شکارچی فروسرخ

اگر تصویر باز نشد می‌توانید آن را در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۱.۴ مگ) از این پیوند ببینید

شمار کمی از چشم‌اندازهای کیهانی تخیل انسان را مانند سحابی شکارچی -یک پرورشگاه غول‌پیکر ستاره‌ای در فاصله‌ی حدود ۱۵۰۰ سال نوری- برمی‌انگیزند.

این تصویر فروسرخ که ناحیه‌ای به پهنای ۵۰ سال نوری را می‌پوشاند از تلسکوپ فضایی اسپیتزر به دست آمده و داده‌هایی را در بر دارد که به هدف بررسی و دیدبانیِ درخششِ ستارگان جوان در این سحابی گردآوری شده بودند. بسیاری از این ستارگان نوزاد هنوز با قرص‌های غباری سیاره‌زایی در بر گرفته شده‌اند.

بسیاری از ستارگان جوان شکارچی تنها حدود ۱ میلیون سال سن دارند؛ این سن کم را با سن خورشید خودمان که ۴.۶ "میلیارد" سال از تولدش می‌گذرد بسنجید. داغ‌ترین ستارگان این منطقه در خوشه‌ی ذوزنقه جای دارند، درخشان‌ترین خوشه نزدیک مرکز چارچوب.

فضاپیمای فروسرخ اسپیتزر یا اسپایتزر که در ۲۵ اوت ۲۰۰۳ راهی مداری به گرد خورشید شده بود، در ۱۵ می ۲۰۰۹ هلیوم مایع خنک‌کننده‌اش به پایان رسید ولی ماموریتش پایان نیافت. این تلسکوپ بر پایه‌ی برنامه، تا ۳۰ ژانویه‌ی ۲۰۲۰ به کار خود ادامه خواهد داد.

این تصویرِ رنگ زیف (رنگ کاذب) در سال ۲۰۱۰ گرفته شده بود و از دو کانالِ فروسرخ اسپیتزر که هنوز در دماهای بالا کار می‌کردند به دست آمده.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Orion Nebula - infrared - Spitzer Space Telescope - star - planet-forming disk - Sun - Trapezium Cluster - helium

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

کشف احتمالی یک ماه آتشفشانی برای یک سیاره بیگانه

اخترشناسان فکر می‌کنند شواهد احتمالی نامستقیمی برای یک "فراماه" پیدا کرده‌اند، ماهی (قمری) که به گرد سیاره‌ای بیرون از سامانه‌ی خورشیدی می‌گردد.

برداشت هنری از فراماه پیرامون سیاره‌ی فراخورشیدی وسپ-۴۹بی که با ابری از گاز سدیم در بر گرفته شده و رگه‌ای از آن هم در مسیر مدارش کشیده شده و به دام مغناطکره‌ی سیاره‌ی وسپ-۴۹بی افتاده

گمان بر اینست که شمار فراوانی از این ماه‌ها در فضا باشند، ولی تاکنون مدرک قطعی و صد در صدی برای آنها یافته نشده، بیشتر به این دلیل که آنها بسیار کوچکند.

"آپوروا اوزا" از دانشگاه برن سوییس و همکارانش نوری که از یک فراسیاره (سیاره‌ی فراخورشیدی) می‌آمد را رصد کردند- این فراسیاره که تقریبا نصف جرم مشتری را دارد، به نام "وسپ-۴۹بی" (WASP-49B) شناخته می‌شود و به گرد ستاره‌ای در فاصله‌ی ۵۵۰ سال نوری زمین  می‌گردد. 

آنها به کمک رصدخانه‌ی لاسیای شیلی چیزی را دیدند که گمان می‌رود نشانه‌ی گاز سدیم بالای این سیاره باشد. پرتوی گسیلیده از این عنصر تا ۱.۵ برابر شعاع سیاره کشیده شده؛ این بدین معناست که احتمالا این سدیم تنها از خود سیاره نیست بلکه به گمان دانشمندان، از یک ماه سنگی پیرامون این سیاره که فعالیت آتشفشانی دارد آمده، چیزی مانند آیو، ماه سیاره‌ی مشتری که از نظر آتشفشانی فعال‌ترین جرم سامانه‌ی خورشیدی‌ست.

اوزا و گروهش می‌گویند سیگنالی که دیده‌اند می‌تواند به دلیل جریانی از گاز سدیم باشد که از این به اصطلاح "فرا-آیو" رو به پایین، به درون جو سیاره سرازیر شده است. اوزا می‌گوید: «ما کاملا اطمینان داریم که تنها یک فرا-آیو می‌تواند با داده‌های این سیاره جور در بیاید.» [این فراماه با ابری از گاز سدیم در بر گرفته شده و رگه‌ای از آن هم در مسیر مدارش کشیده شده و به دام مغناطکره‌ی سیاره‌ی وسپ-۴۹بی افتاده]

اگر اوزا و همکارانش درست گفته باشند، نخستین شواهد نامستقیم از یک فراماه را به دست آورده‌اند. در گذشته چند نامزد دیگر، از جمله کپلر-۱۶۲۵بی یافته شده بودند، ولی هیچ یک تایید قطعی نشده*. با این همه، خود اوزا می‌گوید برای اثبات وجود یک ماه در آن سامانه نیاز به رصدهای بیشتری در آینده است.

اوری مالامود از بنیاد فناوری تخنیون اسراییل می‌گوید: «چیزی که آنها در اینجا می‌گویند بی‌شک پذیرفتنی است، ولی مدرک مستقیمی برای این که یک فراماه یافته‌اند نیست.» مالمود یادآوری می‌کند که با این همه، اگر حق با اوزا و گروهش باشد، پس این روش می‌تواند در آینده برای یافتن فراماه‌ها سودمند باشد.»

گزارش این دانشمندان را می‌توانید arxiv بخوانید.

--------------------------------------------

* در این پست‌ها خوانده بودید:

۱) کشف یک "ماه" فراخورشیدی که از هر نظر دانشمندان را به شگفتی واداشته

۲) هابل شواهدی قانع‌کننده برای نخستین ماه فراخورشیدی یافت

همچنین بخوانید:

زندگی روی "ماه‌های" فراخورشیدی

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

exomoon - moon - planet - solar system - Apurva Oza - University of Bern - Switzerland - exoplanet - Jupiter - Earth - WASP-49B - La Silla Observatory - Chile - sodium - radius - volcanically active - solar system - Io - exo-Io - Kepler-1625b - Uri Malamud - Technion-Israel Institute of Technology - arxiv

منبع: نیوساینتیست

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

دو همسایه، یکی پیر و یکی جوان

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

در این تصویر تلسکوپیِ میدان-گسترده بخشی از صورت فلکی قیفاووس را می‌بینیم که در آن، دو همسایه‌ی ناهمگون کیهانی با هم نمایی فریبنده آفریده‌اد: سحابی بازتابی پرغبار ان‌جی‌سی ۷۱۲۹ (سمت راست) و خوشه‌ی ستاره‌ای باز ان‌جی‌سی ۷۱۴۲.

این دو در آسمان بسیار نزدیک به هم دیده می‌شوند، با تنها نیم درجه فاصله، ولی در حقیقت بسیار از هم دورند- فاصله‌ی سحابی ان‌جی‌سی ۷۱۲۹ از زمین حدود ۳۰۰۰ سال نوریست و دستکم ۳۰۰۰ سال نوری از خوشه‌ی ان‌جی‌سی ۷۱۴۲ که در فاصله‌ی ۶۰۰۰ سال نوری زمین است به ما نزدیک‌تر است.

توده‌های گسترده‌ی غبار در پیش‌زمینه‌ی این چشم‌انداز نور ستارگان خوشه‌ی ان‌جی‌سی ۷۱۴۲ را سرخ کرده و باعث شده‌اند کار اخترشناسان برای بررسی این خوشه دشوار شود.

از دید سنی هم این دو جرم با هم تفاوت دارند- خوشه‌ی ان‌جی‌سی ۷۱۴۲ به نظر می‌رسد خوشه‌ی به نسبت پیری باشد ولی ستارگان درخشان درون سحابی ان‌جی‌سی ۷۱۲۹ احتمالا تنها چند میلیون سال سن دارند.

پیکره‌های هلالی سرخ‌فامی در ان‌جی‌سی ۷۱۲۹ دیده می‌وند. اینها مربوط به فواره‌های پرانرژیِ ستارگان نوزاد در همین خوشه‌اند. این اجرام که به نام اجرام هربیگ-هارو شناخته می‌شوند شکل و رنگشان نمایانگر گازهای هیدروژنیست که در اثر برخورد این فواره‌ها فشرده و برافروخته شده‌اند.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

constellation Cepheus - reflection nebula - NGC 7129 - open star cluster - NGC 7142 -

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

بیست و هفتمین جرم در فهرست مسیه

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

زمانی که شارل مسیه، اخترشناس فرانسوی سده‌ی هجده، در آسمان به دنبال شکار دنباله‌دارها بود، با پشتکار زیاد فهرستی از اجرامی تهیه کرد که قطعا یک دنباله‌دار "نبودند". در این تصویر، عضو شماره‌‌ی ۲۷ فهرست پرآوازه‌ی اجرام غیر دنباله‌دارش را می‌بینیم.

در واقع اخترشناسان سده‌ی ۲۱ این جرم را به عنوان یک سحابی سیاره‌نما (سیاره‌ای) می‌شناسند، ولی یک سیاره هم نیست هرچند که در تلسکوپ‌های کوچک به شکل جرمی گِرد و سیاره-مانند دیده می‌شود.

مسیه ۲۷ (ام۲۷) نمونه‌ای بسیار خوب از یک سحابی گسیلشی گازی است که در اثر پایان یافتن سوخت هسته‌ای در هسته‌ی یک ستاره‌ی خورشیدسان پدید آمده. این سحابی دستاورد پف کردن و پخش شدن لایه‌های بیرونی ستاره در فضا است. درخشش آن در نور "دیدنی" (مریی) به دلیل برانگیخته شدن اتم‌هایش در اثر تابش شدید ولی "نادیدنیِ" فرابنفشی است که از ستاره‌ی رو به مرگ می‌تابد.

ام۲۷ که آن را با نام سحابی دمبل نیز می‌شناسند، توده‌ای گاز میان ستاره‌ای با تقارنی زیبا و به پهنای ۲.۵ سال نوری است که با فاصله‌ی حدود ۱۲۰۰ سال نوری از ما، در صورت فلکی روباهک جای دارد.

این چشم‌اندازِ همنهاده‌ی (ترکیبی) رنگی و پرابهت، جزئیاتی را از منطقه‌ی شناخته شده‌ی مرکزی و همچنین هاله‌ی کم نورِ بیرونی سحابی که کمتر در عکس‌ها دیده می‌شود نشان می‌دهد. این تصویر از همگذاری تصاویر پهن‌باند و باریک‌باندی درست شده که با بهره از فیلترهای حس‌مند به تابش اتم‌های هیدروژن و اکسیژن گرفته شده‌اند.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

 Sun - Charles Messier - comet - Messier's list - M27 - Dumbbell Nebula - planetary nebula - nebula - nuclear fusion - constellation of the Fox - Vulpecula - binocular - hydrogen - oxygen - bipolar planetary nebula - white dwarf

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

چهره یک مارپیچ

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

تصویر باشکوهی که اینجا از کهکشان مارپیچیِ رو-نمای مسیه ۶۱ (ام۶۱) می‌بینید از پیوند داده‌های تصویریِ چندین تلسکوپ فضایی و زمینی درست شده، از تلسکوپ فضایی هابل و رصدخانه‌ی جنوبی اروپا گرفته تا چند تلسکوپ زمینی کوچک دیگر. [گفتنی‌ست کهکشان رو-نما به کهکشانی می‌گویند که قرص آن از رو به رو دیده شود. اگر از لبه دیده شود، آن را لبه-نما می‌نامیم- م)

ام۶۱ که به نام ان‌جی‌سی ۴۳۰۳ هم شناخته می‌شود، با فاصله‌ی ۵۵ میلیون سال نوری از زمین، در مرکز خوشه‌ی کهکشانی دوشیزه جای دارد و مانند راه شیری خودمان، نمونه‌ای از یک کهکشان مارپیچی میله‌ای است.

در ام۶۱ هم می‌توان ساختارها و ویژگی‌های رایج در کهکشان‌های مارپیچی را دید: بازوهای مارپیچ تاب خورده، رگه‌های غبار کیهانی، مناطق ستاره‌زایی صورتی‌رنگ، و خوشه‌های ستاره‌ای جوان و آبی‌فام.

هسته‌ی درخشان این کهکشان هم در سمت چپ مرکز تصویرِ نمای نزدیک، که پهنه‌ای به اندازه‌ی ۵۰ هزار سال نوری را می‌پوشاند دید می‌شود.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Hubble Space Telescope - European Southern Observatory - planet - Earth - face-on - spiral galaxy - Messier 61 - M61 - Virgo Cluster of Galaxies - NGC 4303 - barred spiral galaxy - Milky Way - spiral arm - star - star cluster

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

پنج ماهِ تازه یافته شده‌ی مشتری نامگذاری شدند

سیاره‌ی مشتری ۷۹ ماهِ (قمرِ) شناخته شده دارد، و اکنون برای پنج تا از نویافته‌ترین‌های آنها نامی رسمی برگزیده شده.

در ماه ژوییه‌ی ۲۰۱۸، اسکات شپرد از بنیاد کارنگی در واشنگتن دی.سی. به همراه همکارانش اعلام کردند که ۱۲ ماه تازه برای مشتری یافته‌اند. اکنون این پنج ماه به طور رسمی از سوی انجمن بین‌المللی اخترشناسی (آی‌ای‌یو) نامگذاری شده‌اند.

هنگامی که یک ماه یافته می‌شود، از همان آغاز یک شناسه‌ی عددی بر پایه‌ی ترتیب و زمان یافته شدنش به آن داده می‌شود. یابندگان دارای حق نامگذاری هستند و نام‌های دلخواهشان را برای تایید به آی‌ای‌یو می‌فرستند.

آی‌ای‌یو مجموعه قوانین و دستورهایی برای نامگذاری ماه‌های هر سیاره دارد. همه‌ی ماه‌های مشتری باید از روی چهره‌ها و شخصیت‌های اساطیر یونانی و رومی برگزیده شوند- از عشاق یا فرزندان و نوادگان ژوپیتر یا زئوس. آخرین حرف نام هر ماه هم جهت مداری آن به گرد سیاره را نشان می‌دهد.

اکنون این پنج ماه تازه‌ی مشتری بر پایه‌ی همین قوانین، از خانواده‌ی زئوس برگزیده شده‌اند. دو تای آنها به نام‌های "پاندیا" و "اِرسا"، که دختران سلنه، ایزدبانوی ماه هستند نامیده شده‌اند. یکی دیگر به نام "ایرنه"، که دختر تمیس، ایزدبانوی داد و خرد است، و دو تای آخر هم به نام‌های "فیلوفروسین" (Philophrosyne) و "یوفیم" (Eupheme)، که نوادگان زئوسند نامیده شده‌اند.

ماه‌های کوچکی مانند این پنج ماه احتمالا تکه‌هایی از اجرام بسیار بزرگ‌تر بوده‌اند که در گذشته‌ی دور به هم برخورد کرده بوده‌ و تکه تکه شده بوده‌اند. اگر بتوانیم همه‌ی آنها را پیدا کنیم (تقریبا شکی نیست که شمارشان بیش از اینهاست) این می‌تواند به ما کمک کند تا تصویری از سامانه‌ی آغازینِ ماه‌های مشتری به دست بیاوریم.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Jupiter - moon - Scott Sheppard - Carnegie Institution for Science - Washington DC - International Astronomical Union - IAU - planet - Greek - Roman - Zeus - moon goddess - Selene - Pandia - Ersa - Themis -  Eirene - Philophrosyne - Eupheme

منبع: نیوساینتیست

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

سیارکی که دارد به این سو می‌آید!

به گفته‌ی ناسا، سیارک بزرگی که پهنایش هم‌اندازه‌ی بلندی برج خلیفه -بلندترین آسمانخراش جهان - است تا کمتر از یک ماه دیگر از کنار زمین خواهد گذشت.

این سیارک با نام "۲۰۰۰ کیودبلیو۷" (2000 QW7) بسیار تنومند است. قطر آن چیزی میان ۲۹۰ تا ۶۵۰ متر است، کمی کمتر از برج خلیفه با بلندی ۸۲۸ متر.

بر پایه‌ی پیش‌بینی مرکز پژوهش‌های اجرام نزدیک-زمین (CNEOS) که بخشی از آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا در پاسادنای کالیفرنیاست، انتظار می‌رود ۲۰۰۰ کیودبلیو۷ در روز ۱۴ سپتامبر از کنار سیاره‌ی آبی‌مان بگذرد.

سرعت گذر ۲۰۰۰ کیودبلیو۷ از کنار زمین بسیار بالا، به اندازه‌ی ۲۳۱۰۰ کیلومتر بر ساعت خواهد بود. با این که این سیارک به عنوان یک جرم نزدیک-زمین در نظر گرفته شده، ولی باز هم از ما بسیار دور است. سیارک‌ها و دیگر اجرام فضایی هنگامی به عنوان "نزدیک-زمین" خوانده می‌شوند که فاصله‌شان از زمین کمتر از ۱.۳ یکای نجومی بشود (هر یکای نجومی یا AU برابر با فاصله‌ی خورشید تا زمینست، ۱۴۹.۶ میلیون کیلومتر).

به گفته‌ی مرکز CNEOS، سیارک ۲۰۰۰ کیودبلیو۷ از فاصله‌ی کمتر از ۰.۰۳۵۶۴ یکای نجومی، که هم‌ارز حدود ۵.۳ میلیون کیلومتر است از کنار زمین می‌گذرد. این فاصله به بیان دیگر، ۱۳.۸۷ برابر فاصله‌ی زمین تا ماه است.

۲۰۰۰ کیودبلیو۷ هم مانند زمین به گرد خورشید می‌چرخد. ولی گاه به گاه گذرش به نزدیک زمین می‌افتد. آخرین باری که به سیاره‌ی ما نزدیک شد ۱ سپتامبر ۲۰۰۰ بود. به گفته‌ی آزمایشگاه پیشرانش جت، انتظار می‌رود پس از ۱۴ سپتامبر امسال، دیدار بعدی‌اش در روز ۱۹ اکتبر ۲۰۳۸ انجام شود.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

asteroid - Burj Khalifa - Earth - NASA - 2000 QW7 - Center for Near Earth Object Studies - CNEOS - Jet Propulsion Laboratory - Pasadena - California - near-Earth object - astronomical unit - planet - sun - moon

منبع: livescience

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

رنگارنگ‌ترین بخش آسمان شب

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

چرا آسمان پیرامون ستاره‌ی کژدم‌دل (قلب عقرب، سدویس، آنتارس) و "رو مارافسای" اینقدر غبارآلود و رنگارنگ است؟

این رنگ‌ها دستاورد آمیزه‌ای از اجرام و فرآیندهاست.

غبارهای ریز کیهانی که از جلو با نور ستارگان روشن شده‌اند، سحابی‌های بازتابی آبی‌فام را پدید آورده‌اند. ابرهای گازی که اتم‌هایشان توسط پرتوی فرابنفش ستارگان برانگیخته شده، سحابی‌های گسیلشی (نشری) سرخ‌فام را ساخته‌اند. و ابرهای غباری که از پشت روشن شده‌اند هم جلوی نور ستارگان پشتشان را گرفته و خود به حالت ضدنور (سایه‌نما) در آمده و تاریک دیده می‌شوند [و در واقع سحابی‌های تاریک پدید آورده‌اند].

کژدم‌دل که یک ستاره‌ی ابرغول سرخ، و یکی از درخشان‌ترین ستارگان آسمان شب‌های زمینست با نور خود توده ابر زرد-سرخی را که پایین، سمت چپ این چشم‌انداز دیده می‌شود روشن کرده. 

سامانه‌ی ستاره‌ای "رو مارافسای" در مرکزِ سحابی آبی‌رنگِ بالای تصویر دیده می‌شود. خوشه‌ی کروی دوردست ام۴ هم در سمت راست ستاره‌ی کژدم‌دل خودنمایی می‌کند.

این ابرهای ستاره‌ای حتی از آن چه چشم انسان می‌تواند ببیند هم رنگارنگ‌ترند زیرا در سرتاسر طیف الکترومغناطیسی نور می‌افشانند.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Antares - Rho Ophiuchi - reflection nebula - atom - ultraviolet - emission nebula - red supergiant - star - globular cluster - M4 - electromagnetic spectrum

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

پدیده‌ای به نام "آذرخش تاریک"

تلسکوپ فضایی پرتو گامای فرمی ناسا در سال ۲۰۰۸ برای ماموریت بررسی پدیده‌های پرانرژی در کیهان راهی فضا شد. این تلسکوپ به طور معمول چیزهایی مانند فواره‌هایی که از سیاهچاله‌ها در کهکشان‌های دوردست نیرو گرفته‌اند، یا برون‌ریزی‌های ستارگان بزرگی که ابرنواختر پدید می‌آورند را ردیابی می‌کند.

بنابراین در سال ۲۰۱۰، برخورد باریکه‌ای از پوزیترون‌های پرانرژی (پادالکترون) به این تلسکوپ مایه‌ی شگفتی پژوهشگران نشد. فرمی برای آشکارسازی همین چیزها آنجا بود. ولی آنها هنگامی که فهمیدند این پوزیترون‌ها از کجا آمده شگفت‌زده شدند.

اگر ویدیو اینج اجرا نشد می‌توانید آن را در تلگرام و یا توییتر یک ستاره در هفت آسمان ببینید

این ذرات پرانرژی نه از سیاهچاله‌ای در فاصله‌ی هزاران سال نوری در کهکشان، بلکه همین جا، از سیاره‌ی خودمان آمده بودند. سرچشمه‌ی آنها توفانی تندری در فاصله‌ی تنها ۴۸۰۰ کیلومتریِ ماهواره‌ی فرمی بود!

جوزف دوایر، کارشناس آذرخش‌ها در بنیاد فناوری فلوریدا می‌گوید: «به نظر می‌رسید میدان مغناطیسی زمین شمارِ حدود ۱۰۰ تریلیون پوزیترون را از این توفان وارد باریکه‌ای فشرده کرده و آنها را به بالا، رو به فضاپیما شلیک کرده بود.»

یک چیزی داشت بالای ابرهای زمین پادماده تولید می‌کرد و با سرعتی نزدیک به سرعت نور به فضا می‌فرستاد. ولی چه چیزی؟ دوایر و همکارانش در مرکز پروازهای فضایی مارشال ناسا و دانشگاه آلاباما بر این باورند که: «پاسخ، "آذرخش تاریک" بود.»

آذرخش تاریک شاید چیزی مانند یک ناسازه‌گویی (بیان نقیضی) به نظر بیاید، ولی شواهدِ رو به گسترشی از واقعیت داشتن آن وجود دارد.

آذرخش معمولی زمانی رخ می‌دهد که میدان‌های الکتریکی در دل ابرهای تندری پدید می‌آیند. الکترون‌ها در تلاش برای خنثا کردن افزایش ولتاژ، از یک بخش به بخشِ دیگرِ ابر روانه می‌شوند. برق نوری که می‌بینیم رد این ذرات باردار را دنبال می‌کند که در مسیرشان هوا را تا دمای پنج برابر خورشید داغ می‌کنند.

اگر این نظریه‌ درست باشد، پس آذرخش تاریک رقیب آذرخش معمولی است و آن هم کارش خنثا کردن میدان‌های الکتریکی ابر است. به گفته‌ی وی، این فرآیند به چنین روشی انجام می‌شود (از دقیقه‌ی ۲:۱۰ ویدیو را ببینید).

در شرایط مناسب، میدان‌های الکتریکی درون ابر می‌توانند بهمنی نیرومند از الکترون‌ها پدید آورده و آنها را با سرعتی نزدیک به سرعت نور رو به بالا پرتاب کنند. این الکترون‌ها با مولکول‌های هوا برخورد می‌کنند و باعث گسیلش پرتوهای گاما می‌شوند. فضاپیماهای مدارگرد دستکم از میانه‌های دهه‌ی ۱۹۹۰ این برق پرتوهای گاما [که به نام درخش‌های پرتو-گامای زمینی یا TGFها شناخته می‌شوند] از ابرهای تندری را می‌بینند.

سپس، انرژی پرتو گاما [در برخورد با مولکول بعدی] به یک جفت ذره تبدیل می‌شود: یک الکترون و یک پوزیترون. در برخورد بعدیِ این ذرات با مولکول دیگری در هوا، یک جفت الکترون-پوزیترون دیگر تولید می‌شود و این چرخه تکرار می‌گردد.

دوایر می‌گوید: «یک چرخه‌ی پیوسته‌ی بازخورد (فیدبک) شکل می‌گیرد. این هم مانند فرآیند شکافت هسته، یک شتابدهنده‌ی ذراتِ طبیعی، خود-مولد(*)، و خودبسنده (**) است.»

به گفته‌ی وی، این چرخه‌ی بازخورد با آغاز شدنش می‌تواند بخش‌هایی از ابر را به همان سرعتِ آذرخش تخلیه کند. و از آنجایی که این آبشار الکترون و پوزیترون بیش از نورِ دیدنی (مریی)، پرتوهای گاما تولید می‌کنند، کل فرآیند عملا برای چشم ما نادیدنی می‌شود.

پژوهشگران زمانی می‌پنداشتند برق‌های پرتو گامای آذرخش‌ها نتیجه‌ی جانبی و شگفت‌انگیزِ آذرخش‌های معمولی هستند. ولی اکنون فکر می‌کنند نشانه‌ای از آذرخش تاریکند. دستگاه "دیدبان انفجار پرتو-گاما"ی ماهواره‌ی فرمی این برق‌ها را به گونه‌ای کارآمد و موثر آشکار می‌کند.

در این زمینه این مطلب را هم بخوانید: * آیا می‌دانید "آذرخش تاریک" چیست؟

--------------------------------------------

یادداشت‌ها:

*] self-generated

**] self-sustained

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

NASA - Fermi Gamma-ray Space Telescope - positron - Joseph Dwyer - Florida Institute of Technology - Marshall Space Flight Center - University of Alabama - Terrestrial Gamma-ray Flash - TGF - dark lightning - thunderstorm - Earth - charged particle - storm cloud - gamma-ray - Terrestrial Gamma-ray Flash - TGF - nuclear fission - anti-matter

منبع: یوتیوب ناسا

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

هنر "طبیعت بی‌جان" در آسمان

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

این عکس است یا نقاشی؟

نزدیک مرکز این شاهکار زیبای آسمانی که گویی با یک قلم‌موی کیهانی و با مضمون "طبیعت بی‌جان" (Still Life) آفریده شده یک سحابی غبارآلود به نام ان‌جی‌سی ۲۱۷۰ یا "سحابی فرشته" می‌درخشد.

ان‌جی‌سی ۲۱۷۰ که نور ستارگان داغ نزدیکش را باز می‌تاباند، در کنار خود چند سحابی بازتابی آبی‌فام دیگر را هم دارد، همچنین یک ناحیه‌ی گسیلشی سرخ‌فام، چندین سحابی تاریک درآشامی (جذبی) که جلوی نور ستارگان زمینه را گرفته‌اند، و نیز یک پس‌زمینه از ستارگان رنگارنگ.

همان گونه که نگارگرانِ طبیعت بی‌جان برای موضوعات خود چیزهایی را برمی‌گزینند که در خانه فراوان است، در این "طبیعت بی‌جان" کیهانی هم از چیزهایی که در این بخش آسمان فراوان و رایج است بهره برده شده: ابرهای گازی، غبار، و ستارگان داغی که با هم یک ابر پرجرم مولکولیِ ستاره‌زا در صورت فلکی تکشاخ را تشکیل داده‌اند.

این ابر مولکولی غول‌پیکر که "ام‌او‌ان آر۲" یا "تکشاخ آر۲" نام دارد، به گونه‌ی چشمگیری به ما نزدیک بوده و فاصله‌اش از زمین تنها حدود ۲۴۰۰ سال نوری برآورد شده است. در این فاصله، پهنای این بومِ نقاشی حدود ۶۰ سال نوری می‌شود.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

still life - nebula - NGC 2170 - Angel Nebula - reflection nebula - emission region - obscuring dust - cloud of gas - star-forming - molecular cloud - Monoceros

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

سیارک ریوگو هیچ گرد و غباری ندارد، ولی چرا؟

* دقیق‌ترین عکس‌هایی که تاکنون از سیارک ریوگو گرفته شده چیز جالبی را نشان می‌دهند: این سیارک به گونه‌ی شگفت‌آوری پاکیزه از گرد و غبار است.

فضاپیمای ژاپنی هایابوسا۲ در ماه ژوئن ۲۰۱۸ به ریوگو رسید، سه فرودگر بر سطح آن نشاند و یک نمونه‌برداری روی آن انجام داد. اکنون عکس‌هایی که یکی از این سطح‌نشین‌ها گرفته جزییاتی را درباره‌ی ساختار این سیارک نشان می‌دهد.

دانشمندان از روی عکس‌هایی که پیش‌تر گرفته شده بود می‌داستند که همنهش (ترکیب) ریوگو همانند گروهی از شهاب‌سنگ‌ها است که به نام کندریت‌های کربن‌دار شناخته می‌شوند، و کمتر از ۵ درصد شهاب‌نگ‌هایی که روی زمین می‌افتند را تشکیل می‌دهند.

ولی به گفته‌ی رالف یومان از بنیاد علوم سیاره‌ای مرکز هواضای آلمان در برلین، جزییات بافت سنگی که روی سطح [ِ سیارک] دیده‌اند آنها را به شگفتی انداخته: «این که می توانیم آخال‌های درخشان با رنگ‌های گوناگون، سطوح شکننده و بافت‌های هموار در این سنگ را ببینیم شگفت‌آور است.»

تصاویر نشانگر وجود دو گونه سنگ روی ریوگو هستند، "تیره و ناهموار" و "روشن و هموار"، و سهم هر دو دسته روی سطح برابر است.»

این عکس‌ها نشان می‌دهند که سطح ریوگو برخلاف سطح‌هایی مانند کره‌ی ماه، یک لایه‌ی غبار ندارد. این شگفت‌انگیزست زیرا انتظار می‌رود میان برآمدگی‌ها و خراشیدگی‌های گوناگون در فضا پر از غبار شود. نبودِ آن در ریوگو یک رازست.

به گفته‌ی یومان، یک توضیح می‌تواند این باشد که ذرات ریز غبار زیر تابش خورشید باردار شده و توسط نیروهای الکتریکی پراکنده شده‌اند. دلیل احتمالی دیگر می‌تواند آزاد شدن گازهای گریزا (فرّار) از سطح باشد که غبارها را پس زده. یا شاید هم اگر سیارک با پیشروی‌اش در فضا لرزیده و تکان خورده باشد، این غبارها می‌توانند کم کم به درون سیارک فرو بروند، یعنی هستند ولی ما نمی‌توانیم آنها را ببینیم.

یومان میگوید: «هنوز تا اینجای کار روشن نیست که کدام یک از این سازوکارها می‌تواند ممکن‌ترین توضیح برای ریوگو باشد.»

گزارش این دانشمندان در نشریه‌ی ساینس  منتشر شده است.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

asteroid - Ryugu - Japan - Hayabusa 2 - meteorite - carbonaceous chondrite - Earth - Ralf Jaumann - German Aerospace Center - Institute of Planetary Science - Berlin - inclusion - moon - solar radiation - electrical force - volatile - Science

منبع: newscientist

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

خوشه‌ای با ۱۰ میلیون ستاره پیرتر از خورشید

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

خوشه‌ی ستاره‌ای کروی امگا قنطورس که با عنوان ان‌جی‌سی ۵۱۳۹ هم شناخته می‌شود، تقریبا ۱۵ هزار سال نوری از زمین فاصله دارد.

در این خوشه حدود ۱۰ میلیون ستاره‌ی بسیار پیرتر از خورشید وجود دارد که همگی در فضایی به قطر نزدیک به ۱۵۰ سال نوری تنگ هم "چپیده‌اند". امگا قنطورس بزرگ‌ترین و درخشان‌ترین خوشه از میان حدود ۲۰۰ خوشه‌ی کرویِ شناخته شده‌ایست که در هاله‌ی کهکشان راه شیری پرسه می‌زنند.

بیشتر خوشه‌های ستاره‌ای از ستارگانی هم‌سن و با همنهش شیمیایی یکسان تشکیل شده‌اند، ولی در خوشه‌ی رازگونه‌ی امگا قنطورس جمعیت‌های گوناگونِ ستارگان با سن و همنهش بسیار متنوع دیده می‌شود. در واقع، امگا قنطورس شاید پسمانده‌ی هسته‌ی یک کهکشان کوچک باشد که در کهکشان راه شیری ادغام شده.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

globular star cluster - Omega Centauri - NGC 5139 - star - Sun - halo - Milky Way galaxy - galaxy

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

تماشای رنگین‌کمان با پهپاد

این تصویر در دو اندازه‌ی دیگر: بزرگ، بزرگ‌تر (۳.۴ مگ)

برای دیدن یک رنگین‌کمان به تنها چیزی که نیاز داریم آفتاب است و قطره‌های باران. درست‌تر بگوییم، تنها چیزی که برای دیدن "بخشی" از رنگین‌کمان نیاز داریم. به طور معمول، دستکم ۵۰ درصد یک رنگین‌کمان زیر افق است و دیده نمی‌شود. برای دیدن همه‌ی آن نیاز به بالا رفتن دارید- یا به کمک چیزی مانند یک پهپاد.

پیوتر ویچورک از اوپواویتس لهستان که این عکس را گرفته می‌گوید: «من پس از یک باران شدید، پهپادم را به پرواز در آوردم. هنگامی که بالا رفت، یک دایره‌ی تقریبا کاملِ رنگین‌کمان پدیدار شد. من این عکس را به کمک دوربین گوپرو که روی پهپاد بود گرفتم.»

رنگین‌کمان‌ها همیشه دایره‌هایی هستند که مرکزشان درت نقطه‌ی مخالف خورشید در آسمانست (فاصله‌ی ۱۸۰ درجه‌ی آن). هنگامی که پهپاد به بالای افق فیزیکی می‌رود، رنگین‌کمان هم با آن بالا می‌رود تا جایی که دایره‌ی آن از دید پهپاد کامل می‌شود.

نمای پهباد یکی دیگر از جنبه‌های مشترک، ولی اغلب نادیده گرفته شده‌ی رنگین‌کمان‌ها را هم آشکار می‌کند: آنها دوتایی‌اند. رنگین‌کمان درونی یا اصلی در اثر یک بار بازتاب درون قطره‌ها درست می‌شود. رنگین‌کمان بیرونی یا "دوّمین" (ثانویه) هم دستاورد دو بار بازتاب است.

-------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه نامه:

rainbow - drone - Piotr Wieczorek - Opławiec - Poland - GoPro camera - sun - secondary rainbow - double

منبع: spaceweather

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

کالیفرنیای سرخ در فضا

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

این تکه ابر کیهانی که در بازوی شکارچی کهکشان مارپیچی راه شیری شناورست، به گونه‌ای شانسی نقشه‌ی ایالت کالیفرنیا در ساحل باختری کشور آمریکا را باز می‌نماید. خورشید ما نیز تنها ۱۵۰۰ سال نوری دورتر از این ابر، درون همین بازوی کهکشان جای دارد.

این سحابی که با نام سحابی  کالیفرنیا و همچنین ان‌جی‌سی ۱۴۹۹ شناخته می‌شود، نمونه‌ی خوبی از یک سحابی گسیلشی (نشری) است، با درازای نزدیک به ۱۰۰ سال نوری.

در این عکس، رنگ اصلی سحابی کالیفرنیا سرخ است. این رنگ نشان ویژه‌ی اتم‌های هیدروژنی است که در اثر پرتوی پرانرژی ستارگان، یونیده (الکترون از دست داده) و دوباره الکترون گرفته‌اند و تابشی سرخ فام در طول موج بلندتر می‌تابانند.

ستاره‌ای که بیش از همه با نور خود باعث یونش و برافروختگی بیشتر گازهای این سحابی شده، به احتمال بسیار ستاره‌ی داغ، درخشان و آبی‌فام "کیسی برساووش" (ξ Per) است که درست سمت راست سحابی دیده می‌شود.

سحابی کالیفرنیا که یکی از هدف‌های معمول برای عکاسان نجومی است را می‌توان با یک تلسکوپ میدان‌گسترده، در آسمانی تاریک و در محدوده‌ی صورت فلکی برساووش، به فاصله‌ی نه چندان دور از خوشه‌ی پروین تماشا کرد.

این تصویر یک موزاییک تلسکوپی ۶ تکه است و میدانی گسترده از آسمان را می‌پوشاند.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

California - Orion Arm - spiral Milky Way Galaxy - Sun - California Nebula - NGC 1499 - emission nebula - hydrogen - atom - electron - ionized - Xi Perse - astrophotographer - constellation of Perseus - Pleiades

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

دومین غول گازی هم در منظومه "بتا سه‌پایه" یافته شد

یک گروه اخترشناسان به رهبری آن-ماری لاگرانژ از مرکز ملی پژوهش‌های علمی فرانسه (CNRS) دومین سیاره‌ی غول‌پیکر را هم به گرد ستاره‌ی "بتا سه‌پایه" یافته‌اند، ستاره‌ای به نسبت جوان (۲۳ میلیون ساله) و نزدیک به زمین (۶۴ سال نوری) که با قرصی از غبار در بر گرفته شده.

سامانه‌ی بتا سه‌پایه ۳۰ سال است که اخترشناسان را شیفته‌ی خود کرده زیرا به آنها امکان داده تا سامانه‌ای از سیاره‌ها را که هنوز در فرآیند پیدایش و شکل‌گیری به گرد ستاره‌اش به سر می‌برد ببینند.

در این سامانه دنباله‌دارهایی یافته شده [۱]، و همچنین یک غول گازی با نام "بتا سه‌پایه بی" که در سال ۲۰۰۹ با تصویربرداری مستقیم توسط گروه لاگرانژ شناسایی و منش‌نمایی شد [۲].

این بار، گروه لاگرانژ با بررسی داده‌های پرجزییات و پُروضوحی که در درازنای بیش از ۱۰ سال، به کمک دستگاه هارپز (HARPS) در رصدخانه‌ی لاسیای اِسوی شیلی گرد آمده، سیاره‌ی "بتا سه‌پایه سی" را به طور نامستقیم شناسایی کرده‌اند.

"بتا سه‌پایه سی" نُه برابر پرجرم‌تر از مشتری است و به ستاره‌اش نزدیک‌تر از غول پیشینِ این سامانه است، تقریبا به اندازه‌ی فاصله‌ی کمربند سیارک‌ها از خورشید. این سیاره هر دور مدارش را تقریبا در ۱۲۰۰ روز کامل می‌کند. فاصله‌ی غول پیشین (بتا سه‌پایه بی) ۳.۳ بار بیشتر از این یکی بود.

پژوهشگران امیدوارند با بهره از داده‌های فضاپیمای گایا و همچنین "تلسکوپ بی‌اندازه بزرگ" که در شیلی در دست ساخت است به آگاهی‌های بیشتری درباره‌ی این سیاره دست یابند.

این سیاره به کمک ترفند سرعت عاعی یافته شد: در همه‌ی سامانه‌ها، سیاره‌ها و ستارگانشان همگی با هم به گرد یک مرکز مشترک گرانشی می‌چرخند؛ جایگاه این مرکز مشترک به طور معمول درون ستاره است.

قرص غبار پیرامون ستاره‌ی بتا سه‌پایه و جایگاه دو سیاره‌ی بتا سه‌پایه بی و سی

بنابراین هر گاه سیاره‌ای پیرامون ستاره‌ای باشد، این ستاره هم دارای مداری می‌شود که گرچه بسیار کوچک است (بیشتر گونه‌ای لولیدن است)، ولی با روش سرعت شعاعی می‌توان به آن پی برد. روش سسرعت عاعی بر پایه‌ی اثر دوپلر است: با جابجایی ستاره، طیف نور آن هم پی در پی به آبی و سرخ می‌گراید.

از آنجایی که بتا سه‌پایه ستاره‌ای به نسبت پرجرم (تقریبا دو برابر خورشید) است که تپش‌های چشمگیری دارد (اندازه‌اش به طور دور‌ه‌ای تغییر میکند- یک متغیر دلتا سپری)، سیگنالِ به دست آمده بی‌اندازه پیچیده بود، و دانشمندان برای بررسی‌اش ناچار بودند نخست اثر این تپش‌ها را از آن کم کنند. در واقع این نخستین بارست که سیاره‌ای با این روش پیرامون چنین ستاره‌ای یافته می‌شود.

--------------------------------------------

یادداشت‌ها:

۱] اینجا خواندید: * دو خانواده از دنباله دارها پیرامون یک ستاره بیگانه شناسایی شد 

۲] اینجا خواندید: * سیاره‌ای غول‌پیکر برای ستاره‌ی بتا سه‌پایه

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Anne-Marie Lagrange - CNRS - Institut de Planétologie et d’Astrophysique de Grenoble - planet - β Pictoris - planetary system - star - gas giant - HARPS - ESO - La Silla Observatory - Chile - β Pictoris c - Jupiter - Sun - asteroid belt - β Pictoris b - GAIA - Extremely Large Telescope - Chile - radial velocity - Doppler effect - spectrum - pulsation

منبع: CNRS

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

یک کهکشان مارپیچی بزرگ در همین نزدیکی

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

نزدیک مرکز این چشم‌انداز کیهانی، کهکشان مارپیچی بزرگ و لبه‌نمای ان‌جی‌سی ۴۹۴۵ را می‌بینیم [کهکشان لبه‌نما کهکشانی‌ست که از روی زمین، از لبه دیده می‌شود. اگر از روبرو دیده شود آن را "رونما" می‌خوانیم].

ان‌جی‌سی ۴۹۴۵ در آسمان جزیره کرت
درباره‌ی این عکس اینجا بخوانید

ان‌جی‌سی ۴۹۴۵ تقریبا به بزرگی کهکشان خودمان، راه شیری است. قرص غبارآلود آن، خوشه‌های ستاره‌ای جوان و آبی‌فام، و مناطق ستاره‌زایی صورتی رنگش در این تصویر رنگین و پُروضوحِ تلسکوپی به خوبی نمایان شده‌اند.

ان‌جی‌سی ۴۹۴۵ که با حدود ۱۳ میلیون سال نوری فاصله از زمین، در صورت فلکی جنوبی و پهناور قنطورس جای دارد، تنها حدود شش برابر دورتر از آندرومداست که به عنوان نزدیک‌ترین کهکشان بزرگ مارپیچی به راه شیری شناخته می‌شود.

اگرچه بخش بزرگی از مرکز این کهکشان از چشم تلسکوپ‌ها در طیف نور دیدنی (مریی) پنهان است، ولی رصدهایی که در طیف‌های پرتو X و فروسرخ انجام شده نشانگر گسیلش‌های پرانرژی و فرآیندهای چشمگیر ستاره‌زایی در هسته‌ی آن بوده است.

هسته‌ی پنهان ولی فعال کهکشان ان‌جی‌سی ۴۹۴۵ باعث شده این جزیره‌ی شکوهمند کیهانی به عنوان یک کهکشان سیفرت با ابرسیاهچاله‌ای در مرکزش رده‌بندی شود.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

spiral galaxy - NGC 4945 - edge-on - galaxy - Milky Way Galaxy - star cluster - constellation Centaurus - Andromeda - X-ray - infrared - star formation - core - nucleus - Seyfert galaxy - supermassive black hole

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

شکارچی فراتر از دید انسان

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

می‌توانید این صورت فلکی را تشخیص دهید؟

"شکارچی" اگرچه این یکی از آشناترین دسته‌بندی‌های ستاره‌ای در آسمان است ولی چشم ما همه‌ی آن را نمی‌بیند- تنها راه برای دیدن کامل آن، عکاسی با نوردهی بلند و پرداز‌ش‌های بعدی‌ست.

در این تصویر غول سرخ سرد ابط‌الجوزا (شبان‌شانه، آلفا شکارچی) مانند یک نقطه‌ی نارنجی پررنگ در پایین، سمت چپ دیده می‌شود.

شکارچی ستارگان داغ و آبی‌فام بسیاری دارد، از جمله ابرغول پای شکارچی (بتا شکارچی، رجل جبار) که بالا، سمت راست شبان‌شانه دیده می‌شود، و گاما شکارچی (ناجذ) در گوشه‌ی بالا، سمت چپ.

سه ستاره‌ای که با هم کمربند شکارچی را ساخته‌اند همگی حدود ۱۵۰۰ سال نوری از زمین فاصله دارند و از دل ابرهای میان‌ستاره‌ایِ شناخته شده‌ی این صورت فلکی پدید آمده‌اند.

سمت راست کمربند شکارچی یک لکه‌ی سرخ‌فام و افشان دیده می‌شود که آن هم برای چشم نامسلح چیز تقریبا آشناییست- پرورشگاه ستاره‌ای پرآوازه‌ای به نام سحابی شکارچی.

و سرانجام، ساختاری که با چشم نامسلح به سختی دیده می‌شود ولی اینجا کاملا روشن و آشکارست حلقه‌ی برنارد نام دارد- یک سحابی گسیلشی گازی غول‌پیکر که کمربند شکارچی را در میان گرفته. این سحابی حدود ۱۰۰ سال پیش توسط پیشگام عکاسی از شکارچی، ادوارد امرسون برنارد شناسایی شد.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

constellation - star - Orion - red giant - Betelgeuse - supergiant - Rigel - Bellatrix - Orion's belt - Orion's Nebula - unaided eye - Barnard's Loop - emission nebula - E. E. Barnard

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

هاله یک ستاره پیر

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

این جرم گِرد که ان‌جی‌سی ۲۰۲۲ نام دارد، اگرچه مانند جانداری زیر میکروسکوپ دیده می‌شود، ولی بی‌شک نه جلبک است و نه یک عروس دریایی کوچک و حبابی، بلکه گوی بزرگی از گاز است که از پس زده شدن مواد پیکره‌ی یک ستاره‌ی پیر و رو به مرگ درست شده. خود ستاره را در مرکز گوی می‌بینیم که از پشت گازهایی که آنها را بیشتر عمرش پیش خود نگه داشته بود و اکنون از دست داده می‌درخشد.

هنگامی که ستارگانی مانند خورشید به پیری می‌رسند پف می‌کنند و سرخ می‌شوند. این به اصطلاح غول‌های سرخ سپس کم کم مواد لایه‌های بیرونی خود را به فضا پس می‌زنند. بیش از نیمی از جرم چنین ستارگانی می‌تواند از این راه از دست برود و با پحش شدن در فضا، پوسته‌ای از گاز پیرامون ستاره بسازد. همزمان، هسته‌ی ستاره هم در خود می‌رُمبد و داغ و داغ تر می‌شود و با تابش پرتوهای فرابنفش، گازهای پس زده شده را برمی‌افروزد و به تابش وا می‌دارد.

این گونه از اجرام با نام گیج‌کننده‌ی سحابی‌های سیاره‌ای یا سیاره‌نما شناخته می‌شوند، با این که هیچ ربطی به سیاره‌ها ندارند. این نام به دلیل یک سوتفاهم تاریخی به آنها داده شده زیرا از پشت تلسکوپ‌های آغازین نمایی گِرد و سیاره-مانند داشتند.

این عکس توسط تلسکوپ فضایی هابل گرفته شده. ان‌جی‌سی ۲۰۲۲ در صورت فلکی شکارچی دیده می‌شود.

-------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه نامه:

NGC 2022 - algae - jellyfish - star - Sun - red giant - ultraviolet - planetary nebula - planet - constellation of Orion - Hunter

منبع: ناسا

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

پویانمایی: قرص چرخان به گرد یک سیاهچاله

اگر ویدیو اینجا اجرا نشد می‌توانید آن را در تلگرام و یا توییتر یک ستاره در هفت آسمان ببینید

چرخیدن دور یک سیاهچاله چه حسی دارد؟

بسیاری از سیاهچاله‌ها با رودهای چرخانی از گاز به نام قرص برافزایشی در بر گرفته شده‌اند.

این قرص‌ها بی‌اندازه داغند و بیشترِ موادی که در آنهاست و به گرد سیاهچاله می‌چرخد سرانجام به درون افق رویداد آن خواهند رفت- مرز بی‌بازگشت پیرامون یک سیاهچاله.

در این پویانمایی، برداشتی هنری از قرص شگفت‌انگیزی را می‌بینیم که مارپیچ‌وار به گرد ابرسیاهچاله‌ی مرکز کهکشان مارپیچی ان‌جی‌سی ۳۱۴۷ می‌چرخد.

گازهای لبه‌ی درونی قرص به اندازه‌ای به سیاهچاله نزدیکند که سرعت بی‌اندازه بالایی پیدا کرده‌اند: به اندازه‌ی ۱۰ درصد سرعت نور.

چنین سرعتی باعث شده پدیده‌ای به نام "پرتوافکنی نسبیتی" (relativistic beaming) برای این گازها رخ دهد و باعث شود سمتی از قرص که به سوی ما می‌آید به اندازه‌ی چشمگیری درخشان‌تر از سمت دیگر که از ما دور می‌شود باشد.

این پویانمایی بر پایه‌ی عکس‌هایی که تلسکوپ فضایی هابل به تازگی از ان‌جی‌سی ۳۱۴۷ گرفته درست شده است.

درباره‌ی این سیاهچاله و این پدیده مطلب بسیار مفصل‌تری را اینجا خونده بودید: 

* سیاهچاله‌ای که هر دو نظریه نسبیت را با هم در طیف مرئی نمایش می‌دهد

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

black hole - accretion disk - event horizon - supermassive black hole - spiral galaxy - NGC 3147 - relativistic beaming - animation - Hubble Space Telescope

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

نیمه-جامد بودن هسته مشتری به دلیل یک برخورد بزرگ به این سیاره در آغاز زندگی‌اش است

* برخورد سهمگینی که ۴.۵ میلیارد سال پیش با مشتری رخ داده بود می‌تواند دلیل شگفت‌انگیز بودنِ بیش از انتظارِ هسته‌ی این سیاره باشد.

به گمان اخترشناسان، مشتری در آغاز یک جنینِ سیاره‌ایِ سنگی-یخی بوده و پوشش گازی غول‌آسایش را بعدها از راهِ مکشِ هیدروژن و هلیومِ موجود در سحابی زاینده‌ی خورشید و سیاره‌ها (سحابی خورشیدی) با نیروی گرانش سهمگین خود به دست آورده. این می‌تواند بدین معنی باشد که مرزِ به نسبت آشکاری باید میان هسته‌ی جامد و پیکره‌ی گازی آن وجود داشته باشد.

ولی به نظر نمی‌رسد این گونه باشد. در چند سالِ گذشته، فضاپیمای جونوی ناسا با سنجش‌هایی که روی میدان گرانشی مشتری انجام داده نشان داده که هسته‌ی جامد آن در بخش بزرگی از شعاعش با گاز هیدروژن آمیخته شده [اینجا خواندید: * شگفتی‌های مشتری بیش از آنست که گمان می‌رفت]

شانگ-فی لیو از دانشگاه سون یات-سن در جوهای چین می‌گوید: «به نظر می‌رسد مشتری به جای یک هسته‌ی فشرده‌ی کوچک -چیزی که می‌پنداشتیم، یک هسته‌ی نرم و شل دارد که تا نیمه‌ی شعاعش گسترده شده.»

لیو و گروهش سناریویی را شبیه‌سازی کردند که در آن، یک جنین سیاره‌ای بزرگ (یک پیش‌سیاره) ۴.۵ میلیارد سال پیش به مشتری برخورد کرد. لیو می‌گوید: «پس از این برخورد، هسته‌ی فشرده‌ی آغازینِ مشتری به کلی خرد شد و از هم پاشید، و ساختاری مانند یک هسته‌ی شل و پخش پدید آمد.» شبیه‌سازی‌ها نشان می‌دهد که اثرهای این برخورد می‌بایست تا امروز در دل مشتری به جا مانده باشد، که با آنچه جونو دیده سازگار است.

بر پایه‌ی شبیه‌سازی‌ها، یک شانس ۴۰ درصدی هست که مشتری یک جنین سیاره‌ای را دردرازنای چند میلیون سال بلعیده باشد.

وینسنت اکه از دانشگاه دورام بریتانیا می‌گوید این گونه برخوردها در هنگامه‌ی پیدایش سیاره‌ها کمیاب نبودند. اثر آنها در جای جای سامانه‌ی خورشیدی دیده می‌شود: «تیر تقریبا هیچ پوسته‌ای ندارد، ناهید چرخش ناجوری دارد [یک روزش از یک سالش بلندتر است!]، ماه زمین دستاورد یک برخورد بزرگ است، زمین انگار پوسته پوسته شده، و اورانوس بر پهلوی خود می‌چرخد.»

اکه می‌گوید درباره‌ی کیوان، اورانوس، یا نپتون آگاهی‌های بسنده‌ای نداریم تا بفهمیم هسته‌ی مشتری چیز نارایجی است یا نه [آیا تنها مشتری چنین هسته‌ای دارد یا آنها هم همین گونه‌اند-م]

با این همه، فرضیه‌ی لیو احتمالا تا آینده‌ی پیش‌بینی‌پذیر همین گونه خواهد ماند. پیتر رید از دانشگاه آکسفورد می‌گوید: «احتمالا کسی نمی‌تواند آن را به طور مستقیم آزمایش کند.»

گزارش این دانشمندان در نشریه‌ی نیچر منتشر شده است.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Jupiter - core - planetary embryo - hydrogen - helium - solar nebula - NASA - Juno - gravitational field - radius - Shang-Fei Liu - Sun Yat-sen University - Zhuhai - China - Vincent Eke - Durham University - UK - solar system - Mercury - crust - Venus - Earth - moon - Mars - Uranus - Saturn - Neptune - Peter Read - University of Oxford - Nature

منبع: نیوساینتیست

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان