سالروز رویداد تونگوسکا

۱۱۱ سال پیش در چنین روزی، ۳۰ ژؤوئن ۱۹۰۸،یک آتشگوی غول‌پیکر بر فراز جنگل‌های تونگوسکا در سیبری منفجر شد. دلیل اصلی و دقیق این انفجار که صدها مایل جنگل را با خاک یکسان کرد، هنوز کمی رازآلود است.

در زمان انفجار، رسیدن به آن بخش‌های دوردست و دورافتاده‌ی سیبری برای جستجوی سرنخ این رویداد کاری دشوار بود. ولی سرانجام در سال ۱۹۲۷ نخستین گروه پژوهشی به رهبری دانشمندی به نام لئونید کولیک راهی این منطقه شد. ولی آنها نه دهانه‌ای دیدند و نه تکه‌هایی از شهاب‌سنگ، و این راز همچنان ناگشوده ماند.

دانشمندان اکنون بر این باورند که در آن زمان، یک دنباله‌دار یا یک سیارک به جای برخورد به زمین، در هوا ترکیده و منفجر شده بوده. این رویداد انفجاری هوایی به همراه امواج شوکی آنچنان نیرومند پدید آورد که توانستند جنگل را در آن بخش با خاک یکسان کنند.

-------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه نامه:
fireball - Tunguska - Siberia - Leonid Kulik - crater - meteorite - Earth - shock wave

منبع: Space.com

پرواز مجازی بر فراز سیارک وستا


پرواز بر فراز سیارک وستا چه حس و حالی خواهد داشت؟
پویانماها (انیماتورها)ی مرکز هوافضای آلمان با بهره از تصاویر واقعی و داده‌های فرازای (ارتفاعی) به دست آمده از فضاپیمای داونِ ناسا، که چند سال پیش میهمان این سیارک بود، چنین ویدیوی مجازی‌ای را پدید آوردند.
ویدیو چنانچه اینجا می بینید، با نمایی از فراز گوداله‌ی دیوالیا (Divalia Fossa) آغاز می‌شود، یک جفت گودی شگفت‌انگیز و همراستا روی سطحی پر از دهانه.
سپس، فضاپیمای مجازی ما به سراغ دهانه ی ۶۰ کیلومتری مارسیا می‌رود و جزییاتی پرشمار از آن را روشن و آشکار به ما می‌نمایاند.
پس از آن، تصاویر فضاپیمای داون گونه‌ای دیجیتالی با گزافه‌نمایی بلندی‌های وستا بازسازی شده‌اند تا کوه ۵ کیلومتری آریسیا تولوس (Aricia Tholus) را بهتر بنمایانند.
وستا که دومین جرم بزرگ در کمربند سیارک‌های سامانه‌ی خورشیدی‌ست، پرنورترین سیارکی‌ست که از روی زمین دیده می‌شود و آن را می‌تواند با یک دوربین دوچشمی هم رصد کرد.
شما همچنین با بهره از برنامه‌ی برخطِ (آنلاینِ) Vesta Trek می‌توانید خودتان به کاوش در سرتاسر وستا بپردازید.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
asteroid - Vesta - German Aerospace Center - NASA - Daw - Divalia Fossa - Marcia Crater - Aricia Tholus - Solar System - asteroid belt - Earth - Vesta Trek

منبع: apod.nasa

پاریس، شهر نور، شهر شب‌تاب

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر
شب ۲۱ ژوئن (یکم تیرماه) کوتاه‌ترین شب در عرض‌های شمالی سیاره‌ی زمین بود. پاریس، "شهر نور" که در عرض ۴۸.۹ درجه‌ی شمالی است نیز از این قاعده مستثنا نبود. ولی این شهر در آن شب روشنی‌ای استثنایی داشت.
در آن شب، پس از غروب خورشیدِ بلندترین روز سال، آسمان پوشیده از ابرهای سیمگون و درخشان شب‌تاب شد.
ابرهای شب‌تاب که بالاترین ابرهای آسمانند، از چگالش بلورهای یخ به گِرد ذراتِ به جامانده از دود شهاب‌ها یا خاکستر آتشفشان‌ها در میان‌سپهر (مزوسفر) که از لایه‌های بسیار بالای جو است پدید می‌آیند. آنها به اندازه‌ای بالا هسستند که شب هنگام، زمانی که روی زمین، خورشید بسیار زیر افق است، آنها همچنان غرق در نور خورشیدند و می‌درخشند.
این ابرها در عرض‌های بالا و در ماه‌های تابستان پدید می‌آیند و اکنون چند هفته است که دیده شدنشان در نیمکره‌ی شمالی گزارش می‌شود.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
planet - Earth latitude - Paris - City of Light - noctilucent cloud - solstice - meteoric dust - volcanic ash - mesophere

منبع: apod.nasa

کهکشان هزار یاقوت

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر
کهکشان مارپیچی بزرگ، درخشان، و زیبای ام۸۳ که دوازده میلیون سال نوری از زمین فاصله دارد، در آسمان سیاره ی زمین نزدیک نوک جنوب خاوری صورت فلکی بسیار درازِ مار باریک دیده می شود.
این کهکشان به دلیل داشتن بازوان مارپیچی برجسته‌ای که با رگه‌های غبار تیره و خوشه‌های ستاره‌ای آبی‌فام آراسته شده‌اند، به نام کهکشان فرفره‌ی جنوبی نامیده شده [زیرا همانند کهکشان فرفره در آسمان نیمکره‌ی شمالی است-م]؛ ولی با داشتنِ مناطق ستاره‌زایی سرخ‌فامی که مانند نگین‌هایی درخشان در جای جای بازوان پیچیده‌اش می‌درخشند، نام برازنده‌ی دیگری نیز بر آن نهاده‌اند: کهکشان "هزار یاقوت".
ام۸۳ با حدود ۴۰ هزار سال نوری پهنا، هم‌گروه کهکشان فعال و پرآوازه‌ی قنطورس آ است. در واقع هسته‌ی خود ام۸۳ هم در طیف پرتوهای X می‌درخشد. این نشان می‌دهد که در مرکز ام۸۳ انبوهی از ستارگان نوترونی و سیاهچاله وجود دارد که یادگار یک فوران شدید ستاره‌فشانی در روزگار گذشته‌اند.
در این تصویر همنهاده‌ی رنگی و پُروضوح کهکشان‌های دوردست را هم می‌بینیم به همراه چند ستاره‌ی روشن با تیزی‌های پراش که از کهکشان خودمانند و در پیش‌زمینه جای دارند.
این تصویر از همگذاری داده‌های تلسکوپ سوبارو، دوربین تصویرگر میدان‌گسترده‌ی رصدخانه‌ی جنوبی اروپا، و بایگانی میراث هابل پدید آمده است.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
M83 - Thousand-Ruby Galaxy - spiral galaxy - constellation Hydra - spiral arm - dust lane - star cluster - galaxy - The Southern Pinwheel - star forming region - group of galaxies - active galaxy - Centaurus A - core - x-ray - neutron star - black hole - star formation - Milky Way - star - Subaru Telescope - European Southern Observatory - Wide Field Imager - Hubble Legacy Archive

منبع: apod.nasa

ناسا با یک پهپاد به تیتان می‌رود

بر پایه‌ی خبری که ناسا در روز ۲۷ ژوئن اعلام کرد، ماموریت بعدی این سازمان در برنامه‌ی مرزهای نو (New Frontiers)، ماموریت "دراگون‌فلای" (Dragonfly) خواهد بود، بالگردی که برای پرواز در آسمان‌های ابری و مه‌آلود تیتان، ماهِ بزرگ و احتمالا زیست‌پذیر سیاره‌ی کیوان طراحی شده.
دراگون‌فلای- برداشت هنری از فرود و آغاز به کار و پرواز آن در تیتان- تصویر بزرگ‌تر (۳.۹ مگ)

به گفته‌ی مقام‌های ناسا، اگر همه چیز بر پایه‌ی برنامه پیش برود، دراگون‌فلای در سال ۲۰۲۶ راهی تیتان شده و هشت سال بعد بر آن فرود خواهد آمد. این کاوشگر دستکم ۲.۵ سال را به کاوش در این ماهِ ۵۱۵۰ کیلومتری پرداخته و د‌و دوجین پرواز انجام خواهد داد که بر روی هم، حدود ۱۸۰ کیلومتر را در آنها خواهد پیمود.

دراگون‌فلای که بزرگی‌اش ۳ متر خواهد بود در هر یک از ایستگاه‌هایش داده‌های گوناگونی را گرد خواهد آورد. این کار به دانشمندان در شناختِ بیشتر تیتان کمک خواهد کرد؛ تیتان تنها جرم شناخته در سامانه‌ی خورشیدی به جز زمین که دارای مایعات پایدار روی سطحش است.

ولی دریاچه‌ها، رودها و دریاهای سطح تیتان از آب نیستند. سامانه‌ی آب و هوای این ماه سرد بر پایه‌ی هیدروکربن‌هاست، به ویژه متان و اتان.

هدف اصلی این ماموریت بررسی دقیق ویژگی‌های شیمیایی تیتان است. می‌دانیم که مولکول‌های آلی پیچیده در چرخه‌ی این ماه و جوِ انبوه و عمدتا نیتروژنی‌اش جریان دارد، و به گمان برخی از دانشمندان، دریاهای هیدروکربنی آن می‌توانند میزبان گونه‌هایی از زندگی بیگانه باشند.

تیتان همچنین یک محیط احتمالا زیست‌پذیر دیگر هم دارد: اقیانوسی از آب مایع زیر پوسته‌ی یخی‌اش.

اگر این ماه به راستی میزبان زندگی باشد، دراگون‌فلای شاید بتواند نشانه‌های آن را پیدا کند. و از آن جایی که تیتان بسیار همانند زمینِ آغازین است، مشاهدات این کاوشگر می‌تواند درباره‌ی فرآیندهای شیمیایی که به پیدایش زندگی در سیاره‌مان کمک کردند به ما آگاهی بدهد.

توماس زوربوچن از مرکز فرماندهی ناسا در واشنگتن دی.سی می‌گوید: «تیتان مانند هیچ جای دیگری در سامانه‌ی خورشیدی نیست، و دراگون‌فلای هم مانند هیچ یک از کاوشگرهای دیگر نیست.»

وی می‌افزاید: «فکر کردن به این که این چرخبال مایل‌ها و مایل‌ها را بر فراز تلماسه‌های آلیِ بزرگ‌ترین ماه کیوان می‌پیماید و فرآیندهایی که این محیط فوق‌العاده را ساخته کاوش می‌کند شگفت‌انگیز است. دراگون‌فلای با دنیایی پر از ترکیب‌های آلی بسیار گوناگونی دیدار خواهد کرد که بلوک‌های سازنده‌ی زندگی‌اند و می‌توانند آگاهی‌های بسیاری درباره‌ی ریشه‌ی خود زندگی به ما بدهند.»

دراگون‌فلای در میان تلماسه‌ها فرود می‌آید و سپس راهی مقصد پایانی‌اش می‌شود: دهانه‌ی ۸۰ کیلومتری "سلک" (Selk). به گفته‌ی مقام‌های ناسا، سلک به ویژه جای خوبی برای بررسی شیمی پیشازیستی (پری‌بیوتیک) و جسستجوی نشانه‌های زندگیست، زیرا در برخوردی که به پیدایش این دهانه انجامید سه جزء موردنیاز برای زندگی از گونه‌ای که می‌شناسیم، با هم آمیختند: آب مایع، مولکول‌های آلی، و انرژی (سنگ بسترهای تیتان از یخ آب است).

دراگون‌فلای با انرژی هسته‌ای کار خواهد کرد، مانند خودروی کنجکاوی، فضاپیمای نیوهورایزنز، و بسیاری از دیگر کاوشگرهای ژرفای فضا. این کاوشگر پس از نیوهورایزنز، جونو و اوسیریس-رکس، چهارمین ماموریت در برنامه‌ی "مرزهای نو" خواهد بود. هزینه‌ی ساخت دراگون‌فلای بر روی ۸۵۰ میلیون دلار بسته شده، ولی خرج واقعی آن با در نظر گرفتن پرتابش، احتمالا به یک میلیارد خواهد رسید.

دراگون‌فلای نخستین کاوشگری نیست که در تیتان فرود می‌آید. این افتخار از آن کاوشگر اروپایی هویگنس است که در ژانویه‌ی ۲۰۰۵ بر سطح آن نشست [چه افتخاری! ۹۰ دقیقه بیشتر عمر نکرد-م]. هویگنس به همراه فضاپیمای کاسینی ناسا راهی سامانه‌ی کیوان شد، کاوشگری که از میانه‌های ۲۰۰۴ تا سپتامبر ۲۰۱۷ به کاوش و بررسی این سیاره‌ی حلقه‌دار و خانواده‌اش پرداخت.

-------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه نامه:
NASA - Saturn - Titan - Dragonfly - New Frontiers - solar system - Earth - hydrocarbon - methane - ethane - organic molecule - crust - Thomas Zurbuchen - Washington D.C. - rotorcraft - sand dune - Selk Crater - prebiotic - Mars - Curiosity - New Horizons - Pluto - Juno - OSIRIS-REx - asteroid - Europe - Huygens - Cassini - ringed planet

منبع: Space.com

پانورامای سحابی بزرگ شاه‌تخته

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر
ستارگان خشن و پرانرژی چگونه بر پیرامونشان اثر می‌گذارند؟
اخترشناسان برای کمک به یافتن پاسخ این پرسش یک تصویر سراسرنمای (پانورامای) رنگی ۴۸-تکه از مرکز سحابی شاه‌تخته که یکی از بزرگ‌ترین مناطق ستاره‌زایی در آسمانست پدید آوردند.
این عکس که سال ۲۰۰۷ گرفته شد، پرجزییات‌ترین تصویر سحابی شاه‌تخته است که تاکنون گرفته شده.
سحابی شاه‌تخته یا کارینا که به نام ان‌جی‌سی ۳۳۷۲ هم شناخته می‌شود انباشته از رشته‌های گازی داغ، توده‌های گاز سرد، گویچه‌های تاریک، و ستون‌هایی از غبارهای میان‌ستاره‌ایِ چگال است.
سحابی سوراخ کلید (بخشی کوچک در سحابی شاه‌تخته) که سمت چپ مرکز دیده می‌شود چندین ستاره از بزرگ‌ترین ستارگانِ شناخته شده را در خود دارد.
این ستارگان بزرگ و خشن به احتمال بسیار در گویچه‌های تاریک پدید آمده‌اند و در ادامه‌ی زندگی، با پرتوهای پرانرژی و بادهای توفنده‌ی خود، و سرانجام هم با انفجارهای ابرنواختری خود این سحابی را تراشیده و بیش از پیش دگرگون می‌کنند.
پهنای کل سحابی شاه‌تخته که با چشم نامسلح هم دیده می‌شود بیش از ۴۵۰ سال نوریست و با فاصله‌ی حدود ۸۵۰۰ سال نوری از زمین، در راستای صورت فلکی شاه‌تخته (کارینا، کشتیدُم) دیده می‌شود.
سحابی سوراخ کلید همان لکه‌ی بزرگ تیره‌رنگ سمت چپ تصویر است و با خط سفید نشان داده شده
--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه نامه:
Carina Nebula - star - NGC 3372 - Keyhole Nebula - stellar wind - supernova - constellation of Ship's Keel

منبع: apod.nasa

از یک انقلاب تا انقلابی دیگر!

این عکس که با یک نوردهی پیوسته‌ی شش ماهه گرفته شده، زمان میان خوریستان یا انقلاب زمستانی دیماه ۹۷ (۲۱ دسسامبر ۲۰۱۸) تا انقلاب تابستانی تیرماه ۹۸ (۱۶ ژوئن ۲۰۱۹) را در خود جای داده و یک تک-دیدگاه را نشان می‌دهد.
این تصویر نامتعارف "خورشیدنگار" نام دارد و با یک دوربین سوراخ سوزنیِ لوله‌ای بلند که تکه‌ای کاغذ عکاسی در آن گذاشته شده گرفته شده است. 
این دوربین ساده که در سرتاسر این نوردهی شش ماهه، رو به نقطه‌ای در کازارانوی ایتالیا ثابت بوده، مسیر خورشید در هر روز را به شکل ردی سوخته روی کاغذ عکاسی که نسبت به نور حسمند (حساس) است ثبت کرده. بریدگی‌ها و شکاف‌های روی این ردها نشانگر ابری شدن آسمان در آن زمان است.
در پایان نوردهی، کاغذ برای پدید آوردن یک تصویر دیجیتالی پوییده (اسسکن) شد.
ردهای پایین‌تر از آنِ زمستان است که روزهایش کوتاه‌تر است و هر چه به تابستان نزدیک‌تر می‌شود، روزها و در نتیجه رد خورشید هم بلندتر می‌شود.

------------------------------------
* دوربین سوراخ سوزنی: نوعی دوربین عکاسی ساده‌ است که عدسی ندارد و نور از سوراخ کوچکی وارد آن می‌شود. در این نوع دوربین‌ها ژرفای میدان بی‌نهایت بوده و تمام تصویر کانونی می‌شود. (منبع: ویکیپدیا)

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
solstice - solargraph - pinhole camera - photographic paper - Casarano - Italy - Sun - photosensitive

منبع: apod.nasa

مشاهده نخستین گام‌های تولد یک سیاره

* آرایه‌ی بزرگ میلیمتری/زیرمیلیمتری آتاکاما (آلما) تصویری از یک توده‌ی گاز به گرد یکی از نزدیک‌ترین ستارگان به زمین ثبت کرده که به گفته‌ی اخترشناسان، می‌تواند سیاره‌ای در نخستین گام‌های تولد باشد.
توده‌ی گازی که آلما دیده با درازایی به اندازه‌ی فاصله‌ی مشتری تا خورشید و پهنای زمین تا خورشید. این توده شاید روزی به یک ستاره‌ی کامل تبدیل شود
ستارگان در نخستین گام‌های زندگی‌شان با قرص‌های تختی از گاز و غبار که به آرامی به گِردشان می‌چرخد در بر گرفته شده‌اند. با گذشت زمان، این مواد یا انباشته و توده شده و سیاره‌هایی می‌سازند یا کم کم در اثر بادهای خودِ ستاره پراکنده و نابود می‌شوند. این فرآیند می‌تواند میلیون‌ها سال زمان ببرد، بنابراین اخترشناسان هیچ راهی برای دین فرآیندهای آن از آغاز تا به پایان ندارند. ولی آنها امیدوارند با تصویربرداری از قرص‌های پیرامون شمار بسیاری از ستارگان جوان بتوانند تک‌نماهایی از گام‌های گوناگون پیدایش سیاره‌ها به دست آورند.

اکنون به نظر می‌رسد اخترشناسان با بررسی "تی‌دبلیو مار باریک"، یک ستاره‌ی جوان در فاصله‌ی کمتر از ۲۰۰ سال نوری زمین، سیاره‌ای را یافته‌اند که در نخستین گام پیدایش خود است. آنها یک توده‌ی گازی بزرگ و افشان را دیده‌اند که در لبه‌ی قرص پیرامون این ستاره به گرد آن در چرخش است. این دانشمندان به رهبری تاکاشی تسوکاگوشی از رصدخانه‌ی ملی ژاپن، گزارش یافته‌های خود را در شماره‌ی ۶ ژوئن نشریه‌ی آستروفیزیکال جورنال لترز منتشر کرده‌اند.

همچنان رو به رشد
از آنجایی که قرص‌های پیرامون این ستارگان جوان به نسبت سرد هستند، تابش چندانی در نور دیدنی (مریی) ندارند. ولی در طیف‌های رادیویی می‌درخشند و از همین رو آرایه‌ی بزرگ آلما در شیلی به آسانی می‌تواند آنها را ببیند. آلما با آرایه‌ای از ۶۶ آنتن بشقابی می‌تواند عکس‌هایی دقیق و پرجزییات در طیف رادیویی بگیرد و با دقیق شدن در قرص‌های پیرامون تک‌ستارگان، جزییاتشان را به تصویر بکشد.

در مورد ستاره‌ی تی‌دبلیو مار باریک، آلما توده‌ای از مواد به پهنای فاصله‌ی زمین-خورشید، و درازای فاصله‌ی مشتری-خورشید را در لبه‌ی قرص پیرامون آن یافت. به گمان اخترشناسان، توده‌هایی که در قرص پیرامون ستارگان جوان دیده می‌شوند نشانگر یکی از نخستین گام‌های پیدایش سیاره‌ها هستند.

ولی این توده همچنین با بخش‌هایی از نظریه‌های اخترشناسان در تضادست. برای نمونه، چرا یک قرص (پیرامون ستاره) باید تنها یک پیش‌سیاره (همان توده) بسازد؟ مدل‌ها و پژوهش دیگر سامانه‌ها نشان می‌دهند که ساخته شدن همزمانِ چند سیاره احتمالش بیشتر است. همچنین انتظار می‌رود این توده‌های پیش‌سیاره‌ای بیشتر گِرد باشند، نه مانند چیزی که در قرص تی‌دبلیو مار باریک دیده شده [بیضیگون].

شاید این پیش‌سیاره تنها یک تاوه‌ی (vortex) چرخان از گاز باشد، مانند توفندهایی که در گازهای جو زمین پدید می‌آیند. یا شاید هم چیزی که اخترشناسان دارند اینجا می‌بینند واقعا نخستین گام و نخستین دم پیدایش یک سیاره باشد، چیزی که تاکنون دیده نشده بوده.

تسوکاگوشی و گروهش می‌خواهند یک بار دیگر این سامانه‌ی ستاره‌ای را با آلما و تلسکوپ‌های دیگر، از جمله سوباروی ژاپن، رصد کنند و دمای درون قرص را اندازه گرفته و سرنخ‌های بیشتری درباره‌ی جنین‌های احتمالی ستارگان در آن پیدا کنند.

-------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه نامه:
planet - star - Earth - stellar wind - planet formation - TW Hydrae - Takashi Tsukagoshi - National Astronomical Observatory - The Astrophysical Journal Letters - radio wave - ALMA - Chile - Sun - Jupiter - protoplanet - vortex - hurricane - Japan - Subaru telescope

منبع: astronomy.com

ابرهای زیبای شب‌تاب در آسمان هلند

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر
 گاهی وقت‌ها روی زمین شب می‌شود ولی هوا و آسمان همچنان روزند.
هنگامی که با چرخش زمین، خورشید پایین می‌رود و پنهان می‌شود، غروب آفتاب از دید کسانی که روی سطح زمینند آغاز می‌شود. در آن هنگام با آن که خورشید روی زمین دیده نمی‌شود، ولی هنوز ابرهای آسمان را روشن نگه داشته.
در شرایط معمولی، غروبی زیبا و عادی دیده می‌شود ولی اگر ابرهای نامعمول و شگفت‌انگیز شب‌تاب در اوج آسمان شناور باشند، حتی پس از تاریکی کاملِ خود آسمان هم می‌توان آنها را دید.
این ابرها که به طور معمول بسیار کم‌نورتر از آنند که دیده شوند، در غروب‌های اواخر تابستان، و با روشن شدن از نور خورشیدی که بسیار زیر افق است پدیدار می‌شوند. ابرهای شب‌تاب بلندترین ابرهای شناخته شده‌اند و گمان می‌رود بخشی از ابرهای میان‌سپهری (مزوسفری) قطبی باشند.
این تصویر دو هفته پیش، جایی نزدیک زوله هلند گرفته شده و آرایه‌ای از ابرهای شب‌تاب را در آسمان دوردست نشان می‌دهد که در آب‌های آرام دریاچه هم بازتابیده و خودنمایی می‌کنند. درختان کنار دریاچه را هم می‌بینیم که بر زمینه‌ی روشن این ابرها به حالت ضدنور در آمده و سایه‌های تند تیره‌ای پدید آورده‌اند.
ابرهای شب‌تاب که امسال درخشان‌تر و فراوان‌تر از همیشه شده‌اند همچنان در بیشتر بخش‌های شمال اروپا دیده می‌شوند.
بیشتر آنچه از ابرهای شب تاب می دانیم تنها در چند سال گذشته یافته شده است، ولی چگونگی پیدایش و رشد و دگرگونی آنها همچنان موضوع پژوهش‌های فعال است.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
Earth - Sun - noctilucent cloud - polar mesospheric cloud - Zwolle - Netherlands - silhouette - Europe

منبع: apod.nasa

برنامه ژاپن برای فرستادن خودرو به ماه‌های مریخ

ماه‌های دوقلوی سیاره‌ی بهرام (مریخ) شاید به زودی پذیرای یک مهمان زمینی شوند. تاکنون هیچ کاوشگری روی فوبوس و دیموس ننشسته، ولی مدارگردهای پیرامون بهرام تاکنون عکس‌های بسیاری از سطح آنها گرفته‌اند. اکنون سازمان فضایی ژاپن (جاکسا، JAXA) برنامه‌ای برای فرستادن کاوشگری به سوی آنها دارد؛ این سازمان بر پایه‌ی برنامه، در سال ۲۰۲۴ یک خودرو را به یکی از این دو ماه کوچک خواهد فرستاد ولی این که کدام یک از این دو، هنوز تعیین نشده.
فوبوس، ماه بزرگ‌ترِ سیاره‌ی بهرام- تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر
در این ماموریت که "کاوش ماه‌های بهرام" یا ام‌ام‌ایکس (MMX) نام دارد، فضاپیمایی به گرد هر دو ماه خواهد چرخید. سپس در سال ۲۰۲۵ وارد مدار خود بهرام شده و در سال ۲۰۲۹ با نمونه‌خایی از خاک و سنگ ماه‌ها به زمین بازخواهد گشت. جاکسا همچنین در یک همکاری با سازمان‌های فضایی آلمان و فرانسه، دارد بر روی ساخت خودرویی که یکی از این ماه‌ها را کاوش خواهد کرد کار می‌کند. این نخستین خودرویی خواهد بود که بر روی یکی از اجرام خُرد سامانه‌ی خورشیدی می‌نشیند.

تیم گلاچ از دانشگاه استونی بروک نیویورک می‌گوید: «به گمان من آنها به فوبوس خواهند رفت مگر این که دلیل فنی‌ای در فضاپیما مانع آن شود، زیرا فوبوس هدف بزرگ‌تری است و گرانش بیشتری دارد. فرود در آنجا می‌تواند به ما کمک کند گره از راز ریشه و خاستگاه این ماه‌ها بگشاییم.»

فوبوس (بالا) و دیموس
دو نظریه‌ی برتر در این باره اینست: فوبوس یا دستاورد برخورد جرمی به بهرام بوده، یا سیارکی بوده که به دام بهرام افتاده. گلاچ می‌گوید: «بررسی‌های طیفی مواد آن را همانند مواد یک سیارک کندریت کربن‌دار نشان می‌دهد.» این ماه همچنین پیکره‌ای سیب‌زمینی-مانند دارد که یادآور برخی سیارک‌های دیده شده است.

ولی به گفته‌ی گلاچ، ویژگی‌های مداری فوبوس به گونه‌ایست که بعید است آن را جرمی بدانیم که از کمربند سیارک‌ها آمده و به دام بهرام افتاده است. برخی از داده‌ها نشان می‌دهند که این ماه دارای همنهشی مانند همنهش بهرام است، هرچند که این قطعی نیست.

گلاچ می‌گوید: «یک خودرو می‌تواند از سنگ‌های آن نمونه برداشته و به ما بگوید سطح آن از چه ساخته شده. اگر از کانی‌هایی همسان با کانی‌های پوسته‌ی بهرام باشد، این می‌تواند نظریه‌ی نخست را پشتیبانی کند، و اگر کانی‌هایش نزدیک به کندریت‌های کربن‌دار باشد، احتمالش بیشتر است که سیارکی به دام افتاده باشد.»

تا جایی که می‌توانیم بگوییم، فوبوس برخلاف سیارک‌های بن‌نو و ریوگو که به تازگی فضاپیماهایی با آنها دیدار کرده‌اند سنگلاخ نیست. گلاچ می‌گوید: «بیشتر سطح آن پوشیده از مواد خاکی ریزدانه است که نشستن رویش را کمی آسان‌تر می‌کند. راندن روی آن به نسبت ساده است و جاهای امن بسیاری برای فرود دارد.»

شناخت همنهش این ماه‌ها می‌تواند بر شناخت ما از چگونگی پیدایش سامانه‌ی خورشیدی بیفزاید ولی برای ماموریت‌های سرنشین‌دار آینده در بهرام هم سودمند خواهد بود، برای نمونه، فوبوس می‌تواند در این مورد نقش ایستگاه بین راهی داشته باشد.

-------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه نامه:
Mars - moon - Phobos - Deimos - JAXA - Japanese space agency - Martian Moons eXploration - MMX - Earth - German - Frenc - solar system - Tim Glotch - Stony Brook University - New York - asteroid - carbonaceous chondrite - asteroid belt - crust - Bennu - Ryugu

منبع: newscientist

۲۵ ستاره درخشان نخست آسمان شب

ااین تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر
نام درخشان‌ترین ستارگان آسمان را می‌دانید؟
به احتمال بسیار می‌دانید، ولی این را هم می‌دانستید که نام برخی از این ستارگان بسیار کهن است و تقریبا به زمان آغاز پیدایش زبان نوشتاری می‌رسد؟
بسیاری از فرهنگ‌های جهان نام‌های ویژه‌ای برای درخشان‌ترین ستارگان دارند و به یاد داشتن آنها هم از دید فرهنگی و هم از دید تاریخی مهم است.
ولی انجمن بین‌المللی اخترشناسی (آی‌ای‌یو) با هدف آسان شدن ارتباطات جهانی و پرهیز از گنگی و ابهام، آغاز به گزیتش نام‌هایی استاندارد برای ستارگان کرده است.
در این تصویر، ۲۵ ستاره‌ی نخست از درخشان‌ترین ستارگانِ کنونی آسمان شب را به رنگ واقعی، و به همراه نام استانداردی که آی‌ای‌یو برایشان برگزیده می‌بینیم.
برخی از این نام‌ها معنی جالبی دارند، از جمله شباهنگ (Sirius که در لاتین به معنای "سوزاننده" است)، کرکس نشسته (Vega، ونند، نسر واقع که در زبان تازی به معنی "اُفتان" است)، و کژدم‌دل (قلب عقرب، Antares که در زبان یونانی نام "هماورد آرس" است).
نکته اینجاست که شماری از این ستارگان با وجود درخشان بودن، نامشان برای بسیاری ناآشنا است ولی ستاره‌ی قطبی (جدی یا پولاریس) با وجود نام‌آشنا بودنش در این فهرست جایی ندارد.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
International Astronomical Union - IAU - star - Sirius - Latin - Vega - Arabic - Antares - Mars - Greek - Polaris

منبع: apod.nasa

پرتوهایی که در نقطه مخالف خورشید به هم رسیده‌اند

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر
 اگر به جایی در خلاف جهت خورشید نگاه کنیم، چیز جالبی خواهیم دید؟ گاهی وقت‌ها بله!
از جمله چیزهایی که می‌شود دید می‌توانیم از اینها نام ببریم: سایه‌ی خودمان، سایه‌ی ماه در زمان خورشیدگرفتگی کلی، قرص کامل ماه (که اگر همترازی خوبی باشد، به شکل ماه‌گرفتگی خواهد بود)، قرص کامل زمین [اگر در فضا باشیم]، سیاره‌ها در جایگاه پادیستان یا مقابله، برق سیاره‌ها، گگن‌شاین یا پادفروغ که از بازتاب نور خورشید توسط غبارهای میان‌سیاره‌ای پدید می‌آید، مرکز دایره‌ی رنگین‌کمان، تالار روی کوه که از مه‌کمان درست می‌شود، و هاله‌ی گرداگرد هواپیما در آسمان.
ولی یک چیز شگفت‌انگیز دیگر هم هست که اگر زمان‌بندی خوب باشد و ابرها و خورشید در جای درست باشند دیده می‌شود.
این پدیده هنگامی رخ می‌دهد که ابرهای نزدیک خورشید در آسمان، به گونه‌ای جلوی آن را گرفته باشند که خورشید بتواند از درون شکاف‌های میان توده‌های ابر به بیرون بتابد و باریکه‌هایی از نور به نام پرتوی نیمتابی یا شفقی پدید بیاورد.
در این تصویر کمیاب که در میانه‌های آوریل، از درون یک هواپیما گرفته شده، این پرتوهای نیمتابی را می‌بینیم که با فاصله‌ی ۱۸۰ درجه از خورشید در آسمان به هم رسیده‌اند. در این نقطه، به آنها پرتوهای پادنیمتابی یا پادشفقی می‌گوییم.
نقطه‌ای که این پرتوها به هم رسیده‌اند نقطه‌ی پادخورشید (مخالف خورشید) است و آنچه که دیده می‌شود مانند اینست که انگار چیزی درخشان در آن نقطه است و دارد از آنجا نور می‌تاباند، ولی در حقیقت این یک تابش وارونه است و نور دارد به سوی آن می‌آید نه از آن.
تصویر سراسرنمای ۱۸۰ درجه‌ی زیر را ببینید:
--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه‌نامه:
Moon - total solar eclipse - full moon - earth - planet - opposition - gegenschein - rainbow - fogbow - glory - Sun - crepuscular ray - anticrepuscular ray - antisolar

منبع: apod.nasa

ردیابی بیشترین میزان متان در هوای مریخ

این عکس در روز ۱۸ ژوئن ۲۰۱۹ توسط یکی از دوربین‌های ناوبری کنجکاوی (ناوکم) گرفته شده و بخشی از "پشته ی تیل"، در منطقه‌ای رسی را نشان می‌دهد
در این هفته، خودروی کنجکاوی ناسا به نتیجه‌ای نامنتظره رسید: بیشترین میزان متانی که از آغاز ماموریتش تا به امروز ثبت کرده- حدود ۲۱ بخش در میلیارد از حجم (ppbv). هر ppbv به معنای اینست که اگر حجمی از هوای سیاره‌ی بهرام را بگیرید، یک میلیاردم این حجم از متانست.

این نتیجه به کمک دستگاه طیف‌سنج لیزری تنظیم‌پذیر خودرو که به نام "آزمایشگاه نمونه‌ها در بهرام" (سام، SAM) شناخته می‌شود به دست آمد. این خبر هیجان‌انگیزیست زیرا روی زمین، جانداران ذره‌بینی یکی از سرچشمه‌های مهم متان هسستند، ولی متان می‌تواند از برهمکنش میان سنگ‌ها و آب هم پدید بیاید.

خودروی کنجکاوی دستگاهی ندارد که بتواند با قاطعیت سرچشمه‌ی این متان را بشناسد، یا حتی ببیند آیا سرچشمه‌اش محلی، در همان دهانه‌ی گیل بوده یا جای دیگری از سیاره.

پل ماهافی، پژوهشگر اصلی دستگاه سام در مرکز پروازهای فضایی گودارد ناسا می‌گوید: «ما با دستگاه‌های کنونی نمی‌توانیم بگوییم سرچشمه‌ی این متان زیستی است یا زمین‌شناختی، یا حتی این که مال گذشته بوده یا تازه است.»

کنجکاوی در جریان ماموریتش تاکنون متان را چندین بار ردیابی کرده. پژوهشنامه‌های گذشته چگونگی کاهش و افزایش فصلی سطح گاز زمینه را ثبت کرده‌اند. در آنها همچنین افزایش ناگهانی متان هم دیده شده، ولی شناخت دانشمندانِ گروه کنجکاوی از مدت دوام این توده‌های گذرا و یا این که چرا این تغییرات با الگوهای فصلی نمی‌خوانند بسیار اندک است.

درباره‌ی نخستین مورد شناسایی متان در سیاره‌ی سرخ اینجا خواندید:

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه نامه:
NASA - Curiosity Mars rover - methane - Mars - Sample Analysis at Mars - SAM - laser - spectrometer - Earth - Gale Crater - planet - Paul Mahaffy - Goddard Spaceflight Center - Greenbelt - Maryland

منبع: nasa


درخش سبز کمیاب روی یک ابر

برای عکاسان ساحلی هیچ چیز بهتر از یک "درخش سبز" (green flash) نمی‌شود- تابش ناگهانی سبزفامی که در زمان غروب، به هنگام فرو رفتن خورشید و پنهان شدنش پشت امواج اقیانوس دیده می‌شود.

تام پک از پووی کالیفرنیا کنار ساحل اقیانوس آرام بود که یک درخش سبز را دید و به تصویر کشید، ولی این درخش نه از موج‌های اقیانوس، بلکه از بالای یک ابر می‌آمد.

این یک درخش سبز کمیابِ "قله‌ی ابری" بود، این درخش‌ها که به خوبی شناخته نشده‌اند زمانی پدید می‌آیند که نور خورشید لبه‌ی بالایی یک ابر دوردست را بخراشد و به چشم ما برسد.

درخش سبزهای معمولی برای پدید آمدن نیاز به یک لایه با وارونگی دما دارند. درخش‌های سبز روی خورشید هنگامی پدید می‌آیند که به هنگام غروب، هوای زمین با رفتار منشوری خود نور آن را به رنگ‌های اصلی آرجی‌بی (R-G-B) تجزیه کند و وارونگی دما (معمولا بر فراز سطح دریا)، با بزرگنمایی رنگ سبز و دادن جلوه‌ای درخشان و چشم‌نواز به آن، گونه‌ای سراب پدید می‌آورد. این پدیده که زمانش هم چند ثانیه بیشتر نیست، معمولا تنها در مناطقی دیده می‌شود که افقی پایین و دوردست دارند. چنین وارونگی‌هایی می‌توانند گاهی [به جای سطح آب] در لبه‌ی یک ابر پوشنی (استراتوس) دریایی هم پدید بیاید، مانند همین تصویر.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه نامه:
green flash - Poway CA - Pacific Ocean - sun - temperature inversion - marine stratus cloud

منبع: spaceweather

هم‌محله‌ای نامنظم و آتشین‌مزاج

این تصویر در اندازه‌های بزرگ‌تر: ۷.۴ مگ، ۱۶.۱ مگ
در این تصویر یک کهکشان نامنظم به نام آی‌سی ۱۰ را می‌بینیم، یکی از اعضای گروه محلی کهکشان‌ها که بیش از ۵۰ عضو دارد و راه شیری خودمان هم یکی از آنهاست.

آی‌سی ۱۰ جرمی بااهمیت است. این کهکشان نزدیک‌ترین کهکشان ستاره‌فشان به ماست*، یعنی فرآیندهای آتشین ستاره‌زایی از انبوه گاز سرد هیدروژن در آن جریان دارد. این گازهای سرد کپه کپه شده و ابرهای مولکولی گسترده‌ای می‌سازد. در این ابرها، گره‌هایی از گاز چگالیده و فشرده می‌شوند و فشار و دما در آنها به اندازه‌ای بالا می‌رود که به روشن شدن کوره‌ی همجوشی هسته‌ای در آنها می‌انجامد، و اینجاست که در هر یک از این گره‌ها ستاره‌ای نو به دنیا می‌آید.

این کهکشان یک سامانه‌ی دوتایی پرتو X درخشان هم دارد که احتمالا دربردارنده‌ی یک سیاهچاله است.

آی‌سی ۱۰ چون یک کهکشان نامنظم است نه ساختار باشکوه کهکشان‌های مارپیچی‌ای مانند راه شیری را دارد و نه پیکره‌ای گِرد و یکدست مانند کهکشان‌های بیضیگون را. این کهکشان یک جرم کم‌نور است که با وجود نزدیکی نسبی‌اش به ما (تنها ۲.۲ میلیون سال نوری) تا سال ۱۸۸۷ میلادی برای بشر ناشناخته بود؛ در آن سال، اخترشناس آمریکایی، لوییس سویفت در جریان یک چالش رصدی آن را یافت.

این کهکشان کوچک با پهنای تنها ۵۰۰۰ سال نوری، هنوز هم به عنوان یک هدف دشوار برای پژوهش شناخته می‌شود زیرا در راستای خط دید ما از یک بخشِ پر از ستاره و غبار کیهانی در صورت فلکی ذات‌الکرسی (خداوند اورنگ) جای دارد.
این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر
-------------------------
* در حقیقت آی‌سی ۱۰ تنها عضو ستاره‌فشان در گروه محلی‌ هم هست.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه نامه:
irregular galaxy - IC 10 - Local Group - Milky Way - starburst galaxy - star formation - hydrogen - molecular cloud - nuclear fusion - X-ray - binary star system - black hole - spiral galaxy - elliptical galaxy - American - Lewis Swift

منبع: spacetelescope

جایگاه فرود یک فضاپیمای تخیلی بر روی سیاره بهرام

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر
این تصویر نمای نزدیک که فضاپیمای مدارگرد شناسایی بهرام ناسا با دوربین هایراز (HiRISE) خود گرفته، دهانه‌های هوازَده و ته‌نشست‌های بادزَده در جنوب هامونه‌ی اسیدالیا (Acidalia Planitia) روی سیاره‌ی بهرام یا مریخ را نشان می‌دهد.
تصویر به رنگ آبی که رنگ استاندارد عکس‌های دوربین هایرایز است دیده می ‌شود ولی رنگ واقعی این چشم‌انداز از چشم انسان، چیزی مانند خاکستری و یا کمی سرخ فام است.
ولی خوب تاکنون چشم هیچ انسانی به جمال این ناحیه روشن نشده مگر این که بخواهیم چشم فضانوردان ناسا در داستان علمی تخیلی "مریخی" (The Martian) نوشته‌ی اندی ویر را به حساب آوریم.
این کتاب به سرگذشت مارک واتنی می پردازد، فضانورد تنها مانده‌ی ماموریت داستانی Ares 3 (آرِس ۳ یا اِیریس ۳) که فضاپیمایش در نقطه‌ای از سیاره‌ی بهرام به مختصات همین بخشی که در چارچوب این تصویر هایرایز می بینید فرود آمد.
سرپناه واتنی در این ناحیه دارای قطر ۶ متر بود که تقریبا هم ارز ۱/۱۰ قطر این دهانه‌ی بزرگ می‌شد.
گفتنی است که مختصات جایگاه فرود آرس ۳ تنها حدود ۸۰۰ کیلومتر از شمال جایگاه فرود کاوشگر واقعی رهیاب (Pathfinder) در سال ۱۹۹۷ دورتر است، جایگاهی که اکنون به افتخار کارل سیگن، به نام"ایستگاه یادبود سیگن" شناخته می‌شود.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه نامه:
Ares 3 - Mars Reconnaissance Orbiter - HiRISE - crater - windblown - deposit - Acidalia Planitia - NASA - astronaut - scifi - novel - The Martian - Andy Weir - Mark Watney - Mars - Carl Sagan Memorial Station - Pathfinder

منبع: apod.nasa

کشف گامی تازه در چرخه زندگی کهکشان‌ها: اختروش‌های سرد

اختروش‌ها ابرسیاهچاله‌هایی هستند که حریصانه مواد کهکشان میزبانشان را می‌بلعند. این اجرام اگرچه به فروکشیدن مواد به درون خود شناخته می‌شوند، ولی اغلب در چرخه‌ی پرآشوبی که به گرد خود پدید می‌آورند، مواد و پرتوهایی را هم در فواره‌های پرانرژی به فضا پرتاب می‌کنند. این فرآیند آن چنان درخششی پدید می‌‌آورد که از سرتاسر کیهان دیده می‌شود. این اجرام از درخشان‌ترین اجرامی هستند که تاکنون شناخته شده.
برداشت هنری از اختروش نیرومندی  که موادی که دست کنارش هستند را پس می‌زند، ولی بخش‌های بیرونی کهکشان هنوز گاز و غبار سرخ دارند.
ولی داشتن یک اختروش برای یک کهکشان چیز خوشایندی نیست. کهکشان‌ها برای ساختن ستاره نیاز به ذخیره‌های گاز سردی دارند که بتوانند انباشته و چگالیده شوند، نه گازی که به شدت داغ شده و دارد توسط یک سیاهچاله‌ی خشن به فضا فوران می‌کند.

از همین رو کهکشان‌هایی که دارای اختروشند در پایان زندگی تولیدی خود پنداشته می‌شوند و دیگر توان ستاره‌زایی ندارند. ولی آلیسون کرک‌پاتریک از دانشگاه کانزاس، به تازگی رده‌ی کاملا تازگی از کهکشان‌ها را یافته که هم اختروش خشن دارند و هم توده‌های گاز سرد- یعنی احتمالا هنوز می‌توانند در پیری، ستاره‌ی تازه بسازند.

بازنشسته‌ی فعال
کرک‌پاتریک با بررسی داده‌های "پیمایش دیجیتالی آسمان اسلون" (اس‌دی‌اس‌اس)، همه‌ی اختروش‌های یک بخشِ ویژه‌ی آسمان را جدا کرد. پیمایش اسلون یک نقشه‌برداری دیجیتالی گسترده از آسمان در چندین طول موج است. وی سپس این اختروش‌ها را با اختروش‌هایی که در داده‌های پرتو X تلسکوپ ایکس‌ام ام-نیوتن و داده‌های فروسرخ رصدخانه‌ی فضایی هرشل از همین بخش آسمان بود مقایسه کرد. پرتوهای ایکس پرتوهایی پرانرژی‌ و نشانگرهایی خوب برای سیاهچاله‌های فعاند. از سوی دیگر فروسرخ، کم‌انرژی‌ترین پرتو است و از گاز و غبارِ برافروخته گسیلیده می‌شود.

اغلب اختروش‌ها در پوششی از گاز و غبارند- به باور اخترشناسان، این یک گام میانجی است، گامی که در آن، اختروش روشن شده ولی هنوز زمان کافی نداشته تا گاز و غبار پیرامونش را پس بزند. ولی از آنجایی که این اختروش‌ها با موادی اضافی که بیشترِ انرژیِ اختروش‌ها را درمی‌آشامند (جذب می‌کند) در بر گرفته شده‌اند، مانند اجرام سرخ‌فام و ماتی دیده می‌شوند.

چیزی که کرک‌پاتریک و همکارانش یافتند اختروش‌های درخشان آبی‌فامی بود که نشانه‌های گاز سرد هم داشتند. این نشان می‌داد که آنها دارند گاز و غباری که درست کنارشانست را به فضا می‌فرستند ولی هنوز این گاز و غبارهای پس‌زده شده به طور کامل از کهکشان بیرون نرفته‌.

به نظر کرک‌پاتریک این یک گام میانجی دیگر است که حتی از گام سرخ و مات هم کوتاه‌تر است و شاید تنها ۱۰ میلیون سال به درازا بکشد (چشم بر هم زدنی در استاندارد کهکشانی). بنابراین اختروش‌های سرد زمان چندانی در این گام نمی‌مانند و احتمالا دلیل کمیاب بودنشان هم همینست. ولی کرک‌اتریک هنوز مطمئن نیست که آیا این گامیست که بیشتر یا همه‌ی کهکشان‌ها آن را می‌گذرانند، یا تنها کهکشان‌های خاصی می‌توانند مدتی اختروش سرد بشوند.

برای یافتن پاسخ، کرک‌پاتریک می‌خواهد جستجویی از این هم گسترده‌تر انجام دهد و شمار بیشتری از این اختروش‌های سرد را بیابد.

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه نامه:
quasar - supermassive black hole - galaxy - stars. But - Allison Kirkpatrick - University of Kansas - cold quasar - Sloan Digital Sky Survey - wavelength - XMM-Newton - X-Ray Space Telescope - Herschel Space Observatory - infrared

منبع: astronomy.com
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

کم‌خوراکیِ سیاهچاله مرکز کهکشان زیر سر میدان‌های مغناطیسی است!

* خاموشی ابرسیاهچاله‌ی مرکزی کهکشان راه شیری می‌تواند زیر سر میدان های مغناطیسی باشد.

رصدهای تازه‌ای که به کمک رصدخانه‌ی پوش‌سپهری اخترشناسی فروسرخ ناسا (سوفیا، SOFIA) انجام شده آگاهی‌های بی‌سابقه‌ای درباره‌ی خطوط میدان مغناطیسی نیرومند مرکز کهکشان به ما می‌دهد.
نوارهایی که میدان مغناطیسی را نشان می‌دهشد به یک تصویر رنگی که از حلقه‌ی غبار پیرامون ابرسیاهچاله‌ی مرکز کهکشان راه شیری گرفته شده افزوده شده‌اند. مواد گرم‌تر که دارند به سوی سیاهچاله به درون فروکشیده می‌شوند یک ساختار Y-مانند درست کرده‌اند. خود سیاهچاله نزدیک نقطه‌ی برخوردِ دو بازوی Y است.
کشش گرانشی نیرومند ابرسیاهچاله‌ی مرکز کهکشان راه شیری (سیاهچاله‌ی کمان-ای*) بر قلب کهکشان فرمان می‌راند. به طور کلی، هنگامی که مواد به درون سیاهچاله‌ها فروکشیده می‌شوند، این هیولاهای تاریک پرتوهایی پرانرژی می‌گسیلند و از این راه حضور خود را نشان می‌دهند. ولی کمان ای* نسیت به ابرسیاهچاله‌هایی که در مرکز دیگر کهکشان‌ها شناسایی شده، ابرسیاهچاله‌ی آرامی‌ست و بسیار کمتر از چشمداشت‌ها پرتو می‌گسیلد. شناخت چگونگی برهمکنش سیاهچاله‌ها با میدان‌های مغناطیسی‌شان می‌تواند به دانشمندان کمک کند تا به تفاوت میان سیاهچاله‌های خاموش و فعال پی ببرند.

میدان‌های مغناطیسی چه پیرامون آهنرباهای روی در یخچال باشند و چه پیرامون ابرسیاهچاله‌ها، نادیدنی‌اند. دانشمندان برای بررسی میدان مربوط به ابرسیاهچاله‌ی کمان ای* از سوفیا کمک گرفتند، یک رصدخانه‌ی هوابرد که در حقیقت یک هواپیمای بویینگ ۷۴۷اس‌پی تغییر کاربری داده شده است. آنها برای این کار با بهره از یکی از تازه‌ترین دستگاه‌های سوفیا به نام HAWC+، تابشِ فروسرخ-دورِ قطبیده‌ای که ذرات غبار گسیلیده می‌شد را ردیابی کردند.

ترازبندی ذرات غبار عمود بر میدان‌های مغناطیسی است و اخترشناسان از این راه توانستند شدت میدان مغناطیسی پیرامون سیاهچاله را به دست آورده و از شکل آن نقشه بردارند. با پیوند این نقشه‌ی تازه به عکس‌هایی که در طیف‌های فروسرخ-دور و فروسرخ-میانه از کمان-ای* گرفته شده بود، جهت میدان مغناطیسی پیرامون این سیاهچاله آشکار شد.

به گفته‌ی پژوهشگران، با آن که بخشی از موادِ حلقه‌ی گاز و غبار پیرامون سیاهچاله به سوی آن کشیده می‌شود، ولی میدان مغناطیسی هم دارد مواد را از این هیولای گرسنه دور می‌کند. [به همین دلیل آرامت-م]

درن داول، سرپرست دستگاه HAWC + از آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا در پاسادنای کالیفرنیا می‌گوید: «ساختار مارپیچ میدان مغناطیسی، گازها را به درون مداری پیرامون سیاهچاله هدایت می‌کند.»

داول که نویسنده‌ی اصلی گزارشی درباره‌ی این یافته‌های سوفیا هم هست می‌افزاید: «این می‌تواند دلیل آرام بودن ابرسیاهچاله‌ی ما و فعال بودن ابرسیاهچاله‌های دیگر را توضیح دهد.»

کمان-ای* نزدیک‌ترین ابرسیاهچاله (سیاهچاله‌ی ابرپرجرم) به خورشید است و بنابراین می‌تواند آزمایشگاهی خوب برای آموختن درباره‌ی چگونگی کارکرد این غول‌های رازآمیز باشد.

جوان اشملز، یکی از نویسندگان این پژوهش و اخترفیزیکدان بنیاد پژوهشی ایمز ناسا می‌گوید: «این یکی از نخستین نمونه‌ها از جاهاییست که می‌توانیم واقعا برهمکنش میدان‌های مغناطیسی و مواد میان‌ستاره‌ای با یکدیگر را در آنها ببینیم. با HAWC+ ورق برمی‌گردد.»

پژوهشگران این یافته‌ها را در ۲۳۴مین نشست انجمن اخترشناسی آمریکا که در سنت لوییس برگزار شد ارایه کردند. 

آنچه پیش‌تر در این زمینه خوانده بودید: * شاید کلید فعالیت سیاهچاله‌ها در دست "میدان‌های مغناطیسی" باشد  
همچنین بخوانید: * گرانش بس است، کمی هم از میدان مغناطیسی سیاهچاله‌ها بگوییم 

--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه نامه:
supermassive black hole - Milky Way - NASA - Stratospheric Observatory for Infrared Astronomy - SOFIA - magnetic field - Sagittarius A* - galaxy - Boeing 747SP - High-resolution Airborne Wideband Camera-Plus - HAWC+ - polarized - infrared - Darren Dowell - Jet Propulsion Laboratory - Pasadena - California - Joan Schmelz - Ames Research Center - California - American Astronomical Society - St. Louis

منبع: Space.com

دورنمای یک کهکشان فعال

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر
کهکشان مارپیچی بزرگ، زیبا و درخشان مسیه ۱۰۶ در این چشم‌انداز کیهانیِ پر از کهکشان خودنمایی می‌کند.
میدان دید این نمای تلسکوپی پهنه‌ای به اندازه‌ی دو درجه از آسمان را در راستای صورت فلکی شمالی تازی‌ها (سگان شکاری)، نزدیک دسته‌ی ملاقه‌ی خرس بزرگ (دب اکبر- هفت برادران) می‌پوشاند.
ام۱۰۶ که به نام ان‌جی‌سی ۴۲۵۸ نیز شناخته می‌شود و حدود ۲۳.۵ میلیون سال نوری از زمین فاصله دارد، با پهنای ۸۰ هزار سال نوری بزرگ‌ترین عضو گروه کهکشانی Canes II یا "تازی‌های ۲" است.
ام۱۰۶ کهکشان به نسبت دوری است ولی از فاصله‌ی دقیقش آگاهیم، تا اندازه‌ای به این خاطر که دانشمندان توانسته‌اند این فاصله را با ردگیری پرتوهای چشمگیر "میزر" (لیزرِ ریزموج) که از آن گسیلیده می‌شود به طور مستقیم اندازه بگیرند. تابش میزر که پدیده‌ای بسیار کمیاب است ولی به گونه‌ی طبیعی رخ می‌دهد، در این کهکشان توسط مولکول‌های آبِ درون ابرهای مولکولی که به گرد هسته‌ی فعال آن می‌چرخند تولید می‌شود.
در این چشم‌انداز یک کهکشان مارپیچی برجسته‌ی دیگر به نام ان‌جی‌سی ۴۲۱۷ را هم می‌بینیم که پایین، سمت راست ام۱۰۶ و تقریبا از لبه دیده می‌شود. فاصله‌ی ان‌جی‌سی ۴۲۱۷ که به دقتِ فاصله‌ی ام۱۰۶ اندازه گیری نشده، چیزی نزدیک به ۶۰ میلیون سال نوری برآورد شده.

درباره ی این کهکشان خوانده بودید:
 
-------------------------------------------- 
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

واژه نامه:
Messier 106 - galaxy - constellation Canes Venatici - Big Dipper - NGC 4258 - M106 - Canes II - galaxy group - maser - microwave laser - water - molecule - molecular cloud - active galactic nucleus - spiral galaxy - edge-on - NGC 4217

منبع: apod.nasa

Blogger template 'Browniac' by Ourblogtemplates.com 2008

بالای صفحه