سریع‌ترین ستاره آسمان یک سیاره هم دارد!

* درست ۶ سال نوری دورتر، دومین ستاره‌ی نزدیک به زمین، و سریع‌ترین ستاره‌ی آسمان شب میزبان یک ابرزمین یخ‌زده است.

این ستاره که "ستاره‌ی بارنارد" نام دارد یک کوتوله‌ی سرخ پیر است که اگرچه با چشم نامسلح به سختی دیده می‌شود، ولی به دلیل این که بیشترین سرعت جابجایی‌ را در آسمان شب دارد، از دیرباز نگاه اخترشناسان را به خود کشیده است. سرعت آن نسبت به خورشید حدود ۵۰۰ هزار کیلومتر بر ساعت است و در هر ۱۸۰ سال، به اندازه‌ی قطر قرص ماه کامل در آسمان سیاره‌ی زمین جابجا می‌شود.

برداشت هنری از سطح فراسیاره‌ی برزمین "سستاره ی بارنارد بی" در فاصله‌ی ۶ سال نوری زمین. این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۳.۵ مگ)

اکنون اخترشناسان می‌گویند این ستاره میزبان یک فراسیاره (سیاره‌ی فراخورشیدی) به بزرگی ۳.۲ برابر زمین است (یک ابرزمین). گزارش تازه‌ترین یافته‌های این دانمنمدان در شماره‌ی ۱۴ نوامبر نشریه‌ی نیچر منتشر شده است.

یک گروه از پژوهشگران عضو پروژه‌های Red Dots و CARMENES، که هر دو برنامه‌هایی با هدف جستجوی سیاره‌ها پیرامون کوتوله‌های سرخ نزدیک زمینند، به کمک چندین گونه تلسکوپ این فراسیاره که "ستاره‌ی بارنارد بی" نام گرفته را یافتند. گروه "رد داتز" همچنین در کشف سیاره‌های پیرامون نزدیک‌ترین سیاره به زمین، یعنی پروکسیما قنطورس، نیز همکاری داشت.

ابرزمین یخ‌زده

فراسیاره‌ی "ستاره‌ی بارنارد بی" چند تفاوت عمده با زمین دارد. این سیاره در هر ۲۳۳ روز یک بار ستاره‌اش را دور می‌زند که بسیار کمتر از دوره‌ی زمین، ولی بیشتر از بسیاری از فراسیاره‌های یافته شده تا به امروزست. این ستاره همچنین بسیار نزدیک‌تر به ستاره‌اش است تا زمین به خورشید- تنها یک چهارم فاصله‌ی زمین-خورشید. ولی با وجود این نزدیکی، انرژی دریافتی از ستاره‌اش تنها ۲ درصد انرژی دریافتی زمین از خورشید است. این بدین معناست که اگرچه این فراسیاره به ستاره‌اش نزدیک است، ولی باز هم دمای سطحش در اندازه‌ایست که آب روی آن یخ می‌زند، چیزی حدود ۱۷۰ درجه‌ی سانتیگراد زیر صفر [بیرون از منطقه‌ی زیست‌پذیر ستاره].

این فراسیاره‌ی نویافته هنوز ناشناخته‌های بسیاری دارد. یوهانا تاسکه از بنیاد دانش کارنگی و نویسنده‌ی اصلی پژوهش می‌گوید: «به نظر من راز بزرگ این فراسیاره اینست که نمی‌دانیم آیا جَوی دارد یا نه. اگر دارای جو باشد، این جو می‌تواند دمای سطحش را بالاتر ببرد.»

بردات هنری از ابرزمین نویافته‌ای که به گرد ستاره ی بارنارد در فاصله‌ی ۶ سال نوری زمین می‌گردد. این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

یافتن سیاره‌ی بارنارد

این پژوهشگران برای یافتن سیاره‌ی ستاره‌ی بارنارد بی از اثر دوپلر بهره جستند. اگر یک سیاره به گرد ستاره‌ای بچرخد، کشش گرانشی‌اش باعث می‌شود ستاره سر جایش کمی وول بخورد. در این وول خوردن، هنگامی که ستاره به سوی زمین می‌آید، طول موج نورش کوتاه‌تر می‌شود (پدیده‌ی آبیگرایی) و هنگامی که از ما دور می‌شود، طول موجش بلندتر می‌شود (سرخگرایی).

یکی از دستگاه‌هایی که این پژوهشگران با آن کار کردند طیف‌نگار هارپز (HARPS) در تلسکوپ ۳.۶ متری اِسو در شیلی بود که برای سنجش همین اثرهای سیاره روی ستاره‌ی بارنارد به کار رفت.

ولی این هم کار آسانی نبود. در سالیان گذشته، بارها ادعاهایی مشکوک درباره‌ی سیاره‌ی پیرامون ستاره‌ی بارنارد مطرح شده بود، و از همین رو دانشمندان در این پژوهش تازه برای جلوگیری از تکرار تاریخ بسیار دقت کردند.

ایگناسی ریباس، رهبر گروه می‌گوید: «ما از مشاهدات هفت دستگاه گوناگون که سنجش‌هایی به درازی ۲۰ سال را در بر داشتند بهره گرفتیم.»

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Earth - star system - Sun - super-Earth - Barnard’s star - red dwarf - exoplanet - Red Dots - CARMENES - Proxima Centauri - Nature - Johanna Teske - Carnegie Science - Doppler effect - wavelength - blueshift - redshift - HARPS - spectrograph - European Southern Observatory - Chile - Ignasi Ribas - Institute of Space Studies of Catalonia - Institute of Space Sciences - CSIC - Spain

منبع: astronomy.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان