کوچک‌ترین ماه نپتون تکه‌ای از یک ماه دیگرِ این سیاره بوده

برداشت هنری از سیاره‌ی نپتون و ماه کوچکش، هیپوکمپ- تصویر بزرگ‌تر

گروهی از اخترشناسان به رهبری مارک شوالتر از بنیاد "ستی" (جستجوی هوش فرازمینی)، به کمک تلسکوپ فضایی هابل و همچنین با بهره‌ از داده‌های پیشین فضاپیمای وویجر ۲ به آگاهی‌های بیشتری درباره‌ی ریشه‌ی کوچک‌ترین ماه سیاره‌ی نپتون دست یافته‌اند. بر پایه‌ی یافته‌های تازه، این ماه (قمر) که در سال ۲۰۱۳ یافته شده بود و اکنون به طور رسمی "هیپوکمپ" نامیده شده تکه‌ای از پیکره‌ی همسایه‌ی بزرگ‌ترش، پروتئوس است.
[خبر کشف این ماه را خوانده بودید: * هابل برای نپتون هم ماه تازه‌ای پیدا کرد]

مارک شوالتر می‌گوید: «نخستین چیزی که نظرمان را جلب کرد این بود که چنین ماه کوچکی نباید درست کنار بزرگ‌ترین ماه درونیِ نپتون باشد.» این ماه کوچک که قطرش تنها به ۳۴ کیلومتر می‌رسد، احتمالا تکه‌ای از پیکره‌ی پروتئوس، دومین ماه بزرگ نپتون و بیرونی‌ترین ماه از ماه‌های درونی این سیاره است. هیپوکمپ پیش از این اس/۲۰۰۴ ان ۱ نامیده شده بود و اکنون به نام جانورانی دریایی در اسطوره‌های یونان و روم، هیپوکمپ نامیده شده.

مدار پروتئوس و همسایه‌ی کوچکش بی‌اندازه به هم نزدیک است و تنها ۱۲۰۰۰ کیلومتر فاصله میانشان است. به طور معمول، اگر دو ماه با بزرگی‌های تا این حد متفاوت، این اندازه به هم نزدیک باشند، یا ماه بزرگ‌تر با برهم‌کنش‌های گرانشی ماه کوچک‌تر را بیرون انداخته، یا این که ماه کوچک‌تر به بزرگ‌تر برخورد می‌کند و در آن خرد می‌شود.

ولی به نظر می‌رسد که میلیاردها سال پیش در پی برخورد یک دنباله‌دار، تکه‌ای از پروتئوس از آن جدا شده بوده. عکس‌های کاوشگر وویجر ۲ در سال ۱۹۸۹ یک دهانه‌ی برخوردی بزرگ را روی پروتئوس نشان می‌داد؛ بزرگی این دهانه به اندازه‌ی کافی هست که بگوییم آن ماه از درون آن کَنده و پرتاب شده باشد. شوالتر می‌گوید: «در سال ۱۹۸۹ فکر کردیم این دهانه پایان داستان است. اکنون با عکس‌های هابل پی برده‌ایم که تکه‌ی کوچکی از پروتئوس به جا مانده و می‌توانیم امروز آن را به عنوان هیپوکمپ ببینیم.»

هیپوکمپ تنها یکی از تازه‌ترین یافته‌ها درباره‌ی تاریخ پرآشوب ماه‌های نپتون است. خود پروتئوس هم دستاورد رویدادی فاجعه‌بار میان ماه‌های نپتون درمیلیاردها سال پیش بوده. تریتون، بزرگ‌ترین ماه نپتون یکی از اجرام بزرگ کمربند کوییپر بوده که به دام نپتون افتاده. چنین جرم بزرگی با ورود ناگهانی‌اش به مدار پیرامون نپتون، همه‌ی ماه‌هایی که آن زمان به گرد این سیاره بودند را در هم کوبید. پسماندها و خُرده‌های به جا مانده از آن ماه‌ها دوباره به هم پیوستند و دومین نسل از ماهواره‌های طبیعی این سیاره که امروز می‌بینیم را ساختند.

بمباران بعدی توسط دنباله‌دارها به تولد هیپوکمپ انجامید که می‌توان آن را یک ماه نسل سوم پنداشت. جک لیساور از مرکز پژوهشی فضایی ایمز ناسا می‌گوید: «ما بر پایه‌ی برآوردها از جمعیت دنباله‌دارها می‌دانیم که دیگر ماه‌‌های بیرونیِ سامانه‌ی خورشیدی هم مورد برخورد دنباله‌دارها بوده و بارها در هم شکسته و دوباره شکل گرفته بوده‌اند. این دو ماه [پروتئوس و هیپوکمپ] نمایشی دیدنی را از این که ماه‌ها می‌توانند گاهی توسط دنباله‌دارها خرد شوند به ما نشان می‌دهند.»

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

NASA - ESA - Hubble Space Telescope - Voyager 2 - Neptune - moon - Hippocamp - S/2004 N 1 - Proteus - Mark Showalter - SETI Institute - Greek - Roman - planet - Kuiper belt - Triton - comet - Solar System - Jack Lissauer - Ames Research Center - California - USA

منبع: spacetelescope

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان