سحابی تخم مرغ

سحابی تخم مرغ یک سحابی پیش‌سیاره‌ای‌ست که یک ستاره‌ی پیر، درست پیش از تبدیل شدن به یک سحابی سیاره‌ای (یا سیاره‌نما) آن را ساخته. سحابی‌های سیاره‌ای هیچ ارتباطی با "سیاره‌ها" ندارند و این نام تنها به دلیل یک سوتفاهم تاریخی به آنها داده شده: اخترشناسان سده‌ی ۱۸ میلادی این اجرام را از پشت تلسکوپ‌های خود مانند سیاره‌هایی می‌دیدند و می‌پنداشتند دارند به یک سیاره نگاه می‌کنند. این سحابی‌ها از موادی ساخته می‌شوند که یک ستاره‌ی خورشیدسان در واپسین گام‌های زندگی‌اش به فضا پس می‌زند.

گام "سحابی پیش‌سیاره‌ای" گامی بی‌اندازه کوتاه (در استاندارد کیهانی) در زندگی ستاره است و تنها چند هزار سال به درازا می‌کشد. همین از آنها اجرامی کمیاب ساخته. آنها هم به دلیل عمر بسیار کوتاهشان و هم به این دلیل که بسیار کم‌نورند، یافتنشان بسیار دشوار است. سحابی تخم مرغ که حدود ۳۰۰۰ سال نوری از ما دورتر است، نخستین نمونه‌ی یافته شده از این اجرام بود که در دهه‌ی ۱۹۷۰ دیده شد. این عکس بر پایه‌ی رصدهایی پدید آمده که تلسکوپ فضایی هابل در دهه‌ی ۱۹۹۰، به کمک دوربین میدان‌گسترده و سیاره‌ای شماره ۲ی خود (WFPC2) گرفته بود.

در گام سحابی پیش‌سیاره‌ای، ستاره‌ی مرکزی به طور دوره‌ای لایه‌های بیرونی‌اش را پس می‌زند؛ این لایه‌ها سپس از نور خود ستاره‌ی رو به مرگ که در مرکز است روشن می‌شوند. سرانجام زمانی می‌رسد که ستاره از پس زدن مواد باز می‌ایستد و هسته‌اش که از آن به جا مانده، گازهای پس زده شده را داغ و برانگیخته می‌کند و با درخشان کردن آنها، یک سحابی سیاره‌ای یا سیاره‌نما پدید می‌آورد.

این عکس از پیوند داده‌های نور دیدنی (مریی) و فروسر
تلسکوپ هابل پدید آمده

در این تصویر نوار تیره، باریکه‌های نور، و کمان‌هایی دیده می‌شود که همگی چیزهای بسیاری را درباره‌ی محیط پیچیده‌ی پیرامون یک ستاره‌ی رو به مرگ به ما می‌گویند. نوار تیره‌ی مرکزی پیله‌ای از غبار است که ستاره را از چشم ما پنهان کرده.

باریکه‌های پرتو مانند نورافکن‌هایی از این ستاره‌ی پنهان سرچشمه گرفته‌اند؛ به باور اخترشناسان، اینها نور خود ستاره‌اند که از سوراخ‌های حلقه-مانند در پیله‌ی غبار پیرامون ستاره بیرون زده‌اند. این سوراخ‌ها را احتمالا جریان‌های (فواره‌های) پرسرعتِ مواد در پیله‌ی غبار پدید آورده، هر چند که دلیل این فواره‌ها ناشناخته است. ویژگی پَره-مانند، سایه‌هایی هستند که از کُپه‌های موادِ درون منطقه‌ی سوراخ‌های پیله افتاده است.

چندین کمان روشن این پرتوها را قطع کرده‌اند: اینها پوسته‌های موادی هستند که ستاره پس زده. این کمان‌ها مانند حلقه‌های درختانند و می‌توانند چیزهایی درباره‌ی سن این جرم بگویند؛ آنها نشان می‌دهند که نرخ پس‌زنی مواد توسط ستاره در تاریخ ۱۰ هزار ساله‌اش، میان ۱۰۰ و ۵۰۰ سال تغییر می‌کرده. این گازها دارند با سرعت ۲۰ کیلومتر بر ثانیه پخش می‌شوند و مواد تا شعاع ۰.۶ سال نوری هم دیده شده که برآوردی از میزان مواد در این سحابی را به دست می‌دهند.

درباره‌ی این سحابی می‌توانید اینجا هم بخوانید: 
* نورافکن‌های "سحابی تخم مرغ

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Egg Nebula - preplanetary nebula - star - planetary nebula - planet - Sun - Wide Field and Planetary Camera 2 - WFPC2 - NASA - ESA - Hubble Space Telescope - tree rings

منبع: esa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان