سیاره تازه‌ای یافته شده که شاید بتواند پذیرای زندگی باشد

* اخترشناسان یک سیاره‌ی فراخورشیدی "ابَر-زمین" یافته‌اند که شاید بتواند پذیرای زندگی از گونه‌ای که می‌شناسیم باشد.

برداشت هنری از گلیز ۳۵۷ دی (جی‌جی ۳۵۷ دی) و نمایی که می‌تواند داشته باشد. این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

یک گروه از اخترشناسان این فراسیاره را اوایل امسال به کمک ماهواره‌ی پیمایش اجرام گذرای ناسا (تس)، در صورت فلکی مار باریک و به فاصله‌ی ۳۱ سال نوری زمین یافتند. (یک سال نوری فاصله‌ایست که نور در یک سال می‌پیماید و هم‌ارز حدود ۱۰ تریلیون کیلومتر است.)

این فراسیاره که "گلیز۳۵۷ دی" (جی‌جی ۳۵۷ دی) نامیده شده، حدود دو برابر بزرگ‌تر از زمین و شش برابر پرجرم‌تر از آنست. این سیاره در لبه‌ی بیرونی "منطقه‌ی زیست‌پذیرِ" ستاره‌اش است و به باور دانشمندان می‌تواند آب روی سطحش داشته باشد.

دایانا کوساکوفسکی، پژوهشگر بنیاد ماکس پلانک برای اخترشناسی در هایدلبرگ آلمان و از نویسندگان این پژوهش می‌گوید: «اگر این سیاره هوای (جو) انبوهی داشته باشد، چیزی که بررسی‌های آینده آن را روشن خواهد کرد، این هوا می‌تواند گرمای کافی را در خود به دام بیندازد تا سیاره را گرم کند و امکان وجود آب مایع روی سطح آن را فراهم سازد.»

این سیاره‌ی احتمالا زیست‌پذیر و دو همسایه‌اش به گرد یک ستاره‌ی کوتوله به نام گلیز ۳۵۷ یا جی‌جی ۳۵۷ با جرمی حدود یک سوم جرم خورشید و ۴۰ درصد خنک‌تر از آن یافته شدند. تس نشان داد که نور این ستاره‌ی کوچک هر ۳.۹ روز یک بار کمی کاهش می‌یابد- سرنخی از یک فراسیاره که از میان ما و قرص ستاره می‌گذرد.

این سیاره‌ی "گلیز ۳۵۷ بی" بود، یک "زمین داغ" که فاصله‌اش از ستاره‌ی میزبان ۱۱ بار کمتر از فاصله‌ی تیر تا خورشید است و دمای سطحش می‌تواند به حدود ۲۵۴ درجه‌ی سانتیگراد (۴۹۰ درجه‌ی فارنهایت) برسد.

برداشت هنری از سامانه‌ی گلیز ۳۵۷ (جی‌جی ۳۵۷). بخش آبی‌رنگ، منطقه‌ی زیست‌پذیر پیرامون این ستاره را نشان می‌دهد. چنان که می‌بینید، گلیز ۳۵۷ دی نزدیک لبه‌ی بیرونی این کمربند است. این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

ولی چیزی نگذشت که همسایه‌ی احتمالا زیست‌پذیرِ گلیز ۳۵۷ بی نگاه‌ها را ربود. رصدهای بیشتر نشان داد که گلیز ۳۵۷ دی هر ۵۵.۷ روز یک بار به گرد ستاره می‌چرخد و فاصله‌اش از آن حدود یک پنجم فاصله‌ی زمین-خورشید است، و بر پایه‌ی بیانیه‌ی دانشگاه کرنل، می‌تواند شرایطی همسان با زمین داشته باشد.

جک مدن، یکی از نویسندگان این پژوهش از دانشگاه کرنل می‌گوید: «ما نخستین مدل‌هایمان از چیزی که این سیاره می‌تواند باشد را ساخته‌ایم. صرف دانستن این که آب مایع می‌تواند روی سطح آن وجود داشته باشد انگیزه‌ای برای دانشمندان خواهد شد تا به جستجوی راه‌هایی برای ردیابی نشانه‌های زندگی روی آن بپردازند.»

دیگر سیاره‌ی این سامانه، "گلیز ۳۵۷ سی" دستکم ۳.۴ برابر پرجرم‌تر از زمین است و هر ۹.۱ روز یک بار ستاره را دور می‌زند. به گفته‌ی ناسا، دمای سطح گلیز ۳۵۷ سی به حدود ۱۲۷ درجه‌ی سانتیگراد می‌رسد.

این پژوهشگران امیدوارند به زودی بتوانند با تلسکوپ‌های آینده نشانه‌های زندگی روی فراسیاره‌ها را ببینند.

گزارش این پژوهشگران در شماره ی ۳۱ ژوییه‌ی نشریه‌ی آسترونومی اند آستروفیزیکز منتشر شده است.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه نامه:

super-Earth - exoplanet - planet - NASA - Transiting Exoplanet Survey Satellite - TESS - constellation Hydra - Earth - light-year - GJ 357 d - Earth - habitable zone - Diana Kossakowski - Max Planck Institute for Astronomy - Heidelberg - Germany - dwarf star - hot Earth - Mercury - Cornell University - Jack Madden - Astronomy and Astrophysics

منبع: Space.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

سحابی کله ماهی

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۳.۶ مگ)

این سحابی از چشم برخی همانند سر یک ماهی دیده می‌شود. ولی واقعیت اینست که آنچه در این نمای رنگین کیهانی می‌بینید ابرهایی از گاز برافروخته و غبار تیره در آی‌سی ۱۷۹۵ هستند، یک منطقه‌ی ستاره‌زایی در صورت فلکی شمالی ذات‌الکرسی (خداوند اورنگ).

این تصویر بر پایه‌ی جدول رنگ ویژه‌ی تلسکوپ هابل برای نقشه‌برداری از پرتوهای باریک-باند رنگ‌آمیزی شده و تابش اتم‌های اکسیژن، هیدروژن و گوگرد را به ترتیب به رنگ‌های آبی، سبز و سرخ نشان می‌دهد. ولی داده‌های تصویری پهن-باند هم به تصویر افزوده شده است.

آی‌سی ۱۷۹۵ که در آسمان چندان از خوشه‌ی دوتایی پرآوازه‌ی "اچ و خی" در صورت فلکی برساووش دور نیست، خودش هم کنار سحابی آی‌سی ۱۸۰۵ یا سحابی قلب جای دارد و با هم بخشی از یک مجموعه مناطق ستاره‌زایی در لبه‌ی یک ابر بزرگ مولکولی را ساخته‌اند.

این مجموعه‌ی گسترده‌ی مناطق ستاره‌زایی با بیش از ۶۰۰۰ سال نوری فاصله از زمین، در بازوی مارپیچی برساووش کهکشان راه شیری جای دارد. در این فاصله، گستردگی این تصویرِ‌ آی‌سی ۱۷۹۵ حدود ۷۰ سال نوری است.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

IC 1795 - The Fishhead Nebula - fish - star forming region - constellation Cassiopeia - nebula - Hubble false-color palette - oxygen - hydrogen - sulfur - atom - broadband filter - Double Star Cluster - Perseus - IC 1805 - Heart Nebula - molecular cloud - Perseus spiral arm - Milky Way Galaxy

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

ابرسیاهچاله مرکز کهکشان دوباره اینشتین را تایید کرد!

برداشت هنری از ستاره‌ی اس۲ به هنگام گذشتن از نزدیک‌ترین بخش مدارش به ابرسیاهچااله‌ی مرکز راه شیری. این ستاره هر چه به سیاهچاله نزدیک‌تر می‌شد، میدان گرانشی سهمگین سیاهچاله رنگ آن را سرخ‌تر می‌کرد؛ اثری به نام سرخگرایی گرانشی که در نسبیت عام اینشتین پیش‌بینی شده.  اندازه‌ی بزرگ‌تر (۸ مگ)

در مرکز کهکشان راه شیری، قانون انشتین فرمان می‌راند. سنجش‌های انجام شده روی نور ستاره‌ای که بسیار به ابرسیاهچاله‌ی مرکز کهکشانمان نزدیک است چیزهایی را نشان می‌دهد که توضیحشان از توان گرانش کلاسیک بیرون است ولی نسبیت عام اینشتین پاخشان را دارد.

نسبیت عام پیش‌بینی می‌کند که با حرکت ستاره در میدان گرانشی نیرومند یک سیاهچاله، نور آن باید بخشی از انرژی‌اش را از دست بدهد. این دسترفت انرژی باید باعث کش آمدن طول موج ستارگانی که نزدیک سیاهچاله‌های غول‌پیکرند شده و رنگشان را سرخ‌تر کند [پدیده‌ی سرخگرایی یا انتقال به سرخ گرانشی]. نظریه‌ی گرانش استاندارد (نیوتنی) چنین چیزی را پیش‌بینی نمی‌کند. کسی انتظار ندارد نظریه‌ی اینشتین در این مقیاس نادرست باشد، ولی اگر پیش‌بینی این نظریه حتی اندکی با مشاهدات ناهمخوانی داشته باشد، باید به دنبال نظریه‌ی دیگری بگردیم.

برای آزمایش این نظریه، " توآن دو" از دانشگاه کالیفرنیا، لس آنجلس و همکاران از داده‌های رصد یک ستاره به نام "اس۰-۲" (یا تنها اس۲) که در درازنای ۲۴ سال گرد آمده بود بهره جستند. این ستاره با فاصله‌ی به نسبت کمی از ابرسیاهچاله‌ی مرکز کهکشان -کمان ای*- به گرد آن می‌چرخد. از جمله‌ی این داده‌ها، سنجش‌هایی بود که روی رنگ و جایگاه ستاره انجام شده بود. آنها سرعت ستاره را به کمک اندازه‌گیری‌های جایگاه (موقعیت) آن در گذر زمان به دست آوردند.

دو می‌گوید: «هنگامی که ستاره سرخ‌تر می‌شود، به نظر می‌رسد سرعت دور شدنش از ما هم بیشتر از چیزی می‌شود که بدون سرخگرایی گرانشی باشد. به همین دلیل بود که این سنجش‌ها ۲۴ سال به درازا کشید.» پژوهشگران برای این پژوهش نیاز به داده‌های کافی داشتند تا بتوانند مدار ستاره را بسنجند و مطمئن شوند که روی سنجش‌های رنگ اثر نگذارد.

در گذشته هم چنین پژوهش‌هایی انجام شده بود، ولی در این یکی، سنجش‌های تازه‌ای را هم در بر داشت که سال ۲۰۱۸، هنگامی که ستاره به نزدیک‌ترین نقطه‌ی مسیرش به سیاهچاله رسیده بود انجام شد و دقت دانشمندان برای تعیین مدار آن را بالاتر برد. دو و همکاران پی بردند که اس۰-۲ سرخ‌تر از چیزی به نظر می‌رسد که اگر پدیده‌ی سرخگرایی نسبیتی در کار نبود باید دیده می‌شد. در چارچوب گرانش نیوتنی هم ستاره‌ی اس۲ نورش به سرخی می‌گراید، ولی دلیل آن سرعت سرسام‌آور ستاره به هنگام دور زدن سیاهچاله و دور شدن از ماست (اثر دوپلر)]. -م] دو می‌گوید: «تا اینجا که اینشتین درست می‌گوید.»

اس۰-۲ نزدیک‌ترین ستاره به کمان ای* نیست، ولی تنها نمونه‌ای بود که برای امکانات ۲۴ سال پیش، سال ۱۹۹۵ که رصدها آغاز شد به اندازه‌ی کافی روشن بود. دو و گروهش، و همچین دیگر گروه‌های پژوهشی رصد ستارگان کم‌نورتری را آغاز کرده‌اند که از این هم به کمان ای* نزدیک‌ترند، ولی هنوز داده‌های کافی برای آزمایش نسبیت عام روی آنها در دست نیست.

دو پژوهش از پژوهش‌های دیگری که روی این سستاره انجام شده بود:

 سال ۲۰۱۷: * آزمایش نسبیت اینشتین به کمک یک ستاره و یک سیاهچاله هیولا

 سال ۲۰۱۸: * ابرسیاهچاله مرکز کهکشان هم نسبیت عام اینشتین را تایید کرد

و همچنین یک پژوهش دیگر که به کمک این ستاره انجام شده: 

* وجود ابرسیاهچاله در مرکز کهکشان راه شیری تایید شد

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه نامه:

Milky Way - Einstein - star - galaxy - supermassive black hole - general relativity - gravitational field - wavelength - Newtonian - Tuan Do - University of California - Los Angele - S0-2 - Sagittarius A* - gravitational redshift - Science

منبع: نیوساینتیست

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

آذرخش بر فراز "آتشفشانِ آب"

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

تاکنون شده از دیدن آذرخش شگفت‌زده شوید؟ بسیاری این تجربه را داشته‌اند.

جزییات شکل‌گیری آذرخش‌ها هنوز به خوبی شناخته نشده و در دست بررسی است، ولی چیزی که می‌دانیم اینست که جریان‌های بالارونده درون برخی از ابرها باعث برخورد میان یخ و برف شده و این کم کم به جدا شدن بارهای الکتریکی میان بالا و پایین ابر می‌انجامد.

چیزی نمی‌گذرد که با تخلیه‌های سریع این بارها، آذرخش پدید می‌آید.

آذرخش به طور معمول مسیرش دندانه‌دار است و ستون نازکی از هوا را به سرعت تا دمایی نزدیک به سه برابر دمای سطح خورشید داغ می‌کند.

موج شوکی که به دنبال آن پدید می‌آید با سرعت زبرصوتی (بالاتر از سرعت صدا) گسترده شده و به صدای بلندی که به نام تندر (به زبان تازی: رعد) شناخته می‌شود تبدیل می‌گردد.

به طور میانگین، در هر دقیقه حدود ۶۰۰۰ آذرخش میان ابرها و زمین در سراسر جهان رخ می‌دهد.

این تصویر پیوندی از دو عکس است که اوایل همین ماه گرفته شده بودند و برق‌های آذرخشی را نشان می‌دهد که به آنتن‌های مخابراتی نزدیک ستیغ "آتشفشان آب" (وولکان د آگوا) در گوآتمالا برخورد کرده‌اند.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

lightning - updraft - electrical discharge - Sun - shock wave - supersonic - thunder - Earth - Volcán de Agua - Volcano of Water - Guatemala

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

کشف دو کوتوله سفید که با سرعتی باورنکردنی به گرد هم در چرخشند

* اخترشناسان دو ستاره‌ی کوتوله‌ی سفید که با سرعتی باورنکردنی به گرد هم در چرخشند را یافته‌اند، و نمی‌دانند که سرانجام به هم برخورد می‌کنند یا نه، تنها دارند دور هم می‌گردند!

کوین بِرج از بنیاد فناوری کالیفرنیا به همراه همکارانش، با بررسی ۲۰ میلیون مجموعه داده‌ی به دست آمده از "تاسیسات اجرام گذرای زوییکی" (یک برنامه‌ی پیمایش آسمان که اجرامی با تغییر نور سریع را دنبال می‌کند)، به جستجوی نشانه‌هایی از ستارگان کوتوله‌ی سفید دوتایی پرداختند. آنها یک نمونه‌ به نام "زی‌تی‌اف جی۱۵۳۹۳۲.۱۶+۵۰۲۷۳۸.۸" یا تنها جی۱۵۳۹ پیدا کردند که بسیار هم نمونه‌ی جالبی بود.

مشاهدات بیشتر نشان داد که هر ۶.۹۱ دقیقه یک بار اُفتی در نور این سامانه رخ می‌دهد. این گونه افت‌ها در سامانه‌های ستاره‌ای دوتایی زمانی رخ می‌دهد که ستاره‌ی خنک‌تر (و کم‌نورتر) از دید ما از جلوی ستاره‌ی داغ‌تر می‌گذرد و در یک "گرفت"، از نور آن می‌کاهد [به این دوتایی‌ها "دوتایی گرفتی" می‌گویند-م]. این بدین معناست که دو ستاره‌ی این سامانه در یک دوره‌ی کمتر از ۷ دقیقه‌ای به گرد هم در چرخشند.

برج می‌گوید: «در گذشته دوتایی‌های دیگری با دوره‌ی چرخش بسیار سریع یافته شده بود، ولی سیگنالشان به اندازه‌ای پایین بود که هرگز واقعا مطمئن نشدیم آنها همان چیزی‌اند که فکر می‌کنیم یا نه. این یکی گرفتی است، بنابراین نخستین نمونه‌ی بی‌ابهامیست که برای سامانه‌ای با دوره‌ی کمتر از ۱۰ دقیقه یافته‌ شده.»

این سامانه‌ی دو-ستاره‌ای می‌تواند یکپارچه درون سیاره‌ی کیوان جا شود. این دو ستاره شگفت‌انگیزند: آن که جرم کمتری دارد خنک‌تر از چیزیست که انتظار داشتیم، و آن که پرجرم‌تر است هم بسیار داغ‌ است و دمایش به بیش از ۴۸۰۰۰ درجه‌ی سانتیگراد می‌رسد. برج و همکارانش برنامه‌ای برای بررسی این سامانه به کمک تلسکوپ فضایی هابل دارند.

روشن نیست در آینده چه بر سر این دو ستاره می‌آید: شاید تا ۱۳۰ هزار سال دیگر به هم برخورد کنند و با هم یکی شوند، یا شاید هم یکی از آنها آغاز به ربودن مواد از دیگری کرده و با کاهش سرعت مداریشان، از هم دور شوند.

ولی شاید نیاز نباشد برای فهمیدن سرنوشت آینده‌ی این سامانه اینقدر انتظار بکشیم. برج می‌گوید: «من فکر می‌کنم به جای انتظار ۱۳۰ هزار ساله، باید شمار بسیاری از این سامانه‌ها را پیدا کنیم و شاید به طور شانسی یکی را بیابیم که درست در لبه‌‌ی ادغام باشد. اگر چنین نمونه‌ای نیافتید شاید به این خاطر باشد که چنین جفت‌هایی در واقع به هم نمی‌خورند.»

این سامانه یک چشمه‌ی نیرومند امواج گرانشی است و دیدن آن با "آنتن فضایی تداخل‌سنج لیزری" (لیزا، LISA) باید کار آسانی باشد. لیزا یک آشکارساز امواج گرانشی است که انتظار می‌رود در سال ۲۰۳۴ راهی فضا شود. این دستگاه در فضا به شکار امواج گرانشی در بسامدهای پایین خواهد پرداخت. جی۱۵۳۹ با داشتن امواج گرانشی به بسامد ۴.۸ مگاهرتز، هدفی خوب برای لیزا خواهد بود زیرا این بسامد نزدیک به بیشینه‌ی حسمندی لیزا است.

گزارش این دانشمندان در نشریه‌ی نیچر انتشار یافته است.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه نامه:

star - white dwarf - Kevin Burdge - California Institute of Technology - Zwicky Transient Facility - binary - ZTF J153932.16 + 502738.8 - Saturn - Hubble Space Telescope - Laser Interferometer Space Antenna - LISA - gravitational wave - Nature

منبع: نیوساینتیست

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

آمریکای شمالی ستاره می‌سازد

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

از سحابی آمریکای شمالی کاری بر می‌آید که بیشتر مردم آمریکای شمالی از آن ناتوانند: آفریدن ستارگان!

بیشترِ پرورشگاه‌های ستاره‌ایِ این سحابی پشت توده‌های انبوه و چگال غبار پنهان شده و در طیف دیدنی (مریی) دیده نمی‌شوند. ولی چنان چه در این تصویر خیره کننده‌ با رنگ‌آمیزی علمی می‌بینید، تلسکوپ فضایی مدارگرد اسپیتزر با رصد این سحابی در طیف فروسرخ، بیشتر این گاز و غبارها را کنار زده و هزاران ستاره‌ی نوزاد را زیر آنها نمایان کرده است.

برای تماشای عکس سحابی در طیف دیدنی (مریی) و همسنجی با فروسرخِ آن، تصویر دوم را ببینید.

در تصویر فروسرخ ستارگانی جوان را در گام‌های گوناگون زندگی می‌بینیم، از جنین‌های غنوده در گره‌های چگالِ گاز و غبار گرفته تا ستارگان نوزادی که با قرص‌هایی در بر گرفته شده و فواره‌هایی می‌افشانند؛ آنها با این فواره‌ها دارند پیله‌های گاز و غباری که خود در آنها به دنیا آمده‌اند را کنار می‌زنند.

سحابی آمریکای شمالی (ان‌جی‌سی ۷۰۰۰) نزدیک به ۵۰ سال نوری گستردگی داشته و با فاصله‌ی حدود ۱۵۰۰ سال نوری از ما در صورت فلکی ماکیان جای دارد.

این که کدام ستاره‌ی بزرگی از میان ستارگانِ شناخته شده‌ی این سحابی با نور پرانرژی خود باعث یونش اتم‌ها و تابش سرخ سحابی شده هنوز در دست بررسی است.

سحابی کالیفرنیا در طیف دیدنی (مریی)

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

North America Nebula - star - infrared - Spitzer Space Telescop - jet - NGC 7000 - constellation of the Swan - Cygnus - ionized

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

ناحیه‌های پوچ کیهان و آنچه درباره "انرژی تاریک" به ما می‌گویند

* فضاهای تهی پوچی در سرتاسر کیهانست که نمی‌توانیم درست آنها را ببینیم، و این چیز خوبیست!

این مناطق پوچ (تُهیک، void) -شکاف‌های غول‌پیکر و نامنظمی در فضا که هیچ کهکشانی در آنها نیست- در همه جای کیهان وجود دارند. ولی چون تهی هستند اخترشناسان نمی‌توانند آنها را به طور مستقیم ببینند. به جایش، با نقشه‌برداری از کهکشان‌های کیهان و سپس نشان‌گذاری فضای میانشان این پوچی‌ها را می‌یابند. ولی از چشم‌انداز ما روی زمین، همه‌ی این پوچی‌ها با کج‌نمایی و تحریف دیده می‌شوند.

نقشه‌ای از پوچی‌های کیهان (بیضی‌های زرد) در میان ابرخوشه‌های کهکشانی

آنها در برخی مناطق کش آمده و در برخی دیگر فشرده شده به نظر می‌رسند. دلیل این کج‌نمایی‌ها، سرخرگراییِ (انتقال به سرخ) کهکشان‌های مرزی‌شان است، پدیده‌ای که دستاورد حرکت این سامانه‌هاست: کهکشان‌هایی که از ما دور می‌شوند طول موج نورشان کش می‌آید و به سرخی می‌گراید، آنهایی که به سوی ما می‌آیند هم طول موج نورشان کوتاه‌تر شده و به آبی می‌گراید. انرژی تاریک نامیست که اخترشناسان بر روی نیرویی گذاشته‌اند که دارد کیهان را کش آورده و کهکشان‌ها را از هم دور می‌کند.

اکنون گویا پژوهشگران این کج‌نمایی را چیز خوبی یافته‌اند. آنها تا به امروز برای اندازه‌گیری روند گسترش کیهان، و به نوبه‌ی خود تعیین میزان دقیق انرژی تاریک که دارد به این گسترش دامن می‌زند، تنها به سرخگراییِ کهکشان‌ها تکیه داشته‌اند. ولی سنجش این کج‌نمایی‌هایی که در پوچی‌ها دیده می‌شود گویا تکنیکی بسیار دقیق‌تر است و به پژوهشگران امکان می‌دهد تا نرخ گسترش کیهان را با دقتی بیشتر اندازه بگیرند. پژوهشنامه‌ی این دانشمندان روز ۹ ژوییه در نشریه‌ی فیزیکال ریویو دی. منتشر شده است.

سشادری ناداتور از دانشگاه پورتسموث بریتانیا، و نویسنده‌ی اصلی این پژوهشنامه می‌گوید: «در حقیقت چیزی که ما اندازه می‌گیریم کج‌نمایی در جایگاه کهکشان‌های پیرامون پوچی‌هاست. نکته‌ی جالب درباره‌ی پوچی‌ها اینست که آنها مناطقی‌ از فضا هستند که جابجایی کهکشان‌های پیرامونشان را می‌توانیم با دقتی بسیار بالا مدل‌سازی کنیم.»

ناداتور دلیلش را این می‌داند که ریاضیاتی که برای اندازه‌گیریِ دقیقِ حرکت کهکشان‌ها نیازست، درون این پوچی‌ها بسیار آسان‌تر می‌شود (در این مورد، این گروه پژوهشی پوچی‌هایی در فاصله‌ی حدود ۵.۵ میلیارد سال نوری زمین را بررسی کردند).

وی می‌گوید: «کهکشان‌ها حرکت می‌کنند زیرا نیروی گرانش آنها را به سمت مناطقی با ماده‌ی بیشتر می‌کشد، و کلا مساله‌ اینست که نظریه‌ی کنونی گرانش -نسبیت عام اینشتین- بسیار پیچیده است، و حل دقیق و درست معادله‌هایش سخت است. از همین رو ما بیشتر وقت‌ها در کیهان‌شناسی برای کمک به روان‌تر شدن مساله، تقریب‌ها را به کار می‌بریم (نظریه‌ی پَرتورِش یا اختلال). این نظریه‌ی پرتورش در مناطق پوچ بسیار بهتر از مناطقی که در آنها ماده‌ی فراوانست کار می‌کند، از همین رو پیش‌بینی‌هایمان در فضای پوچ آسان‌تر شده و دقت بسیار بیشتری خواهد داشت.»

بر پایه‌ی این مقاله، نتیجه‌ی این دقتِ افزوده اینست که دانشمندان با بهره از این تکنیک می‌توانند برآوردهای بسیار دقیق‌تری برای نرخ گسترش کیهان انجام دهند و همخوانی این نرخ‌های دیده شده با نظریه‌هایی که چرایی گسترش کیهان را توضیح می‌دهند بهتر تایید کنند. این یافته‌های تازه همچنین برخی از نظریه‌های جایگزین را هم محدودتر می‌کند. بهترین اندازه‌گیری‌های گذشته برای حرکت کهکشان‌ها نیز همین کارها را کرد ولی به خوبیِ تقریبا چهار برابر کمتر.

آن بهترین اندازه‌گیری‌ها برای سرخگرایی‌های پوچی‌های کهکشانی در پژوهشی به نام "پیمایش طیفی نوسان‌های باریون (باس، Boss) انجام شده بود. سنجش این کج‌نمایی‌های پوچی‌ها هم بر پایه‌ی داده‌های همین پیمایش باس انجام شد، ولی با به کارگیری این تکنیک تازه، بررسی داده‌های باس نتایج بسیار بهتری به بار آورده‌اند.

پژوهشگران نوشته‌اند این سنجش‌های بهینه‌سازی شده برای گسترش کیهان، با نظریه‌های کنونی درباره‌ی چگونگی کارکرد انرژی تاریک در کیهان همخوانی داده شد- این که در جهانی "تخت" زندگی می‌کنیم که انرژی تاریک به طور ثابت به گسترش آن شتاب می‌دهد. ناداتور می‌گوید: «با گذاشتن نتایجمان کنار نتایجی که از "نوسان‌های صوتی باریون" (BAO) به دست آمده، می‌توانیم نرخ گسترش کیهان در ۵.۵ میلیارد سال پیش را بسیار بهتر بسنجیم. و این به نوبه‌ی خود بسیار مهم است زیرا به ما می‌گوید انرژی تاریک در آن زمان چه کاری می‌کرده، همچنین چیزهای دیگری مانند خمیدگی (انحنای) فضا -چیزی که ما کیهان‌شناسان را به هیجان می‌آورد.»

این پژوهشگران همچنین در گزارش خود خاطرنشان کردند که برای بیشتر شناختنِ انرژی تاریک چندین ماموریت دیگر برای پویش (اسکن) آسمان، بسیار بهتر از "باس" در راه است. به گفته‌ی آنها، تکنیک گفته شده در این پژوهش می‌تواند دقت این پیمایش‌ها را هم بالا ببرد.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

void - galaxy - Earth - redshift - wavelength - dark energy - Physical Review D. - Seshadri Nadathur - University of Portsmouth - United Kingdom - Einstein - general relativity - perturbation theory - Baryon Oscillation Spectroscopic Survey - BOSS - BAO - Baryon Acoustic Oscillation -

منبع: Space.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

آغاز سفر چاندرایان ۲ به ماه

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۵.۹ مگ)

این تصویر دیدنی روز ۲۲ ژوییه گرفته شده و نمایی از موشک ماهواره‌بر زمین‌آهنگ مارک ۳ (MkIII) را نشان می‌دهد که پس از برخاستن از زمین، دارد به درون یک توده‌ی ابر رفته و از چشم پنهان می‌شود.

این موشک از مرکز فضایی ساتیش داوان هند پرتاب شده بود و فضاپیمای چاندرایان ۲ را با خود به مدار زمین می‌برد. ولی مقصد پایانی مدارگرد، سطح‌نشین، و ماه‌نوردِ این فضاپیما کره‌ی ماه خواهد بود.

این فضاپیما در هفته‌های پیشِ رو، یک رشته عملیاتِ افزایش مدار انجام داده و سرانجام در اوایل سپتامبر وارد مدار ماه خواهد شد.

بر پایه‌ی برنامه، سطح‌نشین چاندرایان ۲ که خودروی ماه‌نورد خورشیدی را هم با خود دارد، پس از جدا شدن از فضاپیما، فرودی نرم و خودکار بر سطح ماه، در عرض‌های بالای نزدیک قطب جنوب آن انجام خواهد داد.

این فضاپیما در روز ۷ سپتامبر در زمانی نزدیک طلوع محلی خورشید و آغاز یک روزِ دوهفته‌ایِ ماه، به سمت پیدای آن می‌رسد.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

GSLV - Geosynchronous Satellite Launch Vehicle - MkIII - India - Satish Dhawan Space Centre - Chandrayaan 2 - Earth - Moon - solar-powered - latitude - south pole - lunar day

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

راه شیری یک کهکشان دیگر را هم بلعیده بوده

کهکشان راه شیری در آغاز تاریخش یک کهکشان کوچک‌تر دیگر را هم بلعیده و ستارگانش را از آن خود کرده بوده است. اکنون اخترشناسان زمان‌بندی دقیق این وعده‌ی خوراکی غول‌آسا را پیدا کرده و ستارگانی که از آن به جا مانده‌اند را شناسایی کرده‌اند.

کارمه گایارت از بنیاد اخترفیزیک جزایر قناری اسپانیا و همکارانش با بهره از داده‌های تلسکوپ فضایی گایا سن حدود ۶۰۰ هزار ستاره‌ی کهکشانمان را اندازه گرفتند. برخی از این ستارگان در "قرص ضخیم" درست بالا یا پایین قرص اصلی کهکشان بودند و برخی هم درون هاله‌، یک ساختار کروی گرداگرد قرص کهکشان.

آنهایی که در هاله بودند در دو دسته جای می‌گرفتند که یکی ستارگانش آبی‌تر از دیگری بود. پژوهش پیشین نشان می‌داد که این ستارگان آبی در آغاز بخشی از یک کهکشان کوچک‌تر به نام "گایا-انسلادوس" که به نام کهکشان سوسیس هم شناخته می‌شود بوده‌اند، کهکشانی که در آغاز تاریخ راه شیری به کام آن فرو رفته بود.

گایارت و گروهش دریافتند که این دو گروه ستاره سن‌های یکسانی دارند. آنها احتمالا در زمان بلعیده شدن گایا-انسلادوس توسط راه شیری در ۱۰ میلیارد سال پیش، تقریبا سه میلیاردساله بوده‌اند. برخی از ستارگان درون قرص ویژگی‌های یکسانی با ستارگان درون هاله داشتند، و دانشمندان از این راه پی بردند که آنها خاستگاه یکسانی داشته‌اند ولی فرآیند ادغام برخی را از قرص به درون هاله رانده بوده.

گازهای درون گایا-انسلادوس هم احتمالا با فروکشیده شده به درون راه شیری، سوخت ستاره‌زایی شد و ستارگان تازه پدید آورد- نیم میلیارد سال پس از ادغام، اوج ستاره‌زایی بود. گایارت می‌گوید این به احتمال بسیار بزرگ‌ترین و تازه‌ترین ادغام کهکشانی در تاریخ راه شیری بود.

گایارت می‌گوید: «شگفت‌انگیز است که می‌توانیم نخستین ستارگانی که در نیای راه شیری بوده‌اند و این که چگونه در این ادغام دگرگون شدند را ببینیم. ما داریم پرده ازسرگذشت کهکشان خودمان و آنچه در آغاز تاریخش رخ داد کنار می‌زنیم.» راه شیری مانند یک کهکشان مارپیچیِ به نسبت معمولی به نظر می‌رسد، و نیز تنها کهکشانیست که می‌توانیم با این سطح جزییات بررسی‌اش کنیم، بنابراین شاید بتواند به ما در شناخت روند کلی پیدایش کهکشان‌ها کمک کند.

اگر ویدیو اینجا اجرا نشد می‌توانید آن را در تلگرام و یا توییتر یک ستاره در هفت آسمان تماشا کنید

پژوهشنامه‌ی این دانشمندان در نشریه‌ی نیچر آسترونومی منتشر شده است.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه نامه:

Milky Way galaxy - Carme Gallart - Institute of Astrophysics - Canary Islands - Spain - Gaia - star - thick disk - halo - Gaia-Enceladus - sausage galaxy - spiral galaxy - Nature Astronomy

منبع: نیوساینتیست

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

ابرهایی در لبه فضا

در این تصویر که اوایل همین ماه گرفته شده، نمایشی استثنایی را از ابرهای شب‌تاب در آسمان تاریک و بازتابشان در آب‌های آرام دریاچه‌ی والنتونا نزدیک استکهلم سوئد می‌بینیم.

خورشید از روی زمین، زیر افق است ولی این ابرهای یخی که در فرازای حدود ۸۰ کیلومتری، نزدیک جایی که به نام لبه‌ی فضا شناخته می‌شود تشکیل می‌شوند، همچنان غرق در نور خورشیدند و آن را بازمی‌تابانند.

ابرهای شب‌تاب معمولا به هنگام تابستان در عرض‌های بالا دیده می‌شوند و امسال تاکنون نمایشی چشمگیر را در شب‌های کوتاه تابستان شمال داشته‌اند.

این ابرها به نام ابرهای قطبی میان‌سپهری (مزوسفری) هم شناخته می‌شوند و تا جایی که می‌دانیم زمانی پدید می‌آیند که بخار آبِ رانده شده به بخش‌های سرد بالایی جو به گِرد ذراتِ به جامانده از دود شهاب‌ها یا خاکستر آتشفشان‌ها در میان‌سپهر چگالیده می‌شود.

ماهواره‌ی AIM ناسا به طور روزانه تصاویر ابرهای شب‌تاب را از دل فضا می‌گیرد.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

noctilucent cloud - Vallentuna Lake - Stockholm - Sweden - Earth - Sun - latitude - polar mesopheric cloud - meteor - volcanic ash - NASA - AIM

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

تابلوی رنگین ماکیان

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۶ مگ)

در این تابلوی آسمانی اثر هنری زیبایی را می‌بینیم که قلم موی کیهانی با بهره از غبارهای میان‌ستاره‌ای و گازهای هیدروژنِ برافروخته، بر صفحه‌ی کهکشان راه شیری، نزدیک انتهای شمالی "شکاف بزرگ" و صورت فلکی ماکیان آفریده است.

این تصویرِ موزاییکیِ میدان‌گسترده که پهنه‌ی بزرگی از آسمان به گستردگی ۲۴ درجه را می‌پوشاند دستاورد همکاری سه تلسکوپ و پیوند داده‌های تصویری با زمان نوردهی تقریبا ۹۰ ساعته است.

نزدیک بالای چارچوب ابرغول داغ و درخشان دنب، ستاره‌ی آلفای صورت فلکی ماکیان را می‌بینیم. ماکیان به جز ستارگان و گازهای برافروخته و درخشان، میزبان سحابی تاریک گونی زغال شمالی که اینجا از کنار دنب تا مرکز چارچوب کشیده شده نیز هست.

سمت چپ دنب مناطق برافروخته و ستاره‌زای ان‌جی‌سی ۷۰۰۰ (سحابی آمریکای شمالی) و آی‌سی ۵۰۷۰ (سحابی پلیکان) دیده می‌شوند.

سحابی پرده هم زیر و سمت چپ مرکز خودنمایی می‌کند. این سحابی که یک پسماند ابرنواختر است، حدود ۱۴۰۰ سال نوری با زمین فاصله دارد.

سحابی‌ها و خوشه‌های ستاره‌ای دیگری را هم می‌توان در این چشم‌انداز کیهانی شناسایی کرد.

رصدگران نیمکره‌ی مالی ستاره‌ی دنب را به جایگاه‌های ویژه‌ای که در دو اخترگان (صورتواره) دارد نیز می‌شناسند: یک نوک مثلث تابستانی و سر بالاییِ چلیپای شمالی.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

interstellar dust - hydrogen - Milky Way Galaxy - Great Rift - constellation Cygnus - Swan - Alpha star - supergiant - Deneb - Northern Coal Sack Nebula - NGC 7000 - North America Nebula - IC 5070 - Pelican Nebula - Veil Nebula - supernova remnant - star cluster - asterism - Northern Cross - Summer Triangle

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

جاده‌ای به میان سیاره‌ها

این پرتوی شگفت‌انگیز که از انتهای جاده به بالا تابیده چیست؟

پاسخ، بازتاب نور خورشید از روی غبارهاییست که در فضای میان سیاره‌های بخش درونیِ سامانه‌ی خورشیدی به گرد خورشید در گردشند.

این نوار روشن که در زمان‌های ویژه‌ای از سال، درست پس از غروب یا درست پیش از طلوع نمایان می‌شود، نور منطقه‌البروجی یا نور گردآسمانی نامیده می‌شود.

سرچشمه‌ی خود این غبارها هنوز به خوبی شناخته نشده ولی بر پایه‌ی انگاشت برتر، غبارهای گردآسمانی به طور عمده از دنباله‌دار‌های کم‌نور خانواده‌ی مشتری ریشه گرفته‌اند و مارپیچ‌وار به سوی خورشید کشیده می‌شوند.

بررسی تازه‌ای که روی غبارهای بیرون زده از دنباله‌دار ۶۷پی انجام شده هم این انگاشت را تقویت می‌کند. این دنباله‌دار تا چند ماه میزبان فضاپیمای روزتای سازمان فضایی اروپا بود.

این عکس در زمان اندکی پس از غروب ۲۱ ژوئن، در جاده‌ای که به سوی پارک ملی تیده در جزایر قناری اسپانیا می‌رود گرفته شده و سه‌گوش تیزی از تابش گردآسمانی را در دوردست چشم‌انداز نشان می‌دهد.

ستاره‌ی درخشان آلفا شیر، درخشان‌ترین ستاره‌ی صورت فلکی شیر بالای مرکز، سمت چپ چشم‌انداز دیده می‌شود. خوشه‌ی ستاره‌ای کندوی عسل (ام۴۴) را هم می‌توانید زیر مرکز چشم‌انداز، نزدیک افق و غرق در تابش گردآسمانی پیدا کنید.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Cigar Galaxy - M82 - starburst galaxy - spiral galaxy - M81 - galactic superwind - ionized - hydrogen - infrared - constellation of the Great Bear - Ursa Major

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

فضاپیمای لایت‌سیل ۲ بادبانش را در فضا برافراشت

یک فضاپیمای آزمایشی بادبانش را در فضا برافراشته. لایت‌سیل ۲ که توسط گروه پشتیبانی فضای "انجمن سیاره‌ای" ساخته شده، با گشودن یک بادبان خورشیدی آغاز به بهره‌گیری از نور خورشید برای پیشروی در فضا کرده است.

این فضاپیما در روز ۲۵ ژوئن با یک موشک فالکون هوی شرکت اسپیس‌ایکس به فضا رفته بود و اکنون جعبه‌های کوچکی که بادبان‌هایش در آن بودند را گشوده است. کلفتی بادبان‌های آینه‌پوشِ آن تنها ۴.۵ میکرومتر است -نازک‌تر از تار موی انسان- و گستردگی‌شان روی هم، به ۳۲ متر مربع می‌رسد.

هنگامی که فوتون‌های نور خورشید به این بادبان‌های براق می‌خورد، به عقب پس زده شده و مقدار کوچکی انرژی به آن می‌دهند، که همین فضاپیما را به پیش می‌راند. فشار این برخورد کم است ولی با گذشت زمان، تکانه (اندازه حرکت) بالا می‌رود و به فضاپیما امکان می‌دهد تا شتاب بگبرد.

سلف این فضاپیما لایت‌سیل ۱ بود که بادبان‌هایش را در سال ۲۰۱۵ گشود ولی تا پیش از فرو رفتن در جو زمین و سوختن، هیچ مانور مهارشده‌ای انجام نداد. لایت‌سیل ۲ به مدار بالاتری پرتاب شده و بنابراین اصطکاک کمتری با جو زمین خواهد داشت و می‌تواند تا پیش از نابودی در جو، تا یک سال به گرد زمین پرواز کند.

در آینده شاید بادبان‌های نوری‌ای از این دست روش‌هایی مناسب برای پیشرانش ماهواره‌های کوچک در سامانه ی خورشیدی و چه بسا دورتر باشند، بدون نیاز به سوخت فراوانی که فضاپیماهای معمولی مصرف می‌کنند. اگرچه شتاب این فضاپیماها آهسته است، ولی نور خورشید ثابت است و از دید نظری می‌تواند با گذشت زمان سرعت آنها را به اندازه‌های چشمگیری بالا ببرد.

و بادبان‌های نوری لزوما تنها با نور خورشید هم کار نمی‌کنند- برخی پیشنهادِ بادبان‌هایی را مطرح کرده‌اند که برای پیشرانش از لیزرهای نیرومندی بهره می‌گیرند که سریع‌تر می‌تواند تکانه را افزایش دهد، شاید حتی آنقدر سریع که برای سفرهای میان‌ستاره‌ای هم کارایی پیدا کند.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky

واژه نامه:

LightSail 2 - space advocacy - The Planetary Society - solar sail - SpaceX - Falcon Heavy - momentum - Earth - solar system - laser

منبع: نیوساینتیست

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

خطای دید جالب در تصویر یک کهکشان

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۴.۶ مگ)

در این تصویر جالبِ تلسکوپ فضایی هابل یک کهکشان مارپیچی به نام ان‌جی‌سی ۳۱۶۹ را می‌بینیم که صفحه‌اش زاویه‌ی تندی با خط دید ما دارد و به گونه‌ای دیده می‌شود که انگار داریم سرک می‌کشیم تا هسته‌ی درخشانش را از پشت یک دیوار ببینیم.

این دیوار در حقیقت توده‌های انبوه غبار در بازوان مارپیچی این کهکشان است که گرداگرد مرکز آن تاب خورده‌اند. این غبارها از ذراتی مانند یخ آب، هیدروکربن‌ها، سیلیکات‌ها، و دیگر مواد جامد تشکیل شده‌اند و ریشه و سرچشمه‌های بسیاری دارند، از آوارهای به جا مانده از پیدایش سیاره‌ها و ستارگان گرفته تا مولکول‌هایی که در درازنای میلیون‌ها سال در برهم‌کنش با نور ستارگان دگرگون شده‌اند.

فاصله‌ی ان‌جی‌سی ۳۱۶۹ از زمین حدود ۷۰ میلیون سال نوریست و در صورت فلکی سکستان دیده می‌شود. این کهکشان عضو گروه کهکشانی "شیر آی" یا ام۶۹ است، گروهی که مانند گروه محلی خودمان، بخشی از یک دسته‌ی کهکشانی بزرگ به نام ابرخوشه‌ی دوشیزه است.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

NASA - ESA - Hubble Space Telescope - spiral galaxy - NGC 3169 - spiral arm - water ice - hydrocarbon - silicate - star - planet formation - molecule - constellation of Sextans - The Sextant - Leo I Group - Local Group - Milky Way - Virgo Supercluster

منبع: spacetelescope

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

سیگاری با دود سرخ!

چرا کهکشان سیگار دودهایش سرخ است؟

این کهکشان ستاره‌فشان که به نام ام۸۲ نیز شناخته می‌شود، در اثر گذر تازه‌ی همسایه‌ی مارپیچی بزرگش (ام۸۱) از کنار آن آشفته شده و به هم ریخته است. [خواندید: نبرد یک میلیارد ساله دو کهکشان]

البته این توضیح کاملی برای سرچشمه‌ی رشته‌های گاز و غبارِ برافروخته و سرخ‌فامی که از آن بیرون زده و دارند در فضا پخش می‌شوند نیست.

شواهد نشان می‌دهد که ستارگان بسیاری (در این کهکشان) دارند بادهایی از ذرات پس می‌زنند که پیوند همه‌ی این بادها با هم، یک "اَبَرباد" کهکشانی پدید آورده.

این ذرات غبار گمان می‌رود از فضای میان ستارگان کهکشان ام۸۲ سرچشمه می‌گیرند و هم‌اندازه‌ی ذراتِ دود سیگار هستند.

این تصویر موزائیکی طیف ویژه‌ای از نور سرخ را هم نشان می‌دهد که دارد به شدت از هیدروژن یونیده می‌تابد و به شکل رشته‌هایی سرخ دیده می‌شود. درازای این رشته‌ها یا افروزه‌ها به بیش از ۱۰ هزار سال نوری می‌رسد.

کهکشان سیگار با ۱۲ میلیون سال نوری فاصله از زمین، درخشان‌ترین کهکشان آسمان زمین در طیف فروسرخ است. برای تماشای آن در نور دیدنی (مریی)، می‌توانید با یک تلسکوپ کوچک در محدوده‌ی صورت فلکی خرس بزرگ (دب اکبر) به دنبالش بگردید.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Cigar Galaxy - M82 - starburst galaxy - spiral galaxy - M81 - galactic superwind - ionized - hydrogen - infrared - constellation of the Great Bear - Ursa Major

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

تصویر HDR از سایه زمین بر ماه

چه چیزی می‌تواند یک چنین سایه‌ی دایره‌ایِ بزرگی روی ماه بیندازد؟ پاسخ، زمین خودمانست.

ماه کامل هفته‌ی گذشته -ماه گوزن نر- بسیار پُر و کامل بود و تقریبا درست روی خط زمین-خورشید جای داشت. در چنین شرایطی، زمین می‌تواند بر ماه سایه بیاندازد.

دایره‌ای بودن سایه‌ی زمین برماه چیزیست که ارسطو هم از آن یاد کرده، و بنابراین دستکم از سده‌ی ۴ پیش از میلاد تاکنون بشر از آن آگاهی داشته.

چیزی که تازگی دارد توانایی بشر در به تصویر کشیدن این سایه از راه تصویربرداری دامنه دینامیک بالا (اچ‌دی‌آر) است.

تصویر اچ‌دی‌آری که اینجا می‌بینید از پیوند ۱۵ عکس درست شده که به هنگام ماه‌گرفتگیِ پاره‌ای (جزیی) هفته‌ی گذشته گرفته شده بودند. یکی از این عکس‌ها با نوردهی بسیار کوتاهِ ۱/۴۰۰م ثانیه از پرنورترین بخش‌های ماه گرفته شده بود و یک عکس دیگر هم با نوردهی ۵ ثانیه‌ای برای نمایان کردن کم‌نورترین بخش‌ها.

این کم‌نورترین بخش‌ها -درون سایه‌ی زمین- به طور کامل تاریک نبودند زیرا هوای زمین بخشی از نور خورشید را شکسته و به ماه رسانده بود.

ماه‌گرفتگی بعدی یک گرفتِ کامل خواهد بود که در ماه می ۲۰۲۱ رخ خواهد داد.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Moon - Earth - full Moon - Buck Moon - Sun - Aristotle - high dynamic range - HDR - partial lunar eclipse - umbra - total lunar eclipse

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

ماه می‌لرزد، بسیار بدتر از زمین!

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

چرا ماه اینقدر می‌لرزد؟

داده‌های به دست آمده از لرزه‌سنج‌‌هایی که فضانوردان ماه‌نشین‌های آپولو روی ماه کار گذاشتند شمار غافلگیرکننده‌ای ماه‌لرزه‌ را نشان می‌هند که تا ژرفای ۱۰۰ کیلومتری زیر سطح ماه رخ می‌دهند. در واقع ۶۲ ماه‌لرزه‌ در داده‌های ثبت شده‌ی میان سال‌های ۱۹۷۲ تا ۱۹۷۷ دیده می‌شود.

بسیاری از این ماه‌لرزه‌ها به اندازه‌ای نیرومندند که نه تنها می‌توانند وسایل خانه را در ساختمان‌های ماه جابجا کنند، بلکه سنگ‌های سفت و سخت ماه هم تا چند دقیقه به لرزش ادامه می‌دهند، بسیار بیشتر از سنگ‌های نرم در زمین‌لرزه‌ها.

دلیل ماه‌لرزه‌ها همچنان ناشناخته است ولی بر پایه‌ی نظریه‌ی پیشرو، دلیل آنها می‌تواند فروریختن گسل‌های زیرزمینی [زیرسطحی] ماه باشد.

سرچشمه‌ی این لرزه‌ها هر چه باشد، زیستگاه‌هایی که در آینده بر روی ماه برپا می‌شوند باید [به گونه‌ای ساخته شوند که] بتوانند لرزه‌های پی در پی را تاب بیاورند.

در این تصویر که ۵۰ سال پیش، در روزی چون دیروز گرفته شده، فضانورد آپولو ۱۱، باز آلدرین را می‌بینیم که کنار لرزه‌سنجی که تازه روی ماه کار گذاشته شده ایستاده و دارد به گردونه‌ی ماه‌نشین عقاب که کمی دورتر است نگاه می‌کند.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

seismometer - moon - moonquake - earthquake - Earth - fault - Apollo 11 - Buzz Aldrin

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

پانورامایی از "پایگاه آرامش" در ماه

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۹ مگ)

در روز ۲۰ ژوییه‌ی ۱۹۶۹، گردونه‌ی ماه‌نشین عقاب که از فضاپیمای آپولو ۱۱ جدا شده بود پیروزمندانه بر سطح ماه فرود آمد. این ماه‌نشین در جایی نزدیک جنوب باختری دریاوار آرامش، در نقطه‌ای که پایگاه آرامش نام گرفت نشست.

اینجا چشم‌اندار گسترده‌ی پایگاه آرامش را می‌بینیم؛ این تصویر از پیوند عکس‌های تاریخی‌ای درست شده که فضانوردان آپولو ۱۱ از روی سطح ماه گرفته بودند.

نزدیک لبه‌ی سمت چپ سایه‌ی بلندی که از نیل آرمسترانگ افتاده را می‌بینیم. خورشید پشت سر او و ماه‌نشین عقاب هم حدود ۶۰ متر دورتر بود (عکس‌های AS11-40-5961).

او نزدیک لبه‌ی دهانه‌ی ۳۰ متری ثور-لیترو که سمت راست دیده می‌شود ایستاده (عکس‌های AS11-40-5954).

در پیش‌زمینه‌ی تصویر هم بخش بالایی دوربینی را می‌بینیم که برای گرفتن نماهای استریوی نمای نزدیک از سطح ماه به کار می‌رفت.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Apollo 11 - lunar module - Eagle - Moon - Mare Tranquillitatis - Tranquility Base - Neil Armstron - Sun - Little West crater

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

ریزاختروشی با فواره‌های غلتان

آنچه اینجا می‌بینید یک ریزاختروش به نام "اس‌اس ۴۳۳" است که چهل سال پیش یافته شده و با فاصله‌ی ۱۸۰۰۰ سال نوری از زمین، در راستای صورت فلکی عقاب دیده می‌شود.

این تصویر برای نخستین بار در طول موج‌های زیرمیلیمتری توسط آرایه‌ی بزرگ میلیمتری/زیرمیلیمتری آتاکاما (آلما) گرفته شده و اهمیت ویژه‌اش اینست که فواره‌هایی که از یک قرص مواد داغ و چرخان پیرامون سیاهچاله‌ی اس‌اس ۴۳۳ بیرون زده را نمایان کرده است. اس‌اس ۴۳۳ با توجه به نزدیک بودنش به زمین، هدفی بسیار سودمند برای بررسی و بیشتر شناختنِ ریزاختروش‌ها و فواره‌هایی که می‌افشانند است.

فواره‌ها پیکره‌ای مانند سیم لوله یا در چوب‌پنبه بازکن در فضا درست کرده‌اند که دستاورد پدیده‌ای به نام پیشایان (حرکت تقدیمی) است؛ این دو فواره‌ با پیشروی در فضا، به آرامی پیرامون یک محور می‌غلتند، مانند یک چرخش‌نما (ژیروسکوپ) یا فرفره که سرعت چرخشش دارد کم می‌شود. جهت‌گیری محور آنها هم در این میان تغییر می‌کند. این سیم‌لوله بسیار بزرگ است، به اندازه‌ی ۵۰۰۰ برابر سامانه‌ی خورشیدی.

یک جنبه‌ی چشمگیر این عکس‌ اینست که پیکره‌ی پرجزییات آن در یک سال پیش از رصدهای آلما، به طور کامل در داده‌های طیفی تلسکوپ گلوبال جت واچ پیش‌بینی شده بود. این رصدهای دنبال هم به پژوهشگران اجازه داد مسیری که این فواره‌ها باید داشته باشند را پیش‌بینی و آزمایش کنند، که نقطه عطفی در بررسی ریزاختروش‌ها بود.

رصدها همچنین به این پرسش هم پاسخ داد که چرا این فواره‌ها حتی در آن فاصله‌ی دور از اختروش، هنوز داعند. پژوهشگران با بهره از حسمندی آلما دریافتند گرمایش پلاسما زمانی رخ می‌دهد که توده‌های پی در پی فواره‌ها پخش و گسترده می‌شوند و با هم برخورد می‌کنند. در این باره اینجا بیشتر بخوانید: * ریزاختروشی که توضیح پرتوهایش نیاز به نظریه‌های تازه دارد.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه نامه:

SS 433 - microquasar - constellation of Aquila - The Eagle - wavelength - Atacama Large Millimeter/submillimeter Array - ALMA - corkscrew - precession - axis - gyroscope - spinning top - Solar System - spectroscopic - Global Jet Watch - plasma

منبع: eso

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان