تیر شهاب بر فراز دریایی از ابر

در روز ۱۷ نوامبر، درست یک ساعت پیش از سر زدن آفتاب، این شهاب درخشان و رنگین در آسمان نیمه‌تاریک بامدادی پدیدار شد.
این عکس در همین لحظه‌ی خیره‌کننده‌ی پاییزی از بالای کوه ۱۱۶۵ متری هوخ‌بلاون در جنگل سیاه جنوب آلمان، بر فراز دریایی از ابر گرفته شده.
ستاره‌ی پرنور شباهنگ (شعرای یمانی) و همچنین ستارگان آشنای صورت فلکی شکارچی در افق جنوب باختری، در آسمان تاریک و روشن سپیده‌دم می‌درخشند.
شهاب که مانند تیری آتشین یکراست به سوی کمربند و شمشیر شکارچی می‌رود، یکی از شهاب‌های بارش شهابی شیری (اسدی) است و ردش به کانون بارش، یعنی صورت فلکی شیر که بیرون از چارچوب تصویر در بالا، سمت چپ است می‌رسد.
 --------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
meteor - Hochblauen - Germany - Black Forest - Sirius - star - Orion - belt and sword - Leonid meteor showe - radiant - constellation Leo

منبع: apod.nasa

گیسوی سبز و کلاه مکزیکی

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر
دنباله‌دار ایواموتو (سی/۲۰۱۸ وای۱) با گیسوی سبز و زیبایش در گوشه‌ی بالا، سمت چپ این میدان دید تلسکوپی خودنمایی می‌کند.
این عکس در روز ۴ فوریه با نوردهی کلی ۳۰ دقیقه‌ای از رصدخانه‌ی مونت جان در دانشگاه کنتربری گرفته شده و این مهمان بخش درونی سامانه‌ی خورشیدی را نشان می‌دهد که به سرعت دارد بر زمینه‌ی ستارگان و کهکشان‌های دوردست در صورت فلکی دوشیزه پیش می‌رود.
نوردهی بلند و جابجایی سریعِ ایواموتو نسبت به ستارگان و کهکشان‌ها باعث شده هسته‌ی درونی و درخشانش مانند یک ردِ مات شده‌ی چشمگیر دیده شود.
در حقیقت رد گیسوی این دنباله‌دار به گونه‌ی جالبی آن را مانند کهکشان مسیه ۱۰۴ در گوشه‌ی پایین، سمت راست چارچوب کرده است، کهکشانی که به نام کلاه مکزیکی هم شناخته می‌شود. ولی فاصله‌ی ایواموتو از زمین تنها ۴ دقیقه‌ی نوری است و فاصله‌ی کهکشان مارپیچی لبه‌نمای ام۱۰۴ حدود ۳۰ میلیون سال نوری.
ایواموتو، نخستین دنباله‌دار سال ۲۰۱۹ که با دوربین دوچشمی دیده می‌شود، در روز ۱۲ فوریه (۲۳ بهمن) از نزدیک‌ترین نقطه‌ی مدارش به زمین خواهد گذشت.
این دنباله‌دار مداری بسیار بیضی و کشیده‌ دارد که در آن، هر ۱۳۷۱ سال یک بار خورشید را دور می‌زند و تا آن سوی کمربند کوییپر هم می‌رود. بنابراین دیدار بعدی ما با آن در سال ۳۳۹۰ میلادی خواهد بود.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
Comet Iwamoto - C/2018 Y1 - Mount John Observatory - University of Canterbury - galaxies - constellation Virgo - star - coma - Messier 104 - Sombrero Galaxy - Solar System - spiral galaxy - edge-on - binocular - Earth - Sun - Kuiper belt

منبع: apod.nasa

مردم‌آزار کیهانی! خرابکاری یک مگنتار در عکس یک سیاهچاله

* مگنتاری هست که دارد با سرک کشیدن در تصویر ابرسیاهچاله‌ی مرکز کهکشان راه شیری (کمان-ای*)، اخترشناسانی که در طیف پرتو ایکس به بررسی این سیاهچاله می‌پردازند را آزار می‌دهد.
این تصویر تلسکوپ چاندرا نشان می‌دهد که مگنتار اس‌جی‌آر ۱۷۴۵-۲۹۰۰ چگونه در سال ۲۰۱۳ ناگهان جلوی ابرسیاهچاله ی کمان ای* پدیدار شد.
تصویر بزرگ‌تر
کمان ای* نزدیک‌ترین ابرسیاهچاله‌ی شناخته شده به زمین است. اگرچه این ابرسیاهچاله بسیار کوچک‌تر و کم‌نورتر از ابرسیاهچاله‌ی مرکز کهکشان ام۸۷ که به تازگی تصویرش ثبت شده است، با این وجود باز هم به اخترشناسان در شناخت سیاهچاله‌ها و برهمکنش آنها با پیرامونشان بیشترین کمک را می‌کند.

ولی در سال ۲۰۱۳، یک مگنتار (یک ستاره‌ی نوترونی با میدان مغناطیسی بی‌اندازه نیرومند) میان ما و کمان ای* روشن شد و از آن هنگام تاکنون دارد مانند یک عکس‌آزار (photobomb)، مزاحم رصدهای پرتو ایکسِ کمان ای* می‌شود.

دریل هگارد، فیزیکدان دانشگاه مک‌گیل می‌گوید: «به گمان ما احتمالا یک انفجار روی سطح این ستاره‌ی نوترونی، یا گونه‌ای رویداد بسیار خشن روی آن باعث شده بسیار بسیار درخشان شده و سپس به آرامی با گذشت زمان کم‌نور شود.»

مگنتارها اجرامی بسیار کوچک، با قطری هم‌ارز جزیره‌ی منهتن هستند. این ستاره‌ی کوچک  که اس‌جی‌آر ۱۷۴۵-۲۹۰۰ المیده شده، تا پیش از آن که روشن شود، حتی نشانه‌ای از وجودش هم در آنجا دیده نمی‌شد.

این در سال ۲۰۱۳ تغییر کرد. در آن زمان، گروهی که هگارد هم در آن بود سرگرم رصد کمان ای* در طیف پرتو ایکس بودند تا برهمکنش آن با یک جرم گازی بزرگ به نام جی۲ که می‌خواست از فاصله‌ی بسیار نزدیک آن بگذرد را ببینند. سیاهچاله‌ها نوری نمی‌گسیلند، ولی گازهای داغ پیرامونِ افق رویدادشان چرا. توده‌های گازی پیرامون کمان ای* روشنی اندکی دارد ولی اخترشناسان امیدوار بودند تکه پاره شدن جی۲ توسط آن بتواند درخشش پرتو ایکسی تولید کند.
اس‌جی‌آر ۱۷۴۵-۲۹۰۰ و سیاهچاله‌ی کمان ای* در تصویر تلسکوپ فضایی سویفت مانند یک چشمه‌ی تکی دیده می‌شوند
در ۲۴ آوریل ۲۰۱۳، آبشاری از داده‌های غافلگیرکننده از تلسکوپ‌ها دریافت شد. نخستین تلسکوپی که این تغییر ناگهانی را آشکار کرد تلسکوپ مدارگرد سویفت ناسا بود.

هگارد می‌گوید: «ما داشتیم ابرسیاهچاله‌ی کمان ای* را نگاه می‌کردیم به این امید که تابش پرتو ایکسِ اندکی در اثر برهمکنش آن با جی۲ ببینیم، و ناگهان بوم، مگنتار منفجر شد.»

برق پرتو ایکس درخشانی پدیدار شد. به گفته‌ی هگارد، اخترشناسان در آغاز فکر کردند با رفتاری نو و بی‌سابقه از سوی سیاهچاله روبرو شده‌اند، چیزی مانند یک شراره‌ی سهمگین. بیشتر رصدخانه‌های پرتو ایکس واگشود (وضوح) کافی برای جدا دیدنِ دو جرم [مگنتار و سیاهچاله] از هم را نداشتند، به ویژه با درخشش بسیاری که مگنتار داشت.

دو جرم در فضا بسیار از هم دورند، حدود ۳.۲ تریلیون کیلومتر یا یک سوم سال نوری. تلسکوپ‌ها به طور مرتب ستارگان دیگری که به سیاهچاله نزدیک‌تر هم هستند را به شکل اجرامی جدا از آن می‌بینند. ولی زاویه‌ی کمان ای* و آن مگنتار با خط دید ما به گونه‌ایست که تقریبا روی سر هم دیده می‌شوند، با جداییِ تنها ۲.۴ ثانیه‌ی قوس در آسمان (در نظر بگیرید پهنای کل آسمان ۱,۲۹۶,۰۰۰ ثانیه‌ی قوس است).

هگارد می‌گوید: «بیشتر رصدخانه‌های پرتو ایکس آنها را مانند یک جرم یگانه می‌بینند.» او با اشاره به آن درخشش ناگهانیِ پرتو ایکس می‌گوید: «نخستین واکنش ما این بود "یا حضرت قنطورس، کمان ای* ترکید!" این می‌توانست درخشان‌ترین شراره‌ای باشد که تاکنون از این ابرسیاهچاله دیده‌ایم.»

ولی در آوریل ۲۰۱۳، نوستار که یکی دیگر از تلسکوپ‌های مدارگرد پرتو ایکس ناسا است چیزی بامزه را در نور این شراره دید: گونه‌ای چشمکِ تپش-مانند که هر ۳.۷۶ ثانیه به اوج می‌رسید. هگارد می‌گوید این رفتاری نبود که از یک ابر گازی پیرامون سیاهچاله انتظار می‌رفت، حتی در برانگیخته‌ترین حالت.

سه روز بعد، در ۲۹ آوریل، رصدخانه‌ی پرتو ایکس چاندرا که بهترین تلسکوپ فضایی از نوع خود است تصویری با واگشود بالا ثبت کرد که به روشنی دو چشمه‌ی پرتو ایکس جدا از هم را در آنجا نشان می‌داد: چشمه‌ی درخشان و چشمک‌زنِ تازه، و پرتوی کم‌نورتری که از نزدیکِ سیاهچاله‌ی کمان ای* می‌آمد.

تصویرهای چاندرا: سمت راست در سال ۲۰۱۳ هنگامی گرفته شده که کمان ای* خاموش بود و مانند لکه‌ای کم‌نور بالا، سمت راست مگنتار دیده می‌شد. سیاهچاله با فورانش، که هر از گاهی رخ می‌دهد، آشکارتر شد (چپ)
چنانچه در ماه می همان سال گروهی از رصدگران در نشریه‌ی آستروفیزیکال جورنال گزارش دادند، ویژگی چشمک‌های این چشمه به ویژگی‌های یک نقطه‌ی درخشان روی یک ستاره‌ی سریع-چرخان می‌مانست که دارد در اثر چرخش ستاره، مانند یک فانوس دریایی پی در پی رو به ما می‌شود و برعکس.

اخترفیزیکدانان پی بردند که با یک مگنتار طرفند. هگارد می‌گوید: «بسته به دیدگاه هرکس، این می‌توانست یا یک عکس‌آزارِ به کلی مزاحم باشد یا یک کشف عالی تازه.»

مگنتار با گذشت زمان کم‌فروغ شده، البته سریع‌تر از معمول. هگارد می‌گوید این روزها شدت درخشش پرتوی ایکسِ آن با درخشش گاز داغ پیرامون سیاهچاله تقریبا برابری می‌کند، و این به چاندرا امکان می‌دهد تا آسان‌تر آن دو را از هم جدا کند. با این وجود، هگارد می‌‌گوید آنها مانند چراغ‌های یک خودرو هستند که به اندازه‌ای دور است که دیگر دارند یکی می‌شوند. حتی چاندرا هم به خوبی نمی‌تواند بگوید کدام فوتون‌های پرتو ایکس مال مگنتارند و کدام مال گاز پیرامون سیاهچاله.
تصویر سال ۲۰۱۴ نشان می‌دهد که چگونه با کم‌نور شدن مگنتار، سیاهچاله‌ی کمان ای* دوباره آشکار شد
هگارد می‌گوید این گونه دردسرها (جدا ندیدن چشمه‌های نور) برای رصدگران مرکز کهکشان چیزی عادیست. انباشت و فشردگی ابرهای مواد داغ در آن منطقه به اندازه‌ایست که هر گونه رصدی در آنجا را نیازمند به جستجو و بیرون کشیدن داده‌های خوب از دل انبوه داده‌های به دردنخور می‌کند، و این مگنتار یک چالش نومیدکننده‌ی تازه برای رصدگران کمان ای* است.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
magnetar - photobomb - supermassive black hole - Milky Way - black hole - Sagittarius A* - X-ray - SagA* - Earth - galaxy - Messier 87 - star - neutron star - magnetic field - Daryl Haggard - McGill University - Montreal - Manhattan - G2 - event hoizon - Swift - NASA - wavelength - SGR 1745-2900 - NuSTAR - Chandra X-Ray Observatory - The Astrophysical Journal - photon

منبع: livescience

گنج پنهان در ابر ماژلان

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر
ستارگان پرجرم، بادهای ساینده، کوه‌های غبار و پرتوهای پرانرژی، همه با هم یکی از بزرگ‌ترین و زیباترین مناطق ستاره‌زایی در گروه محلی کهکشان‌ها را پدید آورده‌اند.
این منطقه به نام ان۱۱ شناخته می‌شود و در ابر ماژلانی بزرگ (ال‌ام‌سی) که یکی از ماهواره‌های کهکشان راه شیری است جای دارد. ان۱۱ در بیشتر عکس‌هایی که از این کهکشان گرفته شده در بخش بالا-سمت راستِ چارچوب دیده می‌شود.
این تصویر در آغاز توسط تلسکوپ فضایی هابل و برای هدف‌های علمی گرفته شده بود و سپس یک آماتور برای شرکت در رقابت‌های گنج‌های پنهان هابل، آن را مورد بازپردازش هنری قرار داد.
گرچه تکه‌ای از ان۱۱ که در این تصویر می‌بینید با عنوان ان‌جی‌سی ۱۷۶۳ شناخته می‌شود، ولی کل سحابی گسیلشی ان۱۱ از نظر بزرگی پس از سحابی رتیل، دومین پرورشگاه ستاره‌ای در ابر بزرگ ماژلان [و بنابراین در سرتاسر گروه محلی] است.
گویچه‌های تاریک و فشرده‌ی غبار که ستارگان جوان نوشکفته را در دل خود نهفته‌اند هم در جای جای تصویر دیده می‌شوند. بررسی ستارگان درون ان۱۱ نشان داده که این منطقه در واقع سه نسل ستاره‌زایی پیاپی را پشت سر گذاشته.
پژوهش تازه‌ای که به کمک هابل روی ستارگان متغیر ال‌ام‌سی انجام شده به دانشمندان در واسنجی (کالیبریزاسیون) دوباره‌ی نردبان فاصله‌های کیهانِ دیدارپذیر کمک کرده ولی نتیجه‌ی این واسنجی اندکی با آنچه به کمک پرتوهای زمینه‌ی ریزموج کیهان انجام شده تفاوت دارد.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه نامه:
N11 - star formation - Local Group of Galaxies - galaxy - Milky Way - Large Magellanic Cloud - LMC - Hubble Space Telescope - Hubble's Hidden Treasures - NGC 1763 - 30 Doradus - globule - variable star - cosmic microwave background

منبع: apod.nasa

یک دور چرخش سیاره تیر را ببینید

اگر ویدیو اینجا اجرا نشد می‌توانید آن را در تلگرام و یا توییتر یک ستاره در هفت آسمان تماشا کنید

شش سال پیش، در سال ۲۰۱۳، برای نخستین بار از سرتاسر سطح سیاره‌ی تیر (عطارد) نقشه‌برداری شد.
از سال ۲۰۰۸ که فضاپیمای مسنجر (MESSENGER) نخستین گذرش از کنار تیر را انجام داد و در سال ۲۰۱۱ هم در مدار چرخش به گرد آن جای گرفت، رصدهای دقیقی از پوسته‌ی شگفت‌انگیزِ این درونی‌ترین سیاره‌ی سامانه‌ی خورشیدی انجام شد.
ماموریت مسنجر در سال ۲۰۱۵، با برخورد مهارشده‌ی این فضاپیما به سطح تیر پایان یافت.
پیش از این، بیشتر سطح سیاره‌ی تیر برای ما ناشناخته بود زیرا از دیدرس تلسکوپ‌های روی زمین بسیار دور بود و به خوبی سطحش دیده نمی‌شد؛ فضاپیمای مارینر ۱۰ که در دهه‌ی ۱۹۷۰ چند باری از کنار آن گذشت هم تنها حدود نیمی از سطحش را دید.
این ویدیو از پیوند هزاران تصویرِ سیاره‌ی تیر درست شده؛ البته برای آن که تفاوت‌ها و گوناگونی ویژگی‌های سطح بهتر نمایان شوند، رنگ‌های آنها سیرتر شده.
روی سطح این دنیای چرخان رگه‌های ناشی از یک برخورد در شمال را می‌بینیم که تا بیشتر سطح سیاره کشیده شده‌اند، و در نیمه‌های ویدیو هم حوضه‌ی روشن کالوریس به سوی ما می‌چرخد و نمایان می‌شود، یک ویژگی سطحی که در اثر برخوردی باستانی در شمال سیاره پدید آمده و پوشیده از گدازه است.
بررسی‌های تازه‌ای که روی داده‌های مسنجر انجام ده نشان می‌دهد که سیاره‌ی تیر دارای یک هسته‌ی درونی جامد است.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه نامه:
elliptical galaxy - Messier 87 - M87 - supermassive black hole - planet - Earth - Event Horizon Telescope - Virgo galaxy cluster - infrared - Spitzer Space telescope - relativistic jet - active galaxy

منبع: apod.nasa

از گونی زغال تا پرورشگاه غول‌پیکر ستاره‌ای

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر
در این نمای موزاییکی زیبا که حدود ۲۰ درجه از آسمان تاریک برزیل را می‌پوشاند، بخش جنوبی کهکشان راه شیری را می‌بینیم.
این چشم‌انداز کیهانی از پایین، سمت چپ، با سحابی تاریک و گسترده‌ی گونی زغال آغاز می‌شود که مانند ابری تیره، زیر یکی از بازوهای صورت فلکی چلیپای جنوبی (صلیب جنوبی) خودنمایی می‌کند.
ستاره‌ی بالایی این صورت فلکیِ جمع و جور یک ستاره‌ی غول سرد و زردفام به نام گاما چلیپا در فاصله‌ی ۸۸ سال نوری زمین است. اگر خطی از گاما چلیپا به ستاره‌ی آبی‌فام "آلفا چلیپا" در پایین صلیب بکشیم، رد آن به قطب جنوب آسمان می‌رسد.
رو به سمت راست چشم‌انداز، به آی‌سی ۲۹۴۸ می‌رسیم، یک سحابی گسیلشی که بیشتر به نام سحابی مرغ فراری شناخته می‌شود، و پس از آن هم ستاره‌ی اتا شاه‌تخته و نزدیک لبه‌ی سمت راست، سحابی شاه‌تخته (کارینا) را می‌بینیم.
سحابی شاه‌تخته با پهنایی حدود ۲۰۰ سال نوری، یک منطقه‌ی ستاره‌زایی بسیار بزرگ‌تر از همتای پرآوازه‌ی شمالی‌اش، سحابی شکارچی است. این سحابی با فاصله‌ی حدود ۷۵۰۰ سال نوری از زمین، در صفحه‌ی کهکشان راه شیری دیده می‌شود.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه نامه:
Milky Way - Brazilia - Coalsack nebula - Southern Cross - constellation - Gamma Crucis - star - Alpha Crucis - South Celestial Pole - IC 2948 - Running Chicken - Eta Carinae - Carina Nebula - Orion Nebula

منبع: apod.nasa

تصویر کهکشان با فواره‌ها و سیاهچاله‌اش

کهکشان بیضیگون درخشان و فعال ام۸۷ منزلگاه همان سیاهچاله‌ایست که تصویرش به عنوان نخستین تصویر یک سیاهچاله توسط تلسکوپ ایونت هورایزن روی زمین ثبت شد.
اینجا تصویر زمینه، تصویر فروسرخی‌ست که از تلسکوپ فضایی اسپیتزر به دست آمده و کهکشان ام۸۷ را به رنگ آبی نشان می‌دهد.
خود ام۸۷ که بزرگ‌ترین کهکشان خوشه‌ی دوشیزه در فاصله‌ی ۵۵ میلیون سال نوری زمین است، کهکشانی با پیکره‌بندی ساده و ابرمانند، و بدون ساختاری ویژه است ولی در این تصویرِ اسپیتزر جزییاتی از فواره‌های نسبیتی‌ای که از مرکزش بیرون زده هم نمایان شده است
بلندی این فواره‌ها که در چارچوب پیوست بالایی بزرگنمایی شده‌اند به هزاران سال نوری می‌رسد. فواره‌ی درخشان‌ترِ سمت راست به خط دید ما نزدیک‌تر است و دارد به ما نزدیک می‌شود. فواره‌ی کم‌نورتر دارد از ما دور می‌شود و به جای خودش، اینجا شوکی که پدید آورده را می‌بینیم.
در چارچوب پیوستِ پایینی، تصویر تاریخی تلسکوپ ایونت هورایزن از این اَبَرسیاهچاله‌ (سیاهچاله‌ی ابرپرجرم) را می‌بینیم که در مرکز کهکشان و میان دو فواره جای دارد.
این سیاهچاله که در تصویر تلسکوپ اسپیتزر به کلی ناپیداست، با موادی در بر گرفته شده که دارند به درون آن می‌ریزند و سرچشمه‌ی انرژی هنگفتی‌اند که این فواره‌های نسبیتی را پدید آورده.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه نامه:
elliptical galaxy - Messier 87 - M87 - supermassive black hole - planet - Earth - Event Horizon Telescope - Virgo galaxy cluster - infrared - Spitzer Space telescope - relativistic jet - active galaxy

منبع: apod.nasa

گفتاری در باب ستارگان نوترونی

ستارگان نوترونی اجرامی ستاره‌ای با قطری به اندازه‌ی یک شهر، و جرم حدود ۱.۴ برابر خورشیدند. این ستارگان که در پی مرگِ انفجاریِ ستارگان بزرگ پدید می‌آیند اجرامی کوچک و بی‌اندازه چگال و فشرده‌‌اند. بیایید نگاهی به آنها بیندازیم و ببینیم چه هستند، چگونه ساخته می‌شوند، و چند گونه‌اند.
ستارگان نوترونی هنگامی پدید می‌آیند که یک ستاره‌ی بزرگ در انفجاری ابرنواختری می‌میرد و هسته‌اش در خود می‌رُمبد. این رمبش آنچنان هسته‌ی ستاره را می‌فشارد که پروتون‌ها و الکترون‌های آن در هم ذوب شده و نوترون می‌سازند
یک ققنوس ستاره‌ای
هنگامی که ستارگانی به جرم ۴ تا ۸ برابر خورشید در ابرنواختری خشن و سهمگین منفجر می‌شوند، لایه‌های بیرونی‌شان با نمایشی دیدنی به بیرون پرتاب شده و تنها یک هسته‌ی کوچک و چگال از آنها به جا می‌ماند که به رُمبش خود ادامه می‌دهد. مواد درون این هسته در اثر گرانش به اندازه‌ای روی هم فشرده می‌شوند که پروتون‌ها و الکترون‌هایشان به هم آمیخته و نوترون می‌سازند- نامیدن این اجرام به نام ستارگان نوترونی به همین دلیل است.

ستارگان نوترونی همه‌ی جرمشان را در کره‌ای به قطر ۲۰ کیلومتر جا داده‌اند. آنها به اندازه‌ای چگالند که وزن یک قاشق چایخوری از موادشان به یک میلیارد تُن می‌رسد- البته با فرض این که برای نمونه‌برداری از آنها، یکجوری جلوی خُرد و خمیر شدنتان زیر گرانش نیرومندشان را بگیرید! به طور میانگین، گرانش یک ستاره‌ی نوترونی ۲ میلیارد برابر نیرومندتر از گرانش زمین است. در حقیقت نیروی این گرانش به اندازه‌ایست که می‌تواند پرتوهای تابیده از خود ستاره را در فرآیندی به نام همگرایی گرانشی خم کند و به ما امکان دهد تا بخشی از پشت آن را هم ببینیم.

نیروی انفجار ابرنواختری که این ستارگان را پدید می‌آورد به اندازه‌ایست که باعث چرخش بی‌اندازه سریع آنها می‌شود- چرخشی به اندازه‌ی چندین دور در ثانیه. سرعت چرخش برخی از این اجرام می‌تواند تا ۴۳۰۰۰ دور در دقیقه برسد. این سرعت به آرامی در گذر زمان کاهش می‌یابد.

راستای باریکه‌های تپ‌اختر با راستای محور چرخش آن یکی
نیست، از همین رو به هنگام چرخش، باریکه‌هایش با هر بار
دور زدن، یک مخروط را در فضا می‌پیمایند. اگر زاویه‌ی این
باریکه به گونه‌ای باشد که رو به زمین هم بشود، در هر دور
چرخش یک بار نور آن را می‌بینیم
اگر یک ستاره‌ی نوترونی همدمی داشته باشد که از انفجار مرگبار آن جان به در برده (یا ستاره‌ی رهگذری که به دام آن گرفتار شده)، ماجرا از این هم جالب‌تر می‌شود. اگر ستاره‌ی همدم کم‌جرم‌تر از خورشید باشد، ستاره‌ی نوترونی مواد آن را به درون "لوب روش" می‌کشد، ابری بالون-مانند از مواد که به گرد ستاره‌ی نوترونی می‌گردد. ستارگان همدم با جرمی تا ۱۰ برابر خورشید هم یک چنین دادوستد جرمی را پدید می‌آورند ولی به گونه‌ای ناپایدارتر که زمان کمتری دوام می‌آورد.

ستارگانی با جرم بیش از ۱۰ برابر خورشید مواد را به شکل بادهای ستاره‌ای تبادل می‌کنند. این مواد به سوی قطب‌های مغناطیسی ستاره‌ی نوترونی روان می‌شوند و با داغ شدن، تپ‌های پرتوی X می‌گسیلند.

تا سال ۲۰۱۰ تقریبا ۱۸۰۰ ستاره‌ی نوترونی تپنده در طیف‌های رادیویی، و ۷۰ تای دیگر هم در پرتو گاما شناسایی شد. برخی از آنها حتی سیاره‌هایی هم در مدار پیرامونشان دارند- و برخی حتی می‌توانند خودشان سیاره شوند [به گرد ستاره‌ای دیگر بچرخند-م].

انواع ستارگان نوترونی
برخی از ستارگان نوترونی فواره‌هایی از مواد دارند که با سرعتی نزدیک به سرعت نور از آنها بیرون می‌زنند. این فواره‌ها در هر دور چرخش ستاره به زمین می‌رسند و مانند یک فانوس دریایی، نورشان به چشم ما می‌رسد. از آنجایی که این گونه ستارگان نوترونی از چشم ما نمایی تپنده دارند، به نام تپ‌اختر شناخته می‌شوند. تپ‌اخترهای معمولی میان ۰.۱ تا ۶۰ دور در ثانیه به گرد محورشان می‌چرخند [یعنی در هر ثانیه ۰.۱ تا ۶۰ تپ از آنها دیده می‌شود]، ولی تپ‌اخترهایی که به نام تپ‌اخترهای میلی‌ثانیه‌ای شناخته می‌شوند می‌توانند در ثانیه تا ۷۰۰ دور هم بچرخند.

هنگامی که تپ‌اخترهای پرتو X موادِ جریان‌یافته از همدم‌های سنگین‌ترشان را به سوی خود می‌کشند، این مواد با میدان مغناطیسی برهم‌کنش انجام داده و باریکه‌های بسیار نیرومند پدید می‌آورند که می‌توانند در طیف‌های رادیویی، دیدنی (مریی)، پرتو ایکس، و یا پرتو گاما دیده شوند. از آنجایی که سرچشمه‌ی اصلی نیروی آنها موادیست که از همدم می‌آید، این تپ‌اخترها را اغلب به نام "تپ‌اخترهای سرچشمه گرفته از برافزایش" [تپ‌اخترهای ریشه در برافزایش یا تپ‌اخترهای برافزایشی؟-م] می‌خوانند. ولی "تپ‌اخترهای سرچشمه گرفته از چرخش" [ریشه در چرخش یا چرخشی؟-م]، دستاورد چرخش خود ستاره‌اند که در اثر برهم‌کنش الکترون‌های پرانرژی با میدان مغناطیسی آنها روی قطب‌هایشان پدید می‌آیند. ستارگان نوترونی جوان تا پیش از سرد شدن، هنگامی که بخش‌هایی از آنها داغ‌تر از بخش‌های دیگرشان باشد، می‌توانند تپ‌هایی از پرتو X هم بگسیلند

با شتابگیری مواد درون یک تپ‌اختر در مغناطکره‌ی آن، این ستاره‌ی نوترونی (همان تپ‌اختر) پرتوهای گاما می‌گسیلد. دادوستد انرژی در این تپ‌اخترهای پرتو گاما چرخش آنها را کُند می‌سازند.

چشمک زدن تپ‌اخترها به اندازه‌ای (منظم و) پیش‌بینی‌پذیر است که پژوهشگران در نظر دارند برای ناوبری در پروازهای فضایی از آنها بهره بگیرند.

کیت گندرو از مرکز پروازهای فضایی گادرد ناسا می‌گوید: «برخی از تپ‌اخترهای میلی‌ثانیه‌ای بی‌اندازه منظمند، مانند ساعت.» او می‌افزاید: «ما این تپ‌اخترها را به همان روش کاربرد ساعت‌های اتمی در ناوبری جی‌پی‌اس به کار می‌بریم.»

یک ستاره‌ی نوترونی معمولی میدان مغناطیسی نیرومندی دارد. به گفته‌ی اخترفیزیکدان، پل ساتر، میدان مغناطیسی زمین حدود ۱ گاوس است، و خورشید هم چندصد گاوس. ولی شدت میدان یک ستاره‌ی نوترونی یک تریلیون گاوس است.

مگنتارها گونه‌ای از ستارگان نوترونی‌اند که میدان مغناطیسی‌شان هزار برابر ستارگان نوترونی معمولی است. نیروی پَساری (drag) که به این دلیل پدید می‌آید از سرعت چرخش ستاره می‌کاهد.

ساتر می‌گوید: «بنابراین در رقابت‌های جهانی "نیرومندترین میدان مغناطیسی"، مگنتارها در جایگاه ۱ می‌ایستند. عددها را داریم، ولی بسیار سخت است که بتوانیم بفهمیم چه معنی‌ای دارند.»

این میدان‌ها اثری ویرانگر محیط پیرامونشان دارند، به گونه‌ای که اتم‌ها در نزدیکی مگنتارها کش آمده و میله‌های باریکی می‌شوند. این ستارگان چگال می‌توانند انفجارهای تابشی بسیار پرانرژی هم به راه بیاندازند.

ساتر می‌گوید: «اگر به یکی از اینها بسیار نزدیک شوید (کمتر از ۱۰۰۰ کیلومتر)، میدان‌های مغناطیسی آنچنان شدید خواهد بود که نه تنها می‌توانند الکتریسیته‌ی زیستی (زیست‌برق) بدنتان را به هم ریخته و پیام‌های عصبی‌تان را کاملا بی‌اثر کنند، بلکه تمام ساختار موکولی‌تان را هم از کار بیندازند.»«در میدان یک مگنتار، شما یک جورهایی... حل می‌شوید.»

ستارگان برخوردکننده
ستارگان نوترونی هم مانند ستارگان معمولی می‌توانند به گرد یکدیگر بچرخند. اگر به اندازه‌ی کافی به هم نزدیک باشند، حتی می‌توانند مارپیچ‌وار به هم نزدیک شده و با برخورد به یکدیگر، پدیده‌ی سهمگینی به نام "کیلونواختر" را به وجود بیاورند.

در سال ۲۰۱۷، برخورد دو ستاره‌ی نوترونی موجی در جهان دانش به پا کرد. در آن رویداد، دانشمندان امواج گرانشی و پرتوهای الکترومغناطیسی که همگی از یک برخورد کیهانی سرچشمه گرفته بودند را دریافت کردند. پژوهشگران در این رویداد همچنین نخستین شواهد نیرومند از این که برخورد ستارگان نوترونی سرچشمه‌ی بیشتر طلا، پلاتین، و دیگر عنصرهای سنگین کیهانست را نیز به دست آوردند.

هانس-توماس یانکا دانشمند ارشد ام‌پی‌ای می‌گوید: «ریشه‌ی سنگین‌ترین عنصرهای شیمیایی کیهان دیرزمانیست که دانشمندان را سردرگم کرده. اکنون نخستین مدارک رصدی برای این که ادغام ستارگان نوترونی سرچشمه‌های آنها هستند را در دست داریم؛ در حقیقت این رویدادها به خوبی می‌توانند سرچشمه‌ی عنصرهای فرآیند آر (r-process) باشند-عنصرهای سنگین‌تر از آهن، مانند طلا و پلاتین.»

این برخورد نیرومند پرتوهای بسیار فراوانی آزاد کرد و امواجی گرانشی پدید آورد که در بافت فضازمان موج انداختند. ولی این که پس از برخورد چه بر سر دو جرم آمد هنوز یک رازست.

دیوید شومیکر، پژوهشگر ارشد در ام‌آی‌تی و سخنگوی پروژه‌ی لایگو در نشست خبری سال ۲۰۱۷ گفت: «ما در واقع از آنچه که در پایان بر سر این اجرام آمد آگاهی نداریم. نمی‌دانیم آیا سیاهچاله پدید آمد، یک ستاره‌ی نوترونی، و یا چیزی دیگر

گمان می‌رود این مشاهدات نخستین نمونه از بسیار بود.

نویسنده‌ی اصلی مطلب، آندریاس باوسواین از بنیاد پژوهش‌های نظری هایدلبرگ آلمان می‌گوید: «انتظار ما اینست که به زودی ادغام‌های ستارگان نوترونی بیشتری ببینیم و داده‌های این رویدادها چیزهای بیشتری را درباره‌ی ساختار درونی مواد برایمان روشن کنند.»

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
stellar phoenix - star - sun - supernova - core - proton - electron - neutron - neutron star - Eart - gravitational lensing - binary system - Roche lobe - stellar wind - magnetic pole - X-ray - gamma-rays - planet - pulsar - millisecond pulsar - magnetic field - spectrum - accretion-powered pulsars - Spin-powered pulsars - electron - pulse - magnetosphere - Keith Gendreau - NASA - Goddard Space Flight Center - Maryland - atomic clock - GPS - navigation system - Paul Sutter - magnetar - atom - bioelectricity - kilonova - gravitational wave - gold - platinum - element - Hans-Thomas Janka - MPA - r-process - iron - David Shoemaker - MIT - LIGO Scientific Collaboration - black hole - Andreas Bauswein - Heidelberg Institute for Theoretical Studies - Germany

منبع: Space.com

نماهای پیش و پس از بمباران یک سیارک

نماهای پیش و پس از بمباران سیارک ریوگو توسط فضاپیمای هایابوسا۲
عکس‌های تازه دریافت شده از فضاپیمای ژاپنی هایابوسا۲ نشان می‌دهد که این فضاپیما با پیروزی توانسته در بمبارانی که روز ۵ آوریل انجام داد، سوراخی را در سطح سیارک ریوگو پدید بیاورد. در پی این انفجار، ذرات خاک و سنگی که دست پرتوهای کیهانی به آنها نرسیده بود از زیر سطح به بالا پرتاب شدند. هایابوسا۲ سپس از این خاک و سنگِ بیرون زده نمونه برداشت تا در بازگشت به زمین، آنها را با خود بیاورد.

عکس‌‌هایی که بی‌درنگ پس از برخورد منتشر شد مواد آزادشده در اثر انفجار را هم نشان می دادند ولی هایابوسا۲ برای داشتن دیدگاهی بهتر از آنچه انجام شده، ناچار شد روز پنجشنبه تا فرازای ۱.۷ کیلومتری پایین بیاید.

این عکس‌ها جایگاه برخورد را پیش و پس از انفجار نشان می‌دادند. منطقه‌ای به پهنای حدود ۲۰ متر آسیب دیده بود؛ دگرگونی‌ای که به نوشته‌ی توییترِ این پروژه، بزرگ‌تر از چشمداشت دانشمندان بوده. ریوگو یادگاریست که از روزگار پیدایش سامانه‌ی خورشیدی به جا مانده و از همین رو بررسی همنهش (ترکیب) آن می‌تواند سرنخ‌هایی درباره‌ی مواد سازنده‌ی نخستین سیاره‌ها به ما بدهد.

هایابوسا۲ بر پایه‌ی برنامه، در ماه نوامبر سفر بازگشت به زمین را آغاز خواهد کرد.
دگرگونی سطح سیارک ریوگو پیش و پس از بمباران توسط فضاپیمای هایابوسا۲
این عکس پاشیده شدن مواد از سطح در اثر انفجار را نشان می‌دهد. به دلیل خطر پرتاب شدن و برخورد سنگ‌ها به فضاپیما، هایابوسا۲ پیش از انفجار در عملیاتی، به آن سمت سیارک رفت و توانست چنین عکسی را بگیرد.


--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
Japan - Hayabusa 2 - asteroid - Ryugu - cosmic radiation - Earth - solar system - planet

منبع: newscientist

سرها بالا، رو به آسمانی خون‌رنگ

این تصویر در دو اندازه‌ی بزرگ، بزرگ‌تر
در این تصویر هلال روشن ماه را در آسمانی خون‌رنگ بر فراز رشته‌کوه آند شیلی را می‌بینیم. اینجا همچنین دو آنتن از آنتن‌های آرایه‌ی بزرگ میلیمتری/زیرمیلیمتری آتاکاما (آلما) در رصدخانه‌ی جنوبی اروپا (اسو) را هم می‌بینیم، رصدخانه‌ای پشرفته که نور برخی از سردترین اجرام کیهان را بررسی می‌کند.

این دو آنتن که در برابر پرتوی آسمان به حالت ضدنور (سایه‌نما) دیده می‌شوند، سرشان را مشتاقانه بالا گرفته‌اند تا کار شبانه‌ی خود را آغاز کنند و با بی‌تابی منتظر کنار رفتنِ این موج ابرهای چشم‌نوازند. این منطقه که بخشی از بیابان آتاکاما است ۵۰۰۰ متر بالاتر از سطح دریاست. در این فرازا (ارتفاع) دیدن ابر در آسمان پدیده‌ای به نسبت نامعمولست. جو این بخش از شمال شیلی به گونه‌ی باورنکردنی خشک است که باعث شده سالانه حدود ۳۰۰ شب را بی‌ابر بگذراند.

آلما از ۶۶ آنتن جدا از هم تشکیل شده که هر یک می‌توانند با دقت در پهنه‌ی فلات چاخناتور جابجا شوند و آرایه‌هایی با پیکربندی گوناگون بسازند. هنگامی که همگی با هم کار می‌کنند می‌توانند نسبت به زمانِ کارِ تکی، رصدهایی با واگشود (وضوح) بسیار بالاتر انجام دهند.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه نامه:
ESO - crescent - Moon - Andes - Atacama Large Millimeter/submillimeter Array - ALMA - Atacama Desert - Chile - antenna - Chajnantor plateau

منبع: eso

مرداب سرخ

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۳.۴ مگ)
توده‌های برافروخته‌ی گاز میان‌ستاره‌ای و ابرهای تیره‌ی غبار در ژرفای پرآشوب سحابی مرداب در هم آمیخته‌اند. این سحابی که به نام ام۸ نیز شناخته می‌شود، یک منطقه‌ی ستاره‌زایی درخشان با فاصله‌ی حدود ۵۰۰۰ سال نوری از زمین، و یکی از هدف‌های پرطرفدار تورهای تلسکوپی در صورت فلکی کمان (قوس) در راستای مرکز کهکشان راه شیری است.
نور سرخ‌‌فام این سحابی دستاورد اتم‌های یونیده‌ی هیدروژن است که با پیوند دوباره با الکترون‌های از دست رفته‌شان، این تابش ویژه را پدید آورده‌اند.
پهنای این چشم‌انداز خیره‌کننده و ژرف از سحابی مرداب به حدود ۱۰۰ سال نوری می‌رسد. سمت راست مرکز آن یک پیکره‌ی کوچک و درخشان سایت شنی-مانند می‌بینیم که از گاز یونیده تشکیل شده و پرتوهای پرانرژی و بادهای شدید یک ستاره‌ی بزرگ و جوان چنین شکلی را به آن داده‌اند.
یک خوشه‌ی باز پرستاره به نام ان‌جی‌سی ۶۵۳۰ هم در این مرداب کیهانی وجود دارد که همه‌ی ستارگانش همین چند میلیون پیش در آن به دنیا آمده‌اند.
این تصویر ژرف و گسترده‌ی سحابی مرداب از پیوند داده‌های پهن‌باندِ تلسکوپ پان‌استارز (تلسکوپ پیمایشی سراسرنما و سامانه‌ی واکنش سریع) و داده‌های باریک‌باندِ تلسکوپ‌های آماتور به دست آمده است.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه نامه:
interstellar gas - dark dust - Lagoon Nebula - M8 - star - telescopic tour - constellation Sagittarius - Milky Way Galaxy - ionized - hydrogen - atom - electron - hourglass - stellar wind - open cluster - NGC 6530 - Broadband - Pan-STARRS - Panoramic Survey Telescope & Rapid Response System - narrowband

منبع: apod.nasa

اینسایت ناسا نخستین لرزه را زیر پایش حس کرد

 صداهای درون این ویدیو یک رویداد لرزه‌ای را که کاوشگر اینسایت ناسا در ۶ آوریل ۲۰۱۹، در ۱۲۸مین روز کارش در سیاره‌ی بهرام (مریخ) حس کرده نمایش می‌دهند. سه گونه صدای متفاوت اینجا شنیده می‌شود. اینسایت همه‌ی آنها را به شکل لرز‌ه‌هایی در سطح حس کرده و با دستگاه لرزه‌سنج خود (SEIS) دریافت کرده است. به ترتیب، صدای لرزه‌های ناشی از باد، خود رویداد زمین‌لرزه، و بازوی فضاپیما که برای تصویربرداری جابجا می‌شده در این ویدیو شنیده می‌شود.
اگر ویدیو اینجا اجرا نشد می‌توانید آن را در توییتر و یا تلگرام یک تاره در هفت آسمان ببینید

سیاره‌ی بهرام (مریخ) می‌لرزد. سطح‌نشین اینسایت ناسا نخستین زمین‌لرزه [در حقیقت بهرام‌لرزه] را آشکار کرده، غرشی از درون سیاره، و شاید اینسایت سه بار دیگر هم چنین چیزی را حس کرده باشد. این لرزه‌ها می‌توانند درباره‌ی میزان آب‌های پنهان در دل این سیاره به ما آگاهی‌هایی بدهند.

اینسایت در نوامبر ۲۰۱۸ بر خاک بهرام نشست و در ماه دسامبر هم برای ردیابی لرزه‌ها، یک دستگاه لرزه‌سنج به نام SEIS روی سطح آن گذاشت. در روز ۶ آوریل ۲۰۱۹، این دستگاه لرزه‌سنج برای نخستین بار لرزش سطح زیر پایش را حس کرد.

این سازه‌ی گنبدی سپر باد و گرمای دستگاهلرزه‌سنج اینسایت (SEIS) است
تضویر بزرگ‌تر
زمین‌لرزه‌های سیاره‌ی سرخ می‌توانند چیزهای بسیاری درباره‌ی ژرفای درون آن به ما بگویند، از جمله این که گوشته، پوسته، و هسته‌ی آن از چه ساخته شده‌اند و کلفتی (ضخامت) هر لایه چقدر است. حسمندی این لرزه‌سنج با بهترین دستگاه‌های روی زمین برابری می‌کند و می‌تواند جابجایی‌های کوچک‌تر از قطر یک اتم را در سطح سیاره حس کند.

لرزه‌ی ۶ آوریل بسیار کوچک بود، به همین دلیل برای شناخت درون سیاره کمک چندانی نکرد. فیلیپ لونیونه، یکی از اعضای گروه اینسایت در دانشگاه دیدروی پاریس می‌گوید: «چنین لرزشی را در بهترین ایستگاه روی زمین، ایستگاهی که در یک غارِ لرزه‌ای در ژرفای زیر سطحست شاید بتوانیم آشکار کنیم.»

سنجش سیگنال ۶ آوریل آگاهی‌های بسیار خوبی برای مقایسه‌ی لرزه‌های بهرام و زمین به ما داد. لونیونه می‌گوید: «نخستین نکته‌ی شگفت‌انگیز درباره‌ی لرزه‌های بهرام اینست که بیشتر مانند لرزه‌های ماهند تا زمین. از دید زمانی، دوره‌ی سیگنال لرزه روی زمین چند دقیقه است، روی ما حدود یک ساعت، و روی بهرام حدود ده دقیقه.»

دلیلش اینست که سنگ‌های زمین پر از آبند و شوک فعالیت‌های لرزه‌ای را بهتر از سطح خشک جذب کرده و سیگنال آن را کوتاه‌تر می‌کنند. این نخستین لرزه‌ی بهرام نشان می‌دهد که سطح بهرام تا ژرفای نه چندان پایین، آب چندانی ندارد -بسیار کمتر از زمین- ولی به اندازه‌ی ماه هم خشک نیست.

اینسایت در ماه‌های مارس و آوریل هم سه لرزه‌ی از این کوچک‌تر را حس کرده بود، به اندازه‌ای کوچک که حتی بهترین آشکارسازهای زمینی هم نمی‌توانستند آنها را آشکار کنند. به گفته‌ی لنیونه، یکی از این سیگنال ها احتمالا از لرزش دستگاه لرزه‌سنج روی سطح در اثر وزش باد بود، ولی آن یکی دیگر به نظر می‌رسید یا از بهرام‌لرزه بود یا از لرزش کوچکی که در اثر برخورد شهاب‌سنگ‌ها به سطح پدید می‌آید.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
Mars - NASA - InSight - SEIS - marsquake - plane - quake - Red Planet - Earth - atom - Philippe Lognonné - Paris Diderot University - moonquake - earthquake - moon - meteorite

منبع: newscientist

باران سنگ و گیسوی سبز و یک ملاقه!

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر
بارش‌های شهابی دستاورد جریان‌هایی از ذرات جامد -به اندازه‌ی ذره‌ی غبار تا سنگریزه- هستند که به طور گروهی در فضا حرکت می‌کنند. در بیشتر موارد، مدارهای این جریان‌ها، آنها را به یک دنباله‌دار و موادِ پس زده شده از آن می‌رساند.
هر گاه سیاره‌مان از درون یکی از این جریان‌ها می‌گذرد، ذراتش وارد جو زمین شده و با سوختن در آن ردی روشن از خود به جا می‌گذارند.
رد این شهاب‌ها همگی با هم همراستا (موازی) است، ولی درست مانند چیزی که برای ریل‌های راه‌آهن رخ می‌دهد، اینجا هم در اثر پدیده‌ی چشم‌انداز (پرسپکتیو)، به نظر می‌رسد رد همه‌ی آنها به یک نقطه‌ی کانونی در دوردست می‌رسد.
این تصویرِ پیوندی در ژانویه‌ی امسال، به هنگام بارش شهابی چارَکانی (به عربی: ربعی)، از جایی در لاپالما که یکی از جزایر قناری اسپانیا، بیرون از ساحل شمال باختر آفریقاست گرفته شده.
کانون بارش چارکانی درست زیر دسته‌ی ملاقه‌ی خرس بزرگ دیده می‌شود. اگر خوب دقت کنید، گیسوی سبزفام دنباله‌دار ویرتنن را هم می‌توانید شناسایی کنید.
امشب یک بارش شهابی دیگر به بیشینه‌ی خود می‌رسد، بارش شهابی شلیاقی که اگر در جاهایی تاریک با آسمان صاف باشید، چندین شهاب در ساعت را از آن خواهید دید.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه نامه:
comet - meteor - Earth - Quadrantid meteor shower - La Palma - Spain - Canary Islands - Africa - Big Dipper - coma - Comet Wirtanen - Lyrid meteor shower

منبع: apod.nasa

گِرِهی دیگر در راز متان سیاره مریخ

اگر ویدیو اینجا اجرا نشد می‌توانید آن را در تلگرام و یا توییتر یک ستاره در هفت آسمان تماشا کنید

راز متان در جو سیاره‌ی بهرام (مریخ) پیچیده‌تر شد.
داده‌های تازه‌ای که از مدارگرد اروپایی-روسیِ ردیاب گازِ اگزومارس دریافت شده بر خلاف چشمداشت‌ها، ردی از گاز متان در جو این سیاره نشان نمی‌دهد.
در سال ۲۰۱۳، خودروی کنجکاوی ناسا متان را در جو بهرام ردیبابی کرد، نتیجه‌ای که گویا فردای همان روز توسط فضاپیمای مدارگرد اروپایی مارس اکسپرس هم تایید شد.
این موضوع از این جهت جالبست که یکی از تولیدکنندگان اصلی متان روی زمین جاندارانند. بنابراین شاید در سیاره‌ی بهرام هم گونه‌ای موجود زنده‌ -چه بسا جانداران ذره‌بینی- در زیر سطح باشند که متان تولید می‌کنند. متان می‌تواند سرچشمه‌ی غیرزیستی هم داشته باشد.
اینجا نمایشی از نخستین ردیابی توده‌ی متان در جو بهرام را که در سال ۲۰۰۳، از روی زمین انجام شده بود می‌بینیم.
گزارش تازه‌ی فضاپیمای اگزومارس از نبودِ متان می‌تواند دو معنی داشته باشد -یا بهرام راهی نامنتظره برای نابود کردن متانش دارد، یا این که تنها بخش‌هایی از بهرام متان آزاد می‌کنند، آن هم در زمان‌هایی خاص.
اکنون که این راز پیچیده‌تر شده، بررسی‌های ما روی جو همسایه‌ی سیاره‌ایمان هم ژرف‌تر خواهد شد.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه نامه:
ESA - Roscosmos - ExoMars Trace Gas Orbiter - methane - Mars - NASA - Curiosity - microbial life - Earth

منبع: apod.nasa

زیبایی که می‌تواند هیولا شود

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر
شفق زیبایی که اینجا به شکل یک مارپیچ سبزفام، در میان ابرهای خوش‌نما و قرص روشن ماه، بر پس‌زمینه‌ای از آسمان پرستاره می‌بینید دستاورد موجی از ذرات باردار است که از خورشید جدا شده و به هوای زمین برخورد کرده‌اند. این ذرات افزون بر آفرینش این زیبایی، می‌توانند تمدن انسانی را هم با اختلال روبرو کنند.

در سال ۱۸۵۹ ابری از ذرات باردار سر به سر به زمین برخورد کرد. این ذرات باردار مربوط به یک فوران تاج خورشیدی (سی‌ام‌ئی، CME) بودند که تنها چند ساعت پیش از آن در پی یک شراره‌ی بزرگ و توفنده رخ داده بود. برخورد آن ذرات به مغناطکره‌ی زمین با چنان نیرویی انجام شد که به رویدادی به نام "رویداد کارینگتون" انجامید. سی‌ام‌ئی‌های معمولی چند روز در راهند تا از خورشید به زمین برسند ولی این سی‌ام‌ئی تنها در ۱۷.۶ ساعت مسیر ۱۵۰ میلیون کیلومتری خورشید تا زمین را پیمود. گمان می‌رود سرعت بالای آن به دلیل یک فوران تاجی بزرگ دیگر بود که چند روز پیش رخ داده و مسیر را برای فوران رویداد کارینگتون پاک و هموار کرده بود. شفق‌هایی که رویداد کارینگتون پدید آورد تا جاهایی جنوبی مانند کوبا هم دیده شدند.

چیزی که دانشمندان از بابتش مطمئنند اینست که رویداد کارینگتون میدان مغناطیسی زمین را با چنان خشونتی فشرد که جریان‌های الکتریکی بزرگی در سیم‌های تلگراف القا کرد. این جریان‌های الکتریکی هم آنقدر بزرگ بودند که بسیاری از سیم‌ها جرقه زدند و به متصدی‌های تلگراف‌ شوک وارد کردند.

توفانی از رده‌ی کارینگتون در زمان ما می‌تواند اثراتی فاجعه‌بار داشته و ویرانی‌هایی که هرگز سابقه نداشته در شبکه‌های برق و الکترونیک سرتاسر جهان ایجاد کند. بر پایه‌ی یک بررسی، جمع زیان‌های اقتصادی چنین رویدادی می‌تواند به ۲ تریلیون دلار برسد. در چنین توفانی ترانسفورماتورهای چند میلیون تُنی که درست کردنشان می‌تواند سال‌ها زمان ببرد آسیب خواهند دید.

در سال ۲۰۱۲ هم یک چنین فورانی در خورشید روی داد ولی خوشبختانه سیاره‌ی ما در مسیرش نبود و ابر ذرات آن از کنار زمین گذشت. خواندید: * خطری که دو سال پیش از کنار گوش زمین گذشت!

بگذریم!
شفقی که اینجا می‌بینید در سال ۲۰۱۶ بر فراز دریاچه‌ی ثینگوالاواتن (Þingvallavatn) ایسلند دیده و به تصویر کشیده شد. گفتنی است این دریاچه بخشی از گسلی را پر کرده که صفحه‌های زمین‌ساختی بزرگ اوراسیا و آمریکای شمالی را از هم جدا کرده است.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه نامه:
Icelandic Fault - aurora - Moon - charged particle - coronal mass ejection - CME - solar flare - Earth - magnetosphere - Carrington Event - Sun - CME - magnetic field - telegraph - wire - Thingvallavatn Lake - Iceland - Eurasian tectonic plate - North American tectonic plate

منبع: apod.nasa.gov

تلسکوپ هابل تولدش را با یک خرچنگ جنوبی جشن گرفت

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر
تلسکوپ فضایی هابل به مناسبت ۲۹مین سال حضورش در فضا این تصویر شگفت‌آور را از یک جرم کیهانیِ ساعت شنی-مانند به نام "سحابی خرچنگ جنوبی" گرفته. این سحابی که اثر هنریِ یک سامانه‌ی دوستاره‌ای است، یکی از چندین جرمی‌ست که هابل در درازنای عمر کاری‌اش شناسایی کرده. این تصویر تازه به ما در شناخت بیشترِ این سحابی کمک کرده و توانایی‌های دامنه‌دار هابل را می‌نمایاند.

در ۲۴ آوریل ۱۹۹۰، تلسکوپ فضایی اِسا/ناسای هابل سوار بر شاتل دیسکاوری به فضا رفت. این تلسکوپ از آن زمان تاکنون دیدگاه اخترشناسان و همچنین مردم عادی را به جهان هستی دگرگون کرده. عکس‌هایی که این تلسکوپ گرفته از هر نظر چشمگیر و تماشایی‌اند، چه از دید علمی و چه تنها از دید زیبایی‌شناختی.

هابل سالی یک بار، بخش کوچکی از وقت باارزش رصدی خود را به ثبت تصویری ویژه به مناسبت تولد خودش اختصاص می‌دهد و برای این هدف، اجرامی با زیبایی ویژه و پرمعنی را برمی‌گزیند. تصویر امسال از سحابی خرچنگ جنوبی گرفته شده که همان ویژگی‌های گفته شده را دارد.

این سحابی شگفت‌انگیز که پیکره‌ای با ساختارهای تو در توی ساعت شنی-مانند دارد، دستاورد برهمکنش میان دو ستاره‌ی نابرابر در مرکزش است: یک غول سرخ و یک کوتوله‌ی سفید. غول سرخ که در واپسین گام‌ زندگی‌اش است، دارد لایه‌های بیرونی‌اش را به فضا پس می‌زند و سرانجام خودش هم یک کوتوله‌ی سفید خواهد شد. همدم این غول سرخ (همان کوتوله‌ی سفید) با نیروی گرانشش بخشی از موادِ پس زده شده‌ی آن را به به سوی خودش کشیده است.

این پس‌زنی و کشیده شدن مواد به سوی کوتوله‌ی سفید به یک حدی که برسد، او هم مواد را در فورانی به بیرون پس می‌زند، و ساختاری که اکنون می‌بینیم پدید می‌آید. سرانجام غول سرخ پس‌زنیِ لایه‌های بیرونی‌اش را به پایان می‌رساند و خوراک کوتوله‌ی سفید قطع می‌شود. اگر فوران‌های دیگری تا پیش از این رخ دهد، شاید ساختاری از این هم پیچیده‌تر شکل بگیرد.
این پویانمایی روند شکل‌گیری سحابی خرچنگ جنوبی را نشان می‌دهد

ولی اخترشناسان از آغاز چنین چیزهایی را درباره‌ی این سحابی نمی‌دانستند. نخستین بار در سال ۱۹۶۷ درباره‌ی این جرم نوشته شد، ولی تا سال ۱۹۸۹ که تلسکوپ‌های رصدخانه‌ی لاسیا در رصدخانه‌ی جنوبی اروپا آن را رصد کردند یک ستاره‌ی معمولی پنداشته می‌شد. تصویر لاسیا یک سحابی کشیده‌ی تقریبا خرچنگ-مانند را آشکار کرد که از حباب‌های گاز و غبار متقارن پدید آمده بود.

رصدهای لاسیا تنها ساعت شنیِ بیرونی را که از یک منطقه‌ی درخشان مرکزی بیرون زده بود نشان می‌داد و چیزی بیشتری را نمایش نمی‌داد. این گذشت تا سال ۱۹۹۹ که تلسکوپ هابل رو به آن تنظیم شد و در آن هنگام بود که کل ساختار سحابی خرچنگ جنوبی آشکار شد. تصویر هابل ساختارهای تو در توی مرکزی را نمایان کرد که نشان می‌داد پدیده‌ای که حباب‌های بیرونی را به وجود آورده در زمانی نه چندان دور (در استاندارد نجومی) دو بار رخ داده بوده.

این سحابی حدود ۷۰۰۰ سال نوری از زمین فاصله دارد و در صورت فلکی قنطورس دیده می‌شود.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
hourglass - Southern Crab Nebul - NASA - ESA - Hubble Space Telescope - binary star system - space shuttle Discovery - red giant - white dwarf - European Southern Observatory - La Silla Observatory - crab - Centaurus

منبع: esa

نمای نزدیک از آتش موتورهای موشک فالکون

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

در این تصویرِ نمای نزدیک که در لحظه‌ی پرتابِ یک موشک فالکون هوی گرفته شده، بیست و هفت موتور مرلینِ آن را می‌بینیم که با هم روشن شده‌اند.
این موشک فالکون هوی که دارای سه موشک مرحله‌ی یک فالکون ۹، هر یک با ۹ موتور مرلین است، در روز ۱۱ آوریل از سکوی پرتابِ ۳۹ای در مرکز فضایی کندی به فضا پرتاب شد.
این دومین پرتاب موشک فالکون هوی بود و این بار ماهواره‌ی مخابراتی عربست۶ای را با خود به فضا برد. فالکون هوی در پرتاب نخست که فوریه‌ی ۲۰۱۸ انجام شده بود، خودروی رودستر تسلا و استارمن را به فضا برده بود.
هم پیشران‌ها و هم هسته‌ی مرکزی این موشک برای بازیاب دوباره به زمین برگشتند. از این دو بخش، پیشران‌های موشک بر جایگاه‌های فرود پایگاه نیروی هوایی کیپ کاناورال نشستند، ولی هسته‌ی مرکزی روی یکی از سکوهای شناور اسپیس ایکس به نام Of Course I Still Love You فرود آمد.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
Merlin rocket engine - Falcon Heavy - Falcon 9 - NASA - Kennedy Space Center - launch pad 39A - Arabsat 6A - communications satellite - Starman - Tesla Roadster - planet - Earth - Cape Canaveral Air Force Station - Of Course I Still Love You

منبع: apod.nasa

Blogger template 'Browniac' by Ourblogtemplates.com 2008

بالای صفحه