بزرگترین آتشفشان آیو، ماه مشتری به زودی فوران می‌کند

تصویر فضاپیمای گالیله‌ی ناسا از فوران آتشفشان لوکی در اواخر ۱۹۹۹ و اوایل ۲۰۰۰- تصویر بزرگ‌تر

بزرگ‌ترین و نیرومندترین آتشفشانِ آیو، ماه سیاره‌ی مشتری مانند ساعت کار می‌کند و بر پایه‌ی تنظیمش، به زودی دوباره فوران خواهد کرد. همچنین به نظر می‌رسد بازه‌ی زمانی میان فوران‌هایش دارد کوتاه‌تر می‌شود؛ ولی ما چرایش را نمی‌دانیم.

پیش‌بینی فوران آتشفشان‌ها به طور معمول دشوار است زیرا نیروهای زمین‌شناختی بسیار گوناگونی در آنها نقش دارد. ولی این آتشفشان روی آیو که به نام آتشفشان لوکی، برگرفته از نام لوکی، ایزد بذله‌گو و فریبنده‌ی نوردیک شناخته می‌شود، به گونه‌ای دوره‌ای روشن و خاموش می‌شود، و بر پایه‌ی این دوره‌های روشنی، به زودی بیننده‌ی فورانی دیگر از آن خواهیم بود.

تصویر فضاپیمای وویجر ۱ ناسا از پَتِرا یا دوری
لوکی روی آیو

جولی رادبرن از بنیاد دانش سیاره‌ای در توسان آریزونا می گوید: «گاهی تا چند صد روز کاملا خاموش می‌شود و چیز چندانی در آن رخ نمی‌دهد. سپس برای چند صد روز در یک ردیف، با از سر گیری فعالیتش ۱۵ تا ۲۰ برابر درخشان‌تر می‌شود.»

رادبرن به طور هفتگی درخشش لوکی را با بهره از تاسیسات تلسکوپی فروسرخ ناسا در هاوایی دنبال می‌کند. وی آخرین فوران لوکی در ماه می ۲۰۱۸ را به درستی پیش‌بینی کرده بود و اکنون می‌گوید این آتشفشان همین روزهاست که دوباره منفجر شود.

رصدهای رادبرن در گذشته نشان داده بود که این آتشفشان در دهه‌ی ۱۹۹۰ تقریبا هر ۵۴۰ روز فوران می‌کرده. ولی این بازه‌ی زمانی کوتاه‌تر شده است: اکنون تقریبا هر ۴۷۵ روز بیدار می‌شود، و ما دلیل این بیشتر رخ دادن‌ها را نمی‌دانیم.

او می‌گوید: «آتشفشان‌ها را معمولا نمی‌توان خوب پیش‌بینی کرد زیرا نیروهای بسیاری در آنها دست دارند. ولی من فکر می‌کنم لوکی به اندازه‌ای بزرگ است که آشفتگی‌های زمین‌شناختی کوچکی که اندکی اینجا و اندکی آنجا رخ دهد نمی‌توانند آن را پیچیده‌تر کنند.»

لوکی غول‌پیکر است. و اگرچه آیو حدود ۴۰۰ آتشفشان دارد، ولی به هنگام فعالیت لوکی، حدود ۱۵ درصد کل شارش گرمایی آیو از آن می‌آید. رادبرن می‌گوید: «هیچ چیز که با آن هماوردی کند روی زمین پیدا نمی‌ود، حتی یک نمونه. اگر روی زمین بود، همه‌ی جنوب کالیفرنیا را می‌پوشاند.» گفتنی‌ست پهنای پَتِرا یا دوریِ لوکی بیش از ۲۰۰ کیلومتر است.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

volcano - Jupiter - moon - Io - Loki - Norse god - Julie Rathbun - Planetary Science Institute - Arizona - NASA - Infrared Telescope Facility - Hawaii - Earth - Southern California - Galileo spacecraft - Voyager 1

منبع: نیوساینتیست

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان