کشف دو کوتوله سفید که با سرعتی باورنکردنی به گرد هم در چرخشند

* اخترشناسان دو ستاره‌ی کوتوله‌ی سفید که با سرعتی باورنکردنی به گرد هم در چرخشند را یافته‌اند، و نمی‌دانند که سرانجام به هم برخورد می‌کنند یا نه، تنها دارند دور هم می‌گردند!

کوین بِرج از بنیاد فناوری کالیفرنیا به همراه همکارانش، با بررسی ۲۰ میلیون مجموعه داده‌ی به دست آمده از "تاسیسات اجرام گذرای زوییکی" (یک برنامه‌ی پیمایش آسمان که اجرامی با تغییر نور سریع را دنبال می‌کند)، به جستجوی نشانه‌هایی از ستارگان کوتوله‌ی سفید دوتایی پرداختند. آنها یک نمونه‌ به نام "زی‌تی‌اف جی۱۵۳۹۳۲.۱۶+۵۰۲۷۳۸.۸" یا تنها جی۱۵۳۹ پیدا کردند که بسیار هم نمونه‌ی جالبی بود.

مشاهدات بیشتر نشان داد که هر ۶.۹۱ دقیقه یک بار اُفتی در نور این سامانه رخ می‌دهد. این گونه افت‌ها در سامانه‌های ستاره‌ای دوتایی زمانی رخ می‌دهد که ستاره‌ی خنک‌تر (و کم‌نورتر) از دید ما از جلوی ستاره‌ی داغ‌تر می‌گذرد و در یک "گرفت"، از نور آن می‌کاهد [به این دوتایی‌ها "دوتایی گرفتی" می‌گویند-م]. این بدین معناست که دو ستاره‌ی این سامانه در یک دوره‌ی کمتر از ۷ دقیقه‌ای به گرد هم در چرخشند.

برج می‌گوید: «در گذشته دوتایی‌های دیگری با دوره‌ی چرخش بسیار سریع یافته شده بود، ولی سیگنالشان به اندازه‌ای پایین بود که هرگز واقعا مطمئن نشدیم آنها همان چیزی‌اند که فکر می‌کنیم یا نه. این یکی گرفتی است، بنابراین نخستین نمونه‌ی بی‌ابهامیست که برای سامانه‌ای با دوره‌ی کمتر از ۱۰ دقیقه یافته‌ شده.»

این سامانه‌ی دو-ستاره‌ای می‌تواند یکپارچه درون سیاره‌ی کیوان جا شود. این دو ستاره شگفت‌انگیزند: آن که جرم کمتری دارد خنک‌تر از چیزیست که انتظار داشتیم، و آن که پرجرم‌تر است هم بسیار داغ‌ است و دمایش به بیش از ۴۸۰۰۰ درجه‌ی سانتیگراد می‌رسد. برج و همکارانش برنامه‌ای برای بررسی این سامانه به کمک تلسکوپ فضایی هابل دارند.

روشن نیست در آینده چه بر سر این دو ستاره می‌آید: شاید تا ۱۳۰ هزار سال دیگر به هم برخورد کنند و با هم یکی شوند، یا شاید هم یکی از آنها آغاز به ربودن مواد از دیگری کرده و با کاهش سرعت مداریشان، از هم دور شوند.

ولی شاید نیاز نباشد برای فهمیدن سرنوشت آینده‌ی این سامانه اینقدر انتظار بکشیم. برج می‌گوید: «من فکر می‌کنم به جای انتظار ۱۳۰ هزار ساله، باید شمار بسیاری از این سامانه‌ها را پیدا کنیم و شاید به طور شانسی یکی را بیابیم که درست در لبه‌‌ی ادغام باشد. اگر چنین نمونه‌ای نیافتید شاید به این خاطر باشد که چنین جفت‌هایی در واقع به هم نمی‌خورند.»

این سامانه یک چشمه‌ی نیرومند امواج گرانشی است و دیدن آن با "آنتن فضایی تداخل‌سنج لیزری" (لیزا، LISA) باید کار آسانی باشد. لیزا یک آشکارساز امواج گرانشی است که انتظار می‌رود در سال ۲۰۳۴ راهی فضا شود. این دستگاه در فضا به شکار امواج گرانشی در بسامدهای پایین خواهد پرداخت. جی۱۵۳۹ با داشتن امواج گرانشی به بسامد ۴.۸ مگاهرتز، هدفی خوب برای لیزا خواهد بود زیرا این بسامد نزدیک به بیشینه‌ی حسمندی لیزا است.

گزارش این دانشمندان در نشریه‌ی نیچر انتشار یافته است.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه نامه:

star - white dwarf - Kevin Burdge - California Institute of Technology - Zwicky Transient Facility - binary - ZTF J153932.16 + 502738.8 - Saturn - Hubble Space Telescope - Laser Interferometer Space Antenna - LISA - gravitational wave - Nature

منبع: نیوساینتیست

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان