سریع‌تر از نور- نگاهی تازه به انفجارهای پرتو گاما

دو اخترفیزیکدان، جان هاکیلا از کالج چارلستون و رابرت نیمروف از دانشگاه صنعتی میشیگان مقاله‌ای را منتشر کرده‌اند که بر پایه‌ی آن، فوران‌هایی که "انفجارهای پرتو گاما" پدید می‌آورند در عمل می‌توانند به سرعتی بیش از سرعت نور در ابرهای گازی پیرامونشان برسند، بدون این که نظریه‌ی نسبیت را زیر پا بگذارند.

به پیشنهاد هاکیلا و نمیروف، چنین فواره‌های اَبَر-نوری‌ای می‌توانند پدیده‌ی "برگشت‌پذیری زمان" (time-reversibility) که در منحنی نور انفجارهای پرتو گاما دیده شده را پدید بیاورند. ولی این فواره‌ها نسبیت اینشتین را نقض نمی‌کنند زیرا آنها تنها از سرعت نور در همان محیطی که هستند فراتر می‌روند، نه سریع‌تر از سرعت نور در خلا.

هاکیلا می‌گوید یک راه خوب برای تصویر این حرکت ابر-نوری اینست که کسی را در نظر بگیرید که یک سمت یک آبگیر ایستاده و سنگی را به سوی شما روی آب می‌پراند. ین سنگ جهنده با سرعتی بیشتر از سرعت موج‌هایی که در آب پدید می‌آورد، در هوا حرکت می‌کند. هاکیلا می‌گوید سنگ دارد با جهیدن به شما نزدیک می‌شود و شما می‌بینید که انگار موج‌های پدید آمده از آن، به ترتیبِ وارونه به شما می‌رسند-  نخست موج‌هایی که از آخرین پرش پدید آمده می‌رسند و در پایان هم موج‌هایی که از پرشِ آغازین پدید آمده بودند.

این توضیحِ فورانِ ابر-نوری، به گفته‌ی هاکیلا، بسیاری از ویژگی‌های مدل‌های پذیرفته شده‌ی "انفجار پرتو گاما" را حفظ می‌کند. ولی نمیروف می‌گوید سناریوی پیشنهادی آنها شامل تابش چرنکوف می‌شود، گونه‌ای نور که از حرکت ابر-نوری تولید می‌شود و پیش از این گمان نمی‌رفت اهمیتی در پدید آوردن منحنی‌های نوری انفجارهای پرتو گاما داشته باشد.

هاکیلا می‌گوید: «در مدل‌های استاندارد انفجار پرتو گاما، ویژگی‌های منحنی نوری زمان-برگشت‌پذیر را نادیده گرفته می‌شود. [ولی] حرکت ابر-نوری فواره هم این ویژگی‌ها را به حساب می‌آورد و هم بسیاری از ویژگی‌های مدل استاندارد را حفظ می‌کند.»

پژوهشنامه‌ی این دانشمندان در نشریه‌ی آستروفیزیکال جورنال منتشر شده است.

--------------------------------------------

* با سپاس از مهران مرتضایی گرامی

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Jon Hakkila - College of Charleston - Robert Nemiroff - Michigan Technological University - gamma-ray burst - speed of light - Einstein - superluminal jet - time-reversibilit - theory of relativity - Cherenkov radiation - The Astrophysical Journal

منبع: کالج چارلستون

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان