آندرومدا چند کهکشان کوچک را در دو وعده جداگانه بلعیده بوده!

کهکشان مارپیچی زن در زنجیر یا آندرومدا- تصویر بزرگ‌تر (۵ مگ)

کهکشان زن در زنجیر (آندرومدا) که نزدیک‌ترین کهکشانِ بزرگ به راه شیری است در درازنای زندگی‌اش چندین کهکشان را خورده و بلعیده و ستارگانشان را از آنِ خود کرده. اکنون دانشمندان پی برده‌اند که این خوردن‌ها در دو گامِ (مرحله‌ی) جداگانه و متمایز انجام شده بوده‌اند.

ما این را از پیش می‌دانستیم که آندرومدا کهکشان‌های دیگر را خورده بوده، زیرا این کهکشان دارای هاله‌ای گسترده از ستارگانست که پیکره‌اش را در بر گفته. به نظر می‌رسد این ستارگان در زمان برخورد آندرومدا با کهکشان‌های کوتوله و کوچک‌تر وارد مدار پیرامون آن شده‌اند. ولی دانستن این که این برخوردها چگونه و کِی رخ داده بوده‌اند نیاز به بررسی‌هایی روی این ستارگانِ بازمانده دارد، کاری که آسان نیست.

گراینت لوییس از دانشگاه سیدنی استرالیا به همراه یک گروه بین‌المللی از پژوهشگران با بهره از داده‌های به دست آمده از "پیمایش باستان‌شناختی پان-آندرومدا" (پانداس، PAndAS) به بررسی این هاله پرداختند. [پانداس یک پیمایش یا نقشه‌برداری گسترده به کمک تلسکوپ کانادا-فرانسه-هاوایی است-م]. آنها بر گروه‌هایی از میلیون‌ها ستاره تمرکز کردند که در توده‌های کروی فشرده‌ای به نام خوشه‌های ستاره‌ای کروی انباشته شده‌اند. لوییس می‌گوید: «ما باستان‌شناس کیهانی هستیم که به جای تاریخ انسان، سنگواره‌های کهکشان‌هایی که دیرزمانیست مرده‌اند را کندوکاو می‌کنیم.»

این خوشه‌ها تا مدتی پس از بلعیده شدن کهکشان کوتوله‌ی مادری‌شان توسط آندرومدا، درجه‌ای از ساختارِ آن را در خود نگه می‌دارند. ولی با نابودی کامل کهکشان مادری‌شان در کام آندرومدا، این ویژگی‌ها هم کم کم رنگ می‌بازند. لوییس و همکارانش آنچه از این ویژگی‌های ساختاری به جا مانده را ردیابی کردند.

آنها دریافتند که نیمی از این خوشه‌ها دارند در یک جهت به گرد هسته‌ی آندرومدا می‌چرخند و نیم دیگر، مدارشان عمودی است. دسته‌ی نخست هنوز برخی از زیرساختارشان [مدار و سرعت] دست نخورده مانده، که نشان می‌دهد برخوردی که آنها را پدید آورده به تازگی رخ داده- شاید تنها چند میلیارد سال پیش. خوشه‌های دسته‌ی دوم درصد کمتری از ساختار آغازینشان را حفظ کرده‌اند، که این هم نشان می‌دهد [کهکشان مادریِ] آنها حدود ۷ تا ۱۰ میلیارد سال پیش بلعیده شده بوده.

لوییس می‌گوید انتظار داشت پراکنگی‌های گوناگونی برای خوشه‌ها ببیند ولی از دیدن دو وعده‌ی خوراکی کاملا جداگانه برای آندرومدا شگفت‌زده شده.

از این هم شگفت‌آورتر این که گویا دسته‌ی خوشه‌های پیرتر هم‌تراز با مدار گروهی از کهکشان‌های کوتوله هستند که همچنان دارند به گرد آندرومدا می‌چرخند. تا جایی که می‌دانیم این کهکشان‌ها به نسبت جوانند و گویا در همان مداری‌اند که آن گروه کهکشان‌های پیرتری که آندرومدا بلعیده بوده در آن بوده‌اند.

پژوهشنامه‌ی این دانشمندان در نشریه‌ی نیچر منتشر شده.

-------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Andromeda - galaxy - halo - star - dwarf galax - Geraint Lewis - University of Sydney - Australia - Pan-Andromeda Archaeological Survey - globular cluster - Nature

منبع: نیوساینتیست

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان