی داده‌های همه‌ی این رصدخانه‌ها، همانندی‌هایی کلیدی میان جی‌دبلیو۱۷۰۸۱۷ و جی‌آربی ۱۵۰۱۰۱بی را دیده‌اند. برای نمونه، هر دو رویداد، انفجار پرتو گامای کم‌نور و زودگذر، تابش نور دیدنی (مریی) آبی که تا چند روز ادامه داشت، و تابش‌های پرتو X درازمدت‌تری را پدید آوردند. همچنین هر دو چشمه در کهکشان‌های بیضیگون روی داده بودند، کهکشان‌هایی با ستارگان پیر چندمیلیارد ساله و بدون ستاره‌زایی آشکاری.

از همین رو به نظر این پژوهشگران، رویداد جی‌آربی ۱۵۰۱۰۱بی هم می‌توانسته دستاورد ادغام دو ستاره‌ی نوترونی بوده باشد.

جفری رایان، یکی از نویسندگان این پژوهش از دانشگاه مریلند، کالج پارک می‌گوید: «ما یک مورد از همانندی‌های کیهانی داریم. آنها ظاهری مانند هم دارند و مانند هم رفتار می‌کنند، و هر دو در کهکشان‌هایی همنوع رخ داده‌اند، پس ساده‌ترین توضیح اینست که هر دو از یک خانواده از اجرام بوده‌اند.»

نویسنده‌ی اصلی پژوهش، الینورا تروخا از گادرد ناسا می‌‌گوید این که از یک جرمِ یافته شده به دو تا برسیم کار بزرگیست: «یافته‌ی ما نشان می‌دهد که رویدادهایی مانند جی‌دبلیو۱۷۰۸۱۷ و جی‌آربی ۱۵۰۱۰۱بی می‌توانند نماینده‌ی رده‌ای به کلی تازه از اجرام فورانی باشند که در طیف پرتو X روشن و خاموش می‌شوند و در واقع چه بسا پدیده‌هایی به نسبت رایج باشند.»

آنها امواج گرانشی را از جی‌آربی ۱۵۰۱۰۱بی ندیدند زیرا رصدخانه‌ی لایگو در ژانویه‌ی ۲۰۱۵ کار نمی‌کرد، و حتی اگرلایگو هم در آن زمان بود احتمالا نمی‌توانست امواج گرانشی از رویدادی به این دوری را آشکار کند (جی‌دبلیو۱۷۰۸۱۷ که پارسال امواجش توسط رصدخانه‌های لایگو و ویرگو دریافت شد تنها ۱۳۰ میلیون سال نوری از زمین فاصله داشت).

پژوهشگران بدون سنجش امواج گرانشی نمی‌توانند با اطمینان بزرگی دو جرم برخوردی در جی‌آربی ۱۵۰۱۰۱بی را اندازه بگیرند. بنابراین شاید این ادغام میان یک ستاره‌ی نوترونی و یک سیاهچاله بوده.

یکی دیگر از نویسندگان این پژوهش، هندریک فن ایرتن از دانشگاه باث در بریتانیا می‌گوید: «ما برای یافتن نمونه‌ای از ادغام ستاره‌ی نوترونی و سیاهچاله نیاز به موردهای بیشتری مانند جی‌دبلیو۱۷۰۸۱۷ که هم داده‌های موج گرانشی و هم داده‌های الکترومغناطیسی را از آنها داشته باشیم داریم. چنین رویدادی می‌تواند نخستین مورد از نوع خود باشد. این یافته‌های تازه به ما انگیزه‌ی جستجوی ادغام‌های بیشتر و انجام آشکارسازی‌های بیشتری از این دست می‌دهد.»

پژوهشنامه‌ی این دانشمندان در نشریه‌ی نیچر کامیونیکیشنز منتشر شده و در نشریه‌ی برخط arXiv نیز در دسترس است.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
neutron star - gravitational wave - GW170817 - multimessenger astronomy - electromagnetic - NASA - Fermi Gamma-ray Space Telescope - gamma rays - galaxy - Earth - GRB 150101B - Hubble Space Telescope - Chandra X-ray Observatory - Neil Gehrels Swift Observatory - Discovery Channel Telescope - Lowell Observatory - Flagstaff - Arizona - X-ray - elliptical galaxy - Geoffrey Ryan - University of Maryland - College Park - UCMP - Eleonora Troja - Goddard Space Flight Center - Greenbelt - Maryland - Virgo - Earth - electromagnetic - Hendrik Van Eerten - University of Bath - United Kingdom - Nature Communication - arXiv

منبع: Space.com

Blogger template 'Browniac' by Ourblogtemplates.com 2008

بالای صفحه