مگنتاری که از خواب ۱۰ ساله بیدار شد

* یک ستاره‌ی مغناطیسی چرخان شگفت‌انگیز از خواب بیدار شده و بار دیگر برق‌های رادیویی درخشان خود را از سر گرفته است.

این ستاره‌ی چرخان یک مگنتار است؛ گونه‌ای ستاره‌ی نوترونی. ستارگان نوترونی بازمانده‌های انفجار ستارگان بزرگند و پهنایی به اندازه‌ی منهتن نیویورک دارند. این اجرام پس از سیاهچاله‌ها، چگال‌ترین اجرامی هستند که تاکنون در کیهان شناسایی شده.

این مگنتار "ایکس‌تی‌ئی جی۱۸۱۰-۱۹۷" نام دارد. تاکنون تنها ۲۳ مگنتار شناخته شده و تنها چهارتای آنها رادیویی بوده‌اند که مگنتارِ مورد گفتگو یکی از آنهاست. این مگنتار نخستین بار در سال ۲۰۰۴ روشن شد، سپس در اواخر ۲۰۰۸ به خواب زمستانی فرو رفت و دیگر پرتوی رادیویی‌ای منتشر نکرد. در ۸ دسامبر ۲۰۱۸ از خواب بیدار شد، البته کمی تغییر کرده بود. پژوهشگرانی که بیدار شدنش را دیده بودند گزارشی را درباره‌ی یافته‌های خود در شماره‌ی پیش‌چاپ ۶ مارس نشریه‌ی arXiv منتشر کردند.

اخترشناسان دیرزمانیست که می‌دانند چنین مگنتارهایی دارای میدان مغناطیسی‌ای یک میلیون بار نیرومندتر از ستارگان نوترونی معمولی، و یک کوادریلیون بار نیرومندتر از میدان مغناطیسی زمینند. به نظر می‌رسد این میدان‌های مغناطیسی سرچشمه‌ی درخش‌های الکترومغناطیسی شدیدی‌اند که با چرخش مگنتار از روی زمین دیده می‌شود.

ستارگان نوترونی دیگری هم درخش‌های منظمی از انرژی می‌گسیلند، و به همین دلیل به نام ویژه‌ی خود، تپ‌اختر نامیده می‌شوند.

با این وجود، دانشمندان نمی‌دانند که گسیلش‌های رادیویی ایکس‌تی‌ئی جی۱۸۱۰-۱۹۷ چرا خاموش شد و چرا دوباره روشن شد؛ مگنتارها از جمله‌ی کمیاب‌ترین و کم‌شناخته‌شده‌ترین اجرام در کاتالوگ ستاره‌ای بشرند. ولی در دو ماهی که از بیدار شدن این مگنتار گذشته، رفتارش به گونه‌ی چشمگیری متفاوت با رفتارش درمیان ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۸ بوده.

بار آخر که ایکس‌تی‌ئی جی۱۸۱۰-۱۹۷ تپ‌هایش را برای تلسکوپ‌ها آغاز کرد [۲۰۰۴ تا ۲۰۰۸]، رفتاری بسیار خشن از خود بروز داد و نمایه‌ی تپ‌هایش در بازه‌های زمانی به نسبت کوتاه، به شدت تغییر می‌کرد. به گزارش اخترشناسان، این مگنتار اکنون پایدارتر شده. همچنین گشتاور چرخش آن افزایش چشمگیری یافته- ویژگی‌ای که به گفته‌ی پژوهشگران، برای تپ‌اخترها پس از بیدار شدن رفتاری معمول است.

یک جنبه‌ی توجه‌برانگیز از بیدار شدنِ ایکس‌تی‌ئی‌ جی۱۸۱۰-۱۹۷ اینست که اخترشناسان ممکن بود آن را از دست بدهند (و برایشان نادیده بماند). این مگنتار در آسمان سیاره‌ی زمین در همان بخش آسمانست که خورشید اکنون هست، و تپ‌هایی که خبر از بیدار شدنش می‌دادند کم‌جان‌تر از آن بودند که با آشکارهای همه‌منظوره‌ای (general-purpose) که در آن زمان رو به آسمان بودند ردیابی شوند. ایکس‌تی‌ئی‌ جی۱۸۱۰-۱۹۷ در برابر فوران الکترومغناطیسی خیره‌کننده‌ی خورشید، به سختی تنها مانند یک نقطه بود.

ولی یک گروه از اخترشناسان به رهبری لینا لوین از دانشگاه منچستر بریتانیا، از زمان خاموش شدن این مگنتار در سال ۲۰۰۸ تاکنون آن را به کمک یک تلسکوپ رادیویی با رصدهای دوره‌ای زیر نظر گرفته بودند. و، بیش از یک دهه بعد مزد این دیدبانی دقیق را گرفتند. لوین و گروهش چیزی را دیدند که از چشم دیگران پنهان مانده بود.

این پژوهشگران همچنین نوسان‌هایی را در سیگنال رادیویی این مگنتارِ دوردست گزارش کرده‌اند که می‌تواند دستاورد پیشروی امواج روی سطح آن باشد.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

magnetar - neutron star - Manhattan - black hole - XTE J1810–197 - radio wave - arXiv - magnetic field - Earth - torque -  electromagnetic energy - pulsar - sun - Lina Levin - University of Manchester - U.K.

منبع: livescience

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان