رده تازه‌ای از سیاره‌ها: سیاره‌های پر از یاقوت!

* گونه‌ی تازه‌ای از فراسیاره‌ها (سیاره‌های فراخورشیدی) یافته شده که می‌توانند پر از یاقوت و یاقوت کبود باشند.

یک دسته از فراسیاره‌هایی که تاکنون پیرامون ستارگان دیگر یافته شده سیاره‌های ابرزمین بوده: سیاره‌های سنگی (زمین‌سان) که می‌توانند تا ۱۰ برابر زمین جرم داشته باشند. هنوز چیزهای بسیاری درباره‌ی این اجرام ناشناخته مانده، زیرا نمونه‌ی شناخته شده‌ای از آنها در سامانه‌ی خورشیدی نداریم.

دانشمندان فراسیاره‌ی ۵۵-خرچنگ ئی را در رده‌ای تازه از ابرزمین‌ها گنجانده‌اند. این رده از ابرزمین‌ها می‌توانند پر از یاقوت و یاقوت کبود باشند.

به همین دلیل، یک گروه از اخترشناسان سوییسی و انگلیسی جگونگی شکل‌گیری این اجرام را بررسی کرده‌اند. سیاره‌ها در قرص‌های پیش‌سیاره‌ای گاز و غباری که ستاره‌های نوزاد را در بر گرفته ساخته می‌شوند. دما در این قرص‌ها بسته به دوری و نزدیکی به ستاره متفاوت است. این بر شکل‌گیری نوع کانی‌هایی که در جاهای گوناگون این قرص پدید می‌آید اثر می‌گذارد. دانشمندان می‌گویند این می‌تواند به شکل‌گیری سیاره‌هایی گوناگون با همنهش‌های (ترکیب‌های) متفاوت بیانجامد.

اکنون دانشمندان می‌گویند احتمال دارد رده‌ی تازه‌ای از ابرزمین‌ها را یافته باشند- ابرزمینی پر از یاقوت و یاقوت کبود.

کارولین دورن، نویسنده‌ی اصلی پژوهش و دانشمند فراسیاره‌ها در دانشگاه زوریخ سوییس به اسپیس دات کام کفت: «ما نشان داده‌ایم که گوناگونیِ همنهشی سیاره‌ها -به ویژه ابرزمین‌ها- می‌تواند بسیار گسترده‌تر از چیزی که در گذشته می‌پنداشیم باشد.»

دورن می‌گوید پژوهشگران در گذشته ابرزمین‌ها را سرشار از آهن می‌دانستند -چیزی مانند زمین. این سیاره‌ها می‌بایست در بخش‌های خنک‌تر قرصِ پیش‌سیاره‌ای ساخته می‌شوند.

ولی دورن و همکارانش می‌گویند این رده‌ی تازه‌ی ابرزمین‌ها سرشار از کلسیم و آلومینیوم، و همچنین کانی‌های سرشار از این عنصرها، مانند یاقوت و یاقوت کبود هستند. این سیاره‌ها می‌بایست در بخش‌های داغ‌ترِ قرص پیش‌سیاره‌ای ساخته شوند.

بر پایه‌ی نتیجه‌گیری این دانشمندان، چگالی چنین ابرزمین‌هایی باید ۱۰ تا ۲۰ برابر کمتر از زمین باشند. افزون بر این، آنها به پژوهش گذشته هم اشاره کرده‌اند که در آن، ابرزمین‌هایی با چنین توصیفی یافته شده بود.

برای نمونه، دورن و همکارانش ابرزمین‌های ۵۵ خرچنگ-ئی (55 Cancri e) و "وسپ-۴۷ ئی" (WASP-47 e) را بررسی کردند؛ پژوهشی در گذشته نشان داده بود که آنها به گونه‌ی نامعمولی کم‌چگالند. یک توضیح احتمالی برای این چگالی کم می‌تواند این باشد که جو انبوهی دارند، ولی آنها چنین چیزی را بسیار بعید دانستند زیرا این سیاره‌ها به اندازه‌ای به ستاره‌شان نزدیکند که بی‌اندازه داغند و بنابراین جو انبوهشان احتمالا بسیار پیش از این تبخیر و نابود شده. در یکی دیگر از پژوهش‌های گذشته، سیاره‌ی اچ‌دی ۲۱۹۱۳۴ بی  که آن هم به نظر می‌رسد چنین همنهشی داشته باشد بررسی شده بود.

دورن می‌گوید: «بر پایه‌ی مدل‌های ما و همچنین مشاهدات، احتمال بسیاری هست که این سیاره‌های بررسی شده [که بسیار به ستاره‌ی خود نزدیکند] در مقایسه با بیشتر ابرزمین‌ها همنهشِ درونیِ متفاوتی داشته باشند.»

جزییات این پژوهش در شماره‌ی برخطِ ماهنامه‌ی انجمن سسلطنتی اخترشناسی منتشر شده است.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

super-Earth - planet - ruby - sapphire - star - exoplanet - solar system - Switzerland - England - protoplanetary disk - mineral - Caroline Dorn - University of Zurich - calcium - aluminum - element - 55 Cancri e - WASP-47 e - HD 219134 b - Monthly Notices of the Royal Astronomical Society

منبع: Space.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان