کهکشانی کوچک با قلبی بزرگ
آنچه در این میدانِ پر از ستارگان پیش‌زمینه می‌بینید یک کهکشان کوتوله به نام "اِسو ۴۹۵-۲۱" است، کهکشانی کوچک با قلبی بزرگ. پهنای این کهکشان تنها به ۳۰۰۰ سال نوری می‌رسد ولی دست از ساختن ستارگان تازه برنداشته و ستاره‌زایی‌های آتشین همچنان در آن جریان دارد. این کهکشان همچنین به نظر می‌رسد میزبان یک ابرسیاهچاله (سیاهچاله‌ی ابرپرجرم) هم هست، چیزی که برای کهکشانی به این کوچکی نامعمول است و می‌تواند آگاهی‌هایی درباره‌ی روند پیدایش و فرگشت کهکشان‌ها به ما بدهد.
 |
| این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۳.۷ مگ) |
اسو ۴۹۵-۲۱ که با فاصله‌ی حدود ۳۰ میلیون سال نوری از زمین، در راستای صورت فلکی قطب‌نما دیده می‌شود، یک کهکشان کوتوله‌ی ستاره‌فشان است. نرخ ستاره‌زایی در کهکشان‌های ستاره‌فشان به گونه‌ای استثنایی بالاست و به حدود ۱۰۰۰ برابر نرخ ستاره‌زایی کهکشان راه شیری می‌رسد.
تلسکوپ فضایی هابل که این عکس را گرفته، تاکنون چندین بار فعالیت‌های آتشین اسو ۴۹۵-۲۱ را بررسی کرده، به ویژه اَبَرخوشه‌های ستاره‌ای پرشمار آن را، مناطقی بسیار انبوه و فشرده پر از ستارگان بزرگ و نزدیک به هم که چند میلیون سال بیشتر از سنشان نمی‌گذرد. چنین مناطق تماشایی‌ای می‌توانند تاثیری بسیار بزرگ روی کهکشان‌های میزبانشان داشته باشند. اخترشناسان با بررسی آنها می‌توانند نخستین گام‌ها در روند فرگشتشان را به هدف آشنایی با چگونگی پیدایش و دگرگونی ستارگان بزرگ در کیهان بررسی کنند.
اسو ۴۹۵-۲۱ افزون بر این آتشبازی‌های کیهانی که ابرخوشه‌هایش را پدید آورده، احتمالا یک ابرسیاهچاله هم در هسته‌اش دارد. اخترشناسان می‌دانند که تقریبا همه‌ی کهکشان‌های بزرگ میزبان چنین اجرامی در مرکزشان هستند، و به طور کلی، هر چه کهکشان بزرگ‌تر باشد ابرسیاهچاله‌اش هم بزرگ‌تر خواهد بود. کهکشان خودمان، راه شیری هم ابرسیاهچاله‌ای به نام کمان-ای* با جرم بیش از ۴ میلیون برابر خورشید دارد. اسو ۴۹۵-۲۱ که به نام "هنایز ۲-۱۰" هم شناخته می‌شود یک کهکشان کوتوله به بزرگی تنها ۳ درصد راه شیری است، با این حال نشانه‌هایی از وجود یک ابرسیاهچاله به جرم بیش از یک میلیون برابر خورشید در آن دیده می‌شود- پدیده‌ای بی‌اندازه نامعمول.
این سیاهچاله شاید سرنخ‌هایی درباره‌ی چگونگی رشد و دگرگونی سیاهچاله‌ها در آغاز کیهان به ما بدهد. ریشه‌ی ابرسیاهچاله‌های مرکز کهکشان‌ها چیزیست که همچنان بر سر آن بحث و گفتگوست- آیا نخست کهکشان‌ها ساخته شدند و سپس مواد مرکزشان فشرده شد و سیاهچاله ساخت، یا نخست سیاهچاله‌ها بودند که با گردآوری ستارگان به دور خود، کهکشان‌ها را ساختند؟ آیا پا به پای هم رشد کردند- یا شاید هم کلا داستان چی دیگری بوده؟
به باور اخترشناسان اسو ۴۹۵-۲۱ با اندازه‌ی کوچک و پیکره‌ی بی‌نظم، و فعالیت ستاره‌زایی آتشینش می‌تواند همتای خوبی برای نخستین کهکشان‌های ساخته شده در آغاز کیهان باشد. بنابراین یافتن یک سیاهچاله در قلب این کهکشان نشانه‌ای نیرومند از اینست که احتمالا نخست سیاهچاله‌ها پدید آمده بوده‌اند و سپس کهکشان‌ها به گردشان ساخته شده و رشد کردند.
--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:
واژه نامه:
star - ESO 495-21 - galaxy - supermassive black hole - constellation of Pyxis - The Compass - dwarf starburst galaxy - star formation - Milky Way - star cluster - Sagittarius A* - Sun - Henize 2-10 - Hubble Space Telescope
منبع: spacetelescope
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان
0 دیدگاه شما:
ارسال یک نظر