برخورد نزدیک با "بلندترین آذرخش زمین"

اگر آذرخش دیدید پا به فرار بگذارید! این چیزیست که سازمان ملی اقیانوسی و جَوی آمریکا (NOAA) در دفترچه‌های راهنمای خود درباره‌ی ایمنی در برابر آذرخش‌ها می‌گوید. ولی در روز ۱۵ اکتبر ۲۰۱۹، خلبان کریس هولمز هنگامی که آذرخش در ابرهای توفانی پیرامون هواپیمایش آغاز شد جایی برای فرار نداشت.

او می‌گوید: «داشتم در فرازای ۳۵۰۰۰ پایی روی خلیج مکزیک، نزدیک شبه‌جزیره‌ی یوکاتان پرواز می‌کردم که توفان با برق‌های آذرخش آغاز شد. ولی تنها آذرخش معمولی در آن نبود. چندین دیو (شبح، sprite) و فواره که از ابر توفانزا بیرون می‌جهیدند هم پدید آمد.»

فیلمی که هولمز از فاصله‌ی ۵۶ کیلومتری ثبت کرده را اینجا می‌بینید. وی می‌گوید: «شگفت‌انگیزترین چیزی بود که در دوران خلبانی‌ام دیده‌ام»

هولمز رویارویی نزدیکی با یک "فواره‌ی غول‌آسا" داشت، چیزی که به نام "بلندترین آذرخش زمین" شناخته می‌شود، زیرا به اندازه‌ای به بالا می‌جهد که به یون‌سپهر جو، در فرازای حدود ۸۰ کیلومتری می‌رسد. این گونه‌ی آذرخش در سال‌های ۲۰۰-۲۰۰۱ نزدیک تایوان و پورتوریکو یافته شد. از آن هنگام تاکنون تنها چند ده فواره‌ی غول‌آسا به تصویر کشیده شده.

در عکس‌های گذشته که از سطح زمین گرفته شده بودند تقریبا هیچگاه امکان نداشت پایه‌ی این فواره در لبه‌ی ابر را ببینیم [زیرا عکاس‌ها تقریبا زیر ابر بوده‌اند، اگر هم از فاصله‌ی دور به ابر نگاه می‌کردند، به گونه‌ی که بتوانند لبه‌ی بالایی ابر را هم ببینند، پراکنش نور در جو باعث می‌شد فواره دیده نشود-م]. به همین دلیل ویدیویی که هولمز گرفته چیز ویژه‌ای است. او فیلمش را از بالای ابرهای توفانی گرفت، جایی که فواره‌ی غول‌آسا عملا درست در دیدرسش بود.

اسکار ون در ولد از گروه پژوهش آذرخش‌ها در دانشگاه پلی‌تکنیک کاتالونیا که فیلم هولمز را بررسی کرده می‌گوید: «فیلم او به زیبایی قله‌ی ابر، جایی که فواره از آن بیرون می‌زند و به طور معمول بیرون از دید است را نشان می‌دهد. من تک‌نماهایی (تک‌فریم‌هایی) از ویدیو را برگزیدم تا بتوانیم چیزی که رخ داده را به طور دقیق ببینیم.»

نماهایی که ون در ولد برگزیده ترتیب رویدادها را نشان می‌دهند. وی توضیح می‌دهد: «نخست، رشته‌هایی تقریبا به رنگ آبی ملایم به بالا می‌جهند. این‌ها درفشک‌هایی (تیغه‌هایی) همانند "آتش سنت المو" هستند. پس از این که فواره به بیشینه‌ی بلندی خود رسید، چیز دیگری با سرعتِ کمتر از قله‌ی ابر به بیرون می‌زند: یک "پیشگام آذرخش" (lightning leader) سفید داغ.»

این کمی شگفت‌آور بود. برخی پژوهشگران تا سال‌ها فکر می‌کردند فواره‌های غول‌آسا تنها در صورتی می‌توانند به چنین فرازایی برسند که درفشک‌هایشان از پیشگام آذرخ کمک بگیرند (پیشگام آذرخش آنها را تقویت کند). ویدیوی هولمز درست خلاف این را نشان می‌دهد: فواره‌ی غول‌آسا پیش از آن که پیشگام آذرخش حتی از ابر جدا شود به یون‌سپهر می‌رسد.

ترتیب رویدادها در پدیده‌ی "فواره‌ی غول‌آسا"

ون در ولد می‌افزاید: «این نشان می‌دهد که درون این ابر احتمالا یک پیکربندی الکتریکی بسیار نیرومندتر از آنچه پنداشته می‌شد وجود دارد- شاید چیزی به اندازه‌ی ۲۰ میلیون ولت.»

این تنها بدین معنی است که هنوز راه درازی برای شناخت کامل فواره‌های غول‌آسا داریم.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

lightning - NOAA - pilot - Chris Holmes - thunderstorm - Gulf of Mexico - Yucatan Peninsula - sprite - thunderhead - Gigantic Jet - Earth - ionosphere - Taiwan - Puerto Rico - Oscar van der Velde - Lightning Research Group - Universitat Politècnica de Catalunya - Saint Elmo’s Fire - lightning leader - electric

منبع: spaceweather

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان