ستاره‌ای که دارد به روش سیاره‌ها ساخته می‌شود
* اخترشناسان با ثبت یکی از پرجزییات‌ترین نماها تا به امروز از یک ستاره‌ی جوان، چیزی نامنتظره را آشکار کرده‌اند- یک همدم نوزاد پیرامون آن.
در این رصد که به رهبری جان لی از دانشگاه لیدز انجام شد، دانشمندان پی بردند که این ستاره تنها نیست و در حقیقت دوتاست. جرم اصلی که "ام‌ام ۱ای" نام دارد یک ستاره‌ی بزرگ و جوان است که با قرصی چرخان از گاز و غبار -که هدف اصلی رصد بود- در بر گرفته شده.
 |
| برداشت هنری از قرص گاز و غبار پیرامون پیش‌ستاره‌ی ام‌ام ۱ای، با همدم کوچکی به نام ام‌ام ۱بی که دارد در بخش بیرونی قرص سساخته می‌شود |
آنچه آشکار شده یک جرم کم نور به نام ام‌ام ۱بی است که دارد درست در لبه‌ی بیرونی قرص به گرد ام‌ام ۱ای می‌چرخد. به باور پژوهشگران این یکی از نخستین نمونه‌های یک قرص "تکه تکه شده" است که پیرامون یک ستاره‌ی جوان دیده می‌شود.
دکتر لی می‌گوید: «ستارگان درون ابرهای بزرگ گاز و غبار در فضای میان‌ستاره‌ای ساخته می‌شوند.» «این ابرها همزمان با رمبش گرانشی سریع و سریع‌تر می‌چرخند و قرصی پیرامون خود می‌سازند. در مورد ستارگان کوچکی مانند خورشید، در این قرص [تنها] سیاره‌هایی می‌تواند پدید بیاید.» «ولی اینجا ستاره و قرصی که دیده‌ایم به اندازه‌ای بزرگ و پرجرمند که به جای آن که سیاره‌ای نوزاد پیرامونش ببنیم، یک ستاره‌ی رو به رشدِ دیگر را داریم می‌بینیم.»
دانشمندان با سنجش میزان تابشی که از غبارها گسیلیده می‌شود، و جابجایی‌های کوچکی که در بسامد پرتوهای گسیلیده از گاز رخ می‌دهد توانستند جرم ام‌ام ۱ای و ام‌ام ۱بی را محاسبه کنند. جرم ام‌ام ۱ای ۴۰ برابر جرم خورشید، و جرم همدمش، ام‌ام ۱بی کمتر از یک دوم خورشید برآورد شد.
دکتر لی می‌گوید: «ستارگان پیرترِ بسیاری با یک همدمِ نزدیک دیده شده‌اند، ولی در اغلب این سامانه‌های دوتایی، هر دو ستاره تقریبا هم‌جرم بوده و بنابراین به احتمال بسیار مانند دوقلوها با هم و همزمان شکل گرفته‌اند. یافتن یک سامانه‌ی دوتایی جوان با نسبت جرم ۸۰ به ۱ بسیار نامعمول است و نشان می‌دهد که دو ستاره در فرآیندهایی به کلی متفاوت پدید آمده‌اند.»
روند پیدایش ام‌ام ۱بی فرآیندیست که در قرص‌های سرد و بزرگ انجام می‌شود. این قرص‌های "ناپایدار از نظر گرانشی" نمی‌توانند در برابر گرانش خود تاب آورده و در یک یا چند بخش می‌رمبند [که هر کدام می‌تواند یک جرم بسازد].
 |
| عکس‌های از تابش غبار (سبز) و گازهای پیرامون ام ام ۱ای (سرخ برای گازی که دارد دور می‌شود و آبی برای گازی که به ما نزدیک می‌شود). ام‌ام ۱بی پایین، سمت چپ دیده می‌شود. دو تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر: چپ- راست |
دکتر دانکن فورگن، یکی از نویسندگان این پژوهش از دانشگاه سنت اندروز می‌گوید: «من بیشتر عمر کاری خود را صرف شبیه‌سازی این فرآیند برای سیاره‌های غول پیکر به گرد ستارگانی مانند خورشید کرده‌ام. دیدن عملی شکل‌گیری جرمی به بزرگی یک ستاره بسیار هیجان‌انگیز است.»
پژوهشگران خاطرنشان می‌کنند که ستاره‌ی جوان نویافته (ام‌ام ۱بی) خودش هم می‌تواند پیرامونش یک قرص داشته باشد که سیاره‌های خودش می‌توانند در آن ساخته شوند- ولی این باید سریع باشد.
دکتر لی می‌افزاید: «ستارگانی به بزرگی ام‌ام ۱ای تنها حدود یک میلیون سال عمر کرده و سرانجام در انفجار نیرومند ابرنواختری می‌میرند، پس احتمالش هست که ام‌ام ۱بی در آینده بتواند سامانه‌ی سیاره‌ای خودش را بسازد.»
اخترشناسان این کشف غافلگیرکننده را به کمک آرایه‌ی بزرگ میلیمتری/زیرمیلیمتری آتاکاما (آلما) که در بیابان آتاکامای شیلی برپاست انجام دادند. آنها با بهره‌گیری همزمان از ۶۶ آنتن آلما، در فرآیندی به نام تداخل‌سنجی توانستند توان یک تک تلسکوپ به قطر تقریبا ۴ کیلومتر را شبیه‌سازی کنند، که به آنها امکان داد تا برای نخستین بار مواد پیرامون این ستاره‌ی جوان را به تصویر بکشند. پژوهشنامه‌ی این دانشمندان در نشریه‌ی آستروفیزیکال جورنال لترز منتشر شده.
--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:
واژه‌نامه:
MM 1a - star - John Ilee - University of Leeds - MM 1b - Sun - planet - frequency - Astrophysical Journal Letters - binary system - gravitationally unstable - Duncan Forgan - University of St Andrews - supernovae - planetary system - Atacama Large Millimetre/submillimetre Array - ALMA - interferometry
منبع: دانشگاه لیدز
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان
0 دیدگاه شما:
ارسال یک نظر