جو زمین تا آن سوی مدار ماه هم گسترده شده

* بیرونی‌ترین لایه‌ی جو زمین تا ژرفایی بسیار بیشتر از آنچه که دانشمندان می‌پنداشتند در فضا گسترده شده- به اندازه‌ای ژرف که مدار ماه را هم در بر می‌گیرد.

تاج زمین (Geocorona) یک لایه‌ی تنُک (رقیق) و کم‌شناخته شده از اتم‌های هیدروژن است که به گونه‌ای سست در بند گرانش زمین گرفتار شده‌اند. این منطقه‌ی جَوی به اندازه‌ای تنک است که روی زمین آن را خلا می‌نامیم. ولی باز هم به اندازه‌ی کافی مهم و به اندازه‌ی کافی نیرومند هست که با پراکنش نور خورشید، مزاحم تلسکوپ‌های فرابنفش شود. و اکنون پژوهشگران با بررسی داده‌های سال‌های ۱۹۹۰ پی برده‌اند که این تاج تا فاصله‌ی ۶۳۰ هزار کیلومتری سطح زمین گسترده شده، چیزی میان ۱۰ تا ۲۵ برابر دورتر از برآوردهای پیشین.

یکی از دلایل کم‌شناخته شدن تاج زمین اینست که پیدا کردن یک نقطه‌ی دید (دیدگاه) مناسب که از آن بشود تاج را بررسی کرد دشوار است. از روی سطح یا حتی از مدار پایین زمین کمابیش نادیدنی است. پرآوازه‌ترین عکسی که از آن گرفته شده (تصویر همین مطلب) در سال ۱۹۷۲ توسط فضانوردان ماموریت آپولو ۱۶ گرفته شده، زمانی که ماه، زمین و خورشید به گونه‌ای هم‌خط شدند که فضانوردان توانستند عکسی از نور خورشید که در تاج زمین پراکنده شده بود بگیرند.

پژوهشگران در این بررسی به سراغ بایگانی داده‌های رصدخانه‌ی فضایی خورشیدی و هورسپهری (سوهو) رفتند. این فضاپیمای سازمان فضایی اروپا که در سال ۱۹۹۵ برای بررسی خورشید به فضا پرتاب شده بود در فاصله‌ی ۱.۵ میلیون کیلومتری زمین، در نقطه‌ی لاگرانژ ۱ (ال۱) جای گرفت، نقطه‌ای که در آن، گرانش زمین و خورشید یکدیگر را خنثا کرده و باعث می‌شدند فضاپیما سر جایش بماند. اگرچه کار این فضاپیما بررسی خورشید بود، ولی هر از گاهی رویش را به زمین برمی‌گرداند و از آن دور آن را بررسی می‌کرد.

پراکنش نور خورشید توسط تاج زمین از دید فضانوردان آپولو ۱۶
این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

هدف آن بررسی‌ها نقشه‌برداری از تاج زمین نبود، ولی پژوهشگران پی بردند که از داده‌های آن برای چنین هدفی هم می‌شود بهره گرفت.

برنارد فلک، دانشمند برنامه‌ی سوهو در ازمان فضایی اروپا می‌گوید: «از بایگانی‌های داده‌های چندین سال پیش می‌توان برای پژوهش‌های تازه بهره‌برداری کرد. این کشف نشان‌دهنده‌ی ارزش داده‌هایی‌ست که بیش از ۲۰ سال پیش گرد آمده بودند و همچنین عملکرد استثنایی سوهو را هم نشان می‌دهد.»

که می‌داند چه آگاهی‌های علمی دیگری در داده‌های بایگانی‌شده‌ی گذشته پنهان شده که چشم انتظار کسی‌ست تا بیاید و آنها را بیرون بکشد و تفسیر کند.

جزییات این پژوهش در شماره‌ی ۱۵ فوریه‌ی نشریه‌ی "جِی‌جی‌آر اسپیس فیزیکز" منتشر شده است.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Earth - moon - geocorona - hydrogen - atom - planet - vacuum - ultraviolet - scatterin - Apollo 16 - JGR Space Physics - European Space Agency - ESA - Solar and Heliospheric Observatory - SOHO - Bernhard Fleck

منبع: livescience

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان