پناهگاه امن برای سیاره‌های جوان

در این تصویر یکی از ۲۰ قرص پیش‌سیاره‌ای را که در نخستین برنامه‌ی بزرگ رصدخانه‌ی آلما به نام "پروژه‌ی زیرساختارهای قرص با واگشود زاویه‌ایِ بالا" (DSHARP) بررسی و تصویربرداری شده بودند می‌بینیم. این قرص به نام "ای‌اس ۲۰۹" شناخته می‌شود و به لطف پادسانی (کنتراست) حلقه‌های نازکش و این که تقریبا از روبرو دیده می‌شود و به اصطلاح یک قرص رونما است، زیرساختارهایش را به خوبی می‌بینیم. [درباره‌ی این قرص در گذشته خوانده بودید: *هنرنمایی یک سیاره جوان]

اگرچه حلقه‌های هم مرکز این قرص -که اینجا به زیبایی آشکار و  برجسته نمایانده شده‌اند- زیرساختاری رایج در چنین قرص‌هایی هستند، ولی پهنا، جدایی و شمار آنها در قرص‌های گوناگون بسیار متغیر است. هنوز درست نمی‌دانیم که این زیرساختارها چگونه پدید می‌آیند و سیاره‌ها چگونه در آنه ا ساخته می‌شوند. بررسی چند و چون شباهت‌ها و تفاوت‌ها میان آنها یکی از انگیزه‌های ساختن آلما، و هدف اصلی برنامه‌ی DSHARP بود. این جزییات می‌توانند سرنخ‌هایی درباره‌ی نوع و گونه‌ی سامانه‌های سیاره‌ایی که سرانجام در آنها ساخته خواهد شد به ما بدهند.

یک برداشت اینست که احتمالا در پیدایش سامانه‌های سیاره‌ای، بسیار پیش‌تر از آنچه فکر می‌کردیم برهم‌کنشی سریع و پیچیده میان پیش‌سیاره‌های جوان و خود قرص انجام می‌شود. بر پایه‌ی نظریه‌ی رایجِ پیدایش سیاره‌ها، غبارِ درون این قرص‌ها در جاهایی انباشته شده و دانه‌هایی می‌سازد، این دانه ها سنگریزه می‌شوند، و سرانجام خرده‌سیاره‌هایی از آنها پدید می‌آید.

ولی این نظریه همیشه با این واقعیت درگیر بوده که هر گاه اجرام به جرم معینی می‌رسند، پویایی (دینامیک) قرص‌ها باعث می‌شود پیش از آن که به یک سیاره‌ی واقعی تبدیل شوند به درون ستاره‌ی مرکزی کشیده شوند. نتایج برنامه‌ی DSHARP نشان می‌دهد که زیرساختارهای قرص می‌توانند با آشفته کردن این سازوکار، پناهگاه امنی برای ادامه‌ی رشد خرده‌سیاره‌ها فراهم کنند- و بنابراین زیرساختارهایی که اینجا می‌بینیم نقشی کلیدی در پیدایش سیاره‌ها، و وجود داشتن خود ما دارد.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

protoplanetary disc - ALMA - Large Program - Disk Substructures at High Angular Resolution Project - DSHARP - AS 209 - face-on - planetary system - protoplanet - planetesimal - star - planet

منبع: eso

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان