دو ستاره با رفتاری بسیار اسرارآمیز

اینها شاید شگفت‌آورترین ستارگانی باشند که تاکنون دیده‌ایم. یک جفت ستاره که حدود ۳۶۰ سال نوری از زمین فاصله دارند، در مدت ۸۷ روز، ۲۸ بار دچار اُفت نور شده‌اند. این کاهش نورها به طور معمول به سیاره‌هایی در مدار ستارگان نسبت داده می‌شود، ولی گویا زمان‌بندی اُفت‌های نور این ستاره‌ها به کلی نامنظم است. این چیزیست که اخترشناسان را به کلی گیج کرده.

میدان ستاره‌ای پیرامون اچ‌دی ۱۳۹۱۳۹- تصویر در اندازه‌یبزرگ‌تر

این دو ستاره با هم به نام "اچ‌دی ۱۳۹۱۳۹" خوانده می‌شوند. رفتار ناهنجار آنها در داده‌هایی که تلسکوپ فضایی کپلر تا پیش از به پایان رسیدن سوخت و بازنشسته شدن گرد آورده بود دیده شد. کپلر فراسیاره‌ها (سیاره‌های فراخورشیدی) را از روی کاهش منظم نور ستارگان، که در اثر چرخش سیاره به گرد آن و گذشتنش از میان ستاره و تلسکوپ رخ می‌داد (پدیده‌ی "گذر") پیدا و بررسی می‌کرد.

افت نورهای اچ‌دی ۱۳۹۱۳۹ درست مانند "گذر" هستند، همه یک اندازه و یک شکل، ولی هنگامی که اندرو وندربرگ از دانشگاه تگزاس در آستین و همکارانش داده‌ها را دقیق‌تر بررسی کردند پی بردند که زمان‌بندی این اُفت‌ها به کلی کتره‌ای و نامنظم به نظر می‌رسد- به برآورد آنان، تنها چهار تای این افت‌ها می‌توانستند دستاورد گردش یک جسم باشند.

هیو آزبورن از آزمایشگاه اخترفیزیک مارسی در فرانسه می‌گوید: «حدود ده سالست که داریم ستارگان را با چنین دقتی نگاه می‌کنیم، ولی این نخستین بارست چیزی را پیدا می‌کنیم که که مانند یک سیاره‌ی گذرنده است ولی هیچ دوره‌ی ظاهری‌ای ندارد. چیزی شگفت‌انگیز آنجا دارد رخ می‌دهد.»

اگر این سیاره‌ها دلیل این گذرها باشند، به برآورد پژوهشگران می‌بایست شمارشان بسیار باشد، بسیار بیشتر از هر سامانه‌ی سیاره‌ای که تاکنون دیده‌ایم. وندربرگ می گوید: «من می‌توانم برایتان سامانه‌ای از سیاره‌ها درست کنم که دلیل این افت‌ها را توضیح دهد، ولی واقعا ساختگی خواهد بود. اصلا درست به نظر نمی‌آید.» و هیچ یک از دیگر توضیح‌هایی که این دانشمندان ارایه کردند هم کارساز نبود.

یک توضیح احتمالی سیاره‌ای بود که دارد فرومی‌پاشد و یا قرصی از سیارک‌ها که به هنگام گذشتن از جلوی ستاره‌ها خاک و غبار پخش می‌کنند. این خاک و غبار بخشی از نور ستارگان را می‌گیرد و سپس از بین می‌رود. ولی یک سیاره‌ی فروپاشنده هم باز باید الگویی با زمان‌بندی گذر تولید کند [پس این نمی‌تواند توضیح خوبی باشد] و اگر قرصی از سیارک باشد هم سیارک‌ها می‌بایست همگی ابرهایی از غبار با اندازه و چگالی یکسان تولید کنند، که بعید است.

لکه‌های ستاره‌ای هم توضیح چندانی خوبی نیستند زیرا باید در بازه‌های زمانی چند ساعته پدیدار شده و ناپدید شوند. لکه‌های تاریکی که روی خورشید خودمان می‌بینیم چند روز تا چند ماه دوام می‌آورند، پس اگر دلیل کاهش نور این سامانه لکه‌های روی آنان باشد، لابد گونه‌ای ناشناخته از لکه‌ها هستند.

با حذف همه‌ی این توضیح‌های ساده، این وسوسه به سراغمان می‌آید که شاید این تغییر نورها به دلیل یک سازه‌ی غول‌پیکر بیگانه باشد که پیرامون این ستاره‌ها ساخته شده. نمی‌توانیم این نگره را به طور قطعی کنار بگذاریم، ولی هم آزبورن و هم وندربرگ آن را بسیار بعید و نامحتمل می‌دانند.

وندربرگ می‌گوید: «در اخترشناسی تاریخ بلندی از ناشناخته‌هایی داریم که در آغاز به بیگانگان نسبت داده شده‌اند ولی سپس فهمیده‌ایم چیز دیگریست. به احتمال بسیار این هم یکی از همین چیزهاست.»

بازبرد: arxiv.org/abs/1906.11268

-------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه نامه:

star - HD 139139 - Kepler space telescope - planet - transit - Andrew Vanderburg - University of Texas - Austin - Hugh Osborn - Laboratory of Astrophysics of Marseille - France - planetary system - asteroid - sunspot - sun

منبع: نیوساینتیست

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان