هابل شواهدی قانع‌کننده برای نخستین ماه فراخورشیدی یافت

* اخترشناسان برای نخستین بار شواهدی قانع‌کننده از وجود یک ماه فراخورشیدی یا "فراماه" به دست آورده‌اند. این ماهِ احتمالی بزرگ‌تر از همه‌ی ماه های شناخته شده‌ی سامانه‌ی خورشیدی است.

- گفتنی است که این خبر، تایید رسمی خبریست که حدود یک سال پیش به رسانه‌ها درز کرده بود و در وبلاگ "یک ستاره در هفت آسمان" هم با این عنوان خوانده بودید: * کشف یک "ماه" فراخورشیدی که از هر نظر دانشمندان را به شگفتی واداشته

برداشت هنری از فراسیاره‌ی کپلر ۱۶۲۵بی و ماهش که نخستین فراماه یافته شده تا به امروز است. دانشمندان به کمک داده‌های تلسکوپ کپلر این فراماه رایافتند. یافته‌های آنها نیاز به تایید بیشتر دارد. تصویر بزرگ‌تر

اخترشناسان می‌گویند نخستین ماه (به عربی: قمر) در بیرون از سامانه‌ی خورشیدی را در مدار پیرامون سیاره‌ای غول‌پیکر در فاصله‌ی ۸۰۰۰ سال نوری زمین یافته‌اند.

این ماه فراخورشیدی یا به اصطلاح فراماه که برآورد می‌شود به بزرگی نپتون باشد، بزرگ‌ترین ماهِ شناخته شده نیز هست، بسیار بزرگ‌تر همه‌ی ماه‌هایی که تاکنون در سامانه‌ی خورشیدی یافته‌ایم. دانشمندان یابنده‌ی این فراماه می‌گویند یافته‌ی آنها برای تایید قطعی نیاز به بررسی بیشتری دارد ولی نتوانستند توضیح قانع‌کننده‌ی دیگری برای این داده‌ها پیدا کنند.

دیوید کیپینگ، اخترشناس دانشگاه کلمبیا در نیویورک که بیش از یک دهه در جستجوی ماه‌های دوردست بوده می‌گوید: «[کشف] این نخستین فراماه، آشکارا یک اداعای خارق‌العاده است و نیاز به شواهد خارق‌العاده هم دارد.»

وی می‌گوید بزرگی برآورده شده‌ی این فراماه بسیار دور از انتظار بود و بر پایه‌ی نظریه‌های کنونی برای پیدایش ماه‌ها، به سختی می‌توان توضیح ساده‌ای برایش پیدا کرد

کیپینگ و همکارش، الکس تیچی این کشف را پس از بررسی داده‌های تلسکوپ فضایی کپلر از حدود ۳۰۰ سیاره‌ی فراخورشیدی (فراسیاره) انجام دادند. این فراسیاره‌ها همگی به روش "گذر" یافته شده بودند، یعنی با بررسی اُفت اندکی که در اثر گذشتن از جلوی ستاره‌شان، در نور آن پدید می‌آوردند.

کیپینگ و تیچی ناهنجاری‌های شگفت‌انگیزی در داده‌های گذرِ یک غول گازی به نام کپلر ۱۶۲۵بی که چندین برابر بزرگ‌تر از مشتریست دیدند.

کیپینگ می‌گوید: «ما انحراف‌ها و لنگش‌هایی در منحنی نور ستاره دیدیم که توجهمان را جلب کرد.»

تغییرات منحنی نور ستاره‌ی کپلر ۱۶۲۵ در اثر گذشتن سیاره‌ی کپلر ۱۶۲۵بی و ماهش از جلوی آن.
اگر ویدیو اینجا اجرا نشد می‌توانید آن را در فیسبوک، تویتر، و یا تلگرام یک ستاره در هفت آسمان ببینید

یافته‌های آنها به اندازه‌ای جالب و فریبنده بود که توانستند برای بررسی بیشتر، برنده‌ی یک وقت رصدیِ ۴۰ ساعته با تلسکوپ فضایی هابل که چهار برابر قدرتمندتر است شوند.

آنها به کمک هابل یک اُفت دیگر، و این بار بسیار کوچک‌تر را دیدند که ۳.۵ ساعت پس از گذر خود سیاره، در نور ستاره پدید آمد. این نشانگر "یک ماه بود که مانند سگی که دنبال صاحبش می‌رود، به دنبال سیاره می‌رفت." در گذر بعدی، سیاره ۱.۲۵ ساعت زودتر از چیزی که پیش‌بینی شده بود پدیدار شد. این داده‌ها نشان می‌داد که سیاره و ماه دارند به گرد مرکز جرم مشترکشان می‌چرخند و همین باعث می‌شود سیاره از جایی که پیش‌بینی شده انحراف پیدا کند.

جرم این فراماه تنها ۱.۵ درصد جرم سیاره‌ی همدمش برآورد شده که تقریبا برابر با نسبت زمین و کره‌ی ماهست. به باور دانشمندان، ماه ما در پی برخورد یک جرم بزرگ به زمین در آغاز پیدایشش پدید آمد. مواد و آوارهایی که در اثر این برخورد به درون فضا پاشیدند بعدها به هم پیوستند و یک جرم کروی را پدید آوردند. ولی کپلر ۱۶۲۵بی و ماهش هر دو گازی‌اند نه سنگی، و این چیزیست که پرسش‌هایی را درباره‌ی صرف چگونگی پیدایش یک چنین ماهی در پی می‌آورد.

دمای سطح این ماه با توجه به فاصله‌اش از ستاره، ۸۰ درجه برآورد شده که درست روی مرز بالایی شرایط مناسب برای زیست‌پذیری است، ولی ستاره‌شناسان می‌گویند وقتشان را روی بررسی زیست‌پذیر بودن یا نبودن آن نمی‌گذارند زیرا به نظر می‌رسد این ماه از گاز ساخته شده. تیچی می‌گوید این فراماه همانند فراماه پاندورا در فیلم تخیلی آواتار نیست.

گزارش این دانشمندان در نشریه‌ی ساینس ادونسز منتشر شده.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

moon - solar system - planet - exomoon - Neptune - David Kipping - Columbia University - New York - Alex Teachey - Kepler space telescope - transit - Kepler 1625b - Jupiter - Hubble space telescope - common centre of gravity - Earth - habitability - Pandora - Avatar - Science Advances

منبع: guardian

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان